Öğrenme-Öğretme Kuramları

1. Öğrenme-Öğretme Kuramları Dr. Şirin KARADENİZ

2. Öğrenme Kuramları Kronolojisi Skinner Edimsel Koşullanma ve Gutrie Bitişiklik Kuramı Vygotsky Sosyal Gelişim Kuramı – 1934 Bruner Yapılandırmacı Kuramı ve Buluş yolu ile Öğrenme Pavio İkili Kodlama Kuramı ve Lave Durumlu Öğrenme Kuramı Gagne Öğrenme Koşulları Modeli - 1965 WertheimerGestalt Kuramı Thorndike Etki Yasası Ausubel Sunuş Yoluyla Öğrenmesi Bandura Sosyal Öğrenme Kuramı DeBono Etraflı Düşünme Kuramı Dewey ve Eğitim: Deneyim Pavlov Klasik Koşullanma Piaget Genetik Epistemoloji Miller Bilgi İşlem Kuramı Bransford Bağlaşık Öğrenme Spiro vd.’nin Bilişsel Esneklik Kuramı 1896 1889 1905 1910 1929 1938 1956 1966 1968 1969 1971 1978 1985 1990 1991 1993

3. John Dewey ve Eğitim: Deneyim • Pragmatist‘tir • En önemli kitapları: • Demokrasi ve Eğitim • Okul ve Toplum • Dewey eğitimde 3 eleman üzerinde durur; • Okul • Toplum • Çocuk

4. John Dewey ve Eğitim: Deneyim • Okul • “Okul hayata hazırlık değil, hayatın tam kendisidir” • Okulda hayattın her yönü, problemleri, meslekler vb… olmalıdır. • Bu yönleri içeren farklı dersler ile olmalıdır. • Toplum • Toplumsal olayları gözlemleme ve üzerinde düşünme • Okul toplumu yansıtan bir topluluktur. • Çocuk • Çocuk güneştir-merkezdir, öğretmen, araç-gereçler bunun etrafındadır. • Yaparak-yaşayarak öğrenme • Demokratik ortamda deneyimler yolu ile sosyalleşme

5. Pavlov Klasik Koşullanma • U  T • Genelleme

6. Thorndike Etki Yasası • Etki yasası: • Organizma ortaya koyduğu tepkinin etkisini rahatlatıcı ve doyuma ulaştırıcı bulduğu sürece tepkiyi gösterir. • Alıştırma yasası: • Öğrenme olduktan sonra U-T bağının güçlendirilmesi için alıştırma yapılmalıdır. • Hazır bulunuşluluk • Organizma etkinliği yapmaya hazır olmalıdır.

7. Wertheimer Gestalt Kuramı • Gestalt = Bütün • Kendini oluşturan parçalardan farklıdır. • Öğrenme; parçaların ilişkilendirilmesi ile bütünün kavranmasıdır. • Sınıfta geometri problemlerinin çözümü üzerine çalışmıştır. • Kofka ve Köhler Gestalt Ekolunun diğer önemli isimleridir.

8. Gutrie’nin Bitişiklik Kuramı • U-T Bitişikliği: • Uyarıcıya verilen tepki başka bir durumda da verilir. Çünkü uyarıcı o tepkiye çağrışım yapar. • Öğrenme • Bu U-T’den, bitişiklikten sonra gerçekleşir. • Alıştırma yapmaya, ödül ve cezaya gerek yoktur.

9. Piaget’in Genetik Epistemolojisi • Jean Piaget, • ‘genetik’ kavramını, biyolojik kalıtımdan çok ‘gelişim açısından büyüme’ ile eş anlamlı olarak kullanmaktadır. • ‘epistemoloji’ kavramı ise bilgi edinimi teorisidir. • Böylece, genetik epistemoloji, çocukların bilgi edinimleri ile ilgili, doğum ile başlayan gelişim aşamaları anlamına gelmektedir

10. Piaget’in Genetik Epistemolojisi

11. Piaget’in Genetik Epistemolojisi • Şema (zihinsel yapı) • Özümseme • Uyumsama • Dengeleme

12. Piaget’in Genetik Epistemolojisi ~ Öğretim Tasarımı • Çocuklar, yetişkinlerden farklı düşünürler. • Bu nedenle çocukların ne öğrendiğine onların açısından bakarak karar verilmelidir. • Yeni deneyimlerin kazanılması, özümseme ve uyumsama süreçleri, öğrencinin etkin olmasını gerektirir. • Böyle bir öğrenme ortamında öğretmen, öğrencilere bilgileri aktaran kişi olmak yerine, öğrencilerin denemeler yolu ile keşfetmesine, birlikte çalışma yolu ile etkileşim içine girmelerini sağlayan kişi olmalıdır.

13. Piaget’in Genetik Epistemolojisi ~ Öğretim Tasarımı • Çocuklar, kendi ilgileri ve hızları ile öğrenirler. Bu nedenle öğretim tasarımında bireysel farklılıklara dikkat edilmeli ve öğrenci merkezli bir öğrenme ortamı sağlanmalıdır. • Yeni deneyimlerin kazanılması, özümseme ve uyumsama süreçleri, öğrencinin etkin olmasını gerektirir. • Böyle bir öğrenme ortamında öğretmen, öğrencilere bilgileri aktaran kişi olmak yerine, öğrencilerin denemeler yolu ile keşfetmesine, birlikte çalışma yolu ile etkileşim içine girmelerini sağlayan kişi olmalıdır.

14. Skinner’ın Edimsel Koşullanması • Edim: Organizmanın kendiliğinde gösterdiği davranış. • Örn: Parmağını kaldırma… • E  P • Klasik koşullanmada; öğrenciye uyarcı verilir sonra tepki göstermesi beklenir • Edimsel koşullanmada ise öncelikle öğrenci bir edim veya davranış gerçekleştirir sonra bu davranış ödüllenerek pekiştirilir.

15. Skinner’ın Edimsel Koşullanması • Pekiştireç • Olumlu • Örn: Aferin vb. • Olumsuz • Sınıfta gürültü yapan öğrencinin, bu olumsuz davranışı azaldıkça öğretmenin öğrenciyi uyarmaktan vazgeçmesi • Ceza • Örn: Gürültü yapan öğrencilerin azarlanması • Premack ilkesi (Büyükanne Kuralı) • Öğrencilerin en çok tercih ettikleri davranışın pekiştireç olarak kullanılması. Örn: Hoşlanmadığın şu etkinliği yaparsan hoşlandığın diğer etkinliği yapabilirsin….

16. Miller’ın Bilgi İşlem Kuramı • 7 +/- 2 parça (chunck)

17. Uzmanın (öğretmen) yol göstermesi ve işbirliğine dayalı öğrenme ile sosyal etkileşim sonucu potansiyel yetenek sınırı Yakınsal gelişim alanı Bireysel yetenek sınırı • Bireysel öğrenme • Bilişsel gelişim • Çocuğun yetenekleri Vygotsky’nin Sosyal Gelişim Kuramı • Bireyin sosyal gelişimi • Yakınsal gelişim alanı (Zone of Proximal Development ) • Öğrenme sosyal etkileşim sürecinde meydan gelen bilişsel gelişimdir.

18. Bruner’in Yapıcı Kuramı • İçerikten bağımsız bilgi ya da beceriler yoktur, içerik alanın özelliğine göre yapılandırılmalı ve öğrenme etkinlikleri farklılaştırılmalıdır. • Öğrenme bağlam içinde gerçekleşir.

19. Bruner’in Yapıcı Kuramı • Öğrenme gerçek yaşamın karmaşıklığını ve değişkenliğini yansıtan ortamlarda en verimli ve etkili biçimde oluşmaktadır. • Yapıcı öğrenme süreçleri tasarımı içerik alanına bağımlıdır

20. Bruner’in Yapıcı Kuramı • Esnek bir içeriğe sahiptir, yani öğrenilecek bilgi her zaman içerikte sunulan bilginin tamamen aynısı olmak zorunda değildir, öğrenci sunulan bilgileri kullanarak kendi anlam ve bilgisini yapılandırır. Bunun için de bilgi kaynaklarının farklı bakış açılarını değerlendirmelidir. • Öğrenciler kendi öğrenmelerini kendileri yönetirler ve aktiftirler.

21. Bruner’in Yapıcı Kuramı • Ortaklaşa etkinlikler ile öğrenciler hem öğretmenle hem de diğer öğrencilerle işbirliği içinde çalışma yapar, yarışma ortamı sağlanmaya çalışılmaz. • Sürece yönelik değerlendirme teknikleri kullanılmalıdır.

22. Paivio’nun İkili Kodlama Kuramı • Sözel ve görsel mesajlar birlikte verilmelidir. • Problem çözme, kavram öğrenme, dil eğitimi…

23. Lave’ın Durumlu Öğrenme Kuramı • Yanlış inançlar; • Birey öğrenmesini bir durumdan diğerine muhtemelen transfer eder. • Öğrenci bilgiyi almada pasiftir - bilginin içine boşaltıldığı bir kaptır. • Öğrenme uyarıcı ve doğru cevaplar arasındaki güçlendirmedir. • Öğrenciler bilginin yazıldığı boş tahtadır. • Yeni durumlara transfer edilecek beceriler ve bilgi içeriğin kullanımından bağımsız olarak edinilebilir. İçerik anlamı verir.

24. Lave’ın Durumlu Öğrenme Kuramı • Durum • Bağlam • Sosyal etkileşim • Bilginin transferi • Yansıma

25. Bilişsel Çıraklık • Öğretmen = Usta, Öğrenci = Çırak • Bilişsel çıraklık, belli bir bağlamda, belirli öğrenme çıktıları için, öğrenciye bilgiye nasıl ulaşacağı, onu nasıl kullanabileceği ve uygulayabileceği konusunda gereksinim duyacağı bilişsel etkinliklerin öğretmenin bir usta gibi yol gösteriliciliği ışığında kazandırılması sürecidir.

26. Öğrenme-Öğretme Kuramları Dr. Şirin KARADENİZ