Mesleki Rehberlik ve Danışma Kuramları I & II

1. MeslekiRehberlikve DanışmaKuramları I & II Doç.Dr. OyaYerinGüneri

2. Amaçlar • Mesleki Rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramlarını ve temel kavramlarını anlama • Kuramları değerlendirme • Kuramlarının uygulamaları hakkında bilgi ve deneyim kazanma

3. Kuramlar kariyer sorunlarını, yardım sürecini, sürecinin çıktılarını belirlemek için bir ÇERÇEVE

4. Meslek Seçimi ve Gelişimi İle İlgili Yaklaşımlar • Özellik Faktör Yaklaşımı (Parsons, Williamson) • Psikodinamik Yaklaşımlar (Freud, Adler, AnnRoe)

5. Psikanalitikyaklaşım Meslekseçimi • İçgüdülerintoplumtarafındankabuledilebilirifadesi • Erkençocukluktakidoyumkaynakları • İlgive yetenekler belirleyici değil • Yaşamdakidiğerseçimlervesorunlarlailişkili Soru: Birkişinedenişmakinesioperatörüolmayıseçer?

6. PsikanalitikYaklaşımdaDanışmaSüreci • Bilinçaltıetkenler • Meslekikararsızlık= temelpsikolojikrahatsızlıklar • Psikanalizdekullanılanteknikler • Meslekseçiminietkileyendürtülerinfarkınavarma

8. Adler’inKuramı Temelilkeler: • Bölünmezlikya da bütünlük • Amacayönelikolma • Sosyalilgiveailtolma

9. Adler’inKuramı Temelkavramlar: • AileBütünlüğü • Doğumsırası • Yaşamtarzı: İş-meslek, sevgi, toplumsallık • İlk çocuklukanıları • Sosyalilgi

10. Düşün-yaz, EşleşPaylaşEtkinliği: ÇocuklukDeneyimlerim, İlk anılarım

11. Adler YaklaşımındaKariyerDanışmanlığıSüreci • KariyerDanışmanlığınınAşamaları: • İlişkikurması • Bilgitoplama (ilk anılar, doğumsırası, yaşamstili vb.), değerlendirme • İçgörükazanma • Etkiliolmayaninançvedavranışlarıdeğiştirme

12. Adler YaklaşımındaKariyerDanışmanlığıSüreci • Savikas(2009) KariyerStiliDanışmanlığı • Kariyerstilimülakatı (yaşamamacıvekariyerstili) • Kariyerstilideğerlendirmesi • Bilgileriözetleme • Kariyerdanışmanlığı

13. Ann Roe’nunYaklaşımı • Erkençocukluk,çevre, kişilikgelişimiilemeslekseçimiarasındakiilişki • Genetikpsikolojikyatkınlıklar+güçlü ve zayıfyönler+ aileninçocukyetiştirmebiçimi= ihtiyaçlar = meslekseçimi

14. Ann Roe’nunYaklaşımı • Çocukyetiştirmestillleri: • Çocuğaduygusalyoğunlaşma (aşırıkoruyuculuk ve aşırıtalepkarlıkarasındadeğişir) • Çocuktankaçınma(duygusalolarak red ve ihmaletmearasındadeğişir) • Çocuğunkabulü (rahatkabuletme ve severekkabuletmearasındadeğişir)

15. Ann Roe’nunYaklaşımı • Koruyucuailelerinçocukları:ödülvegeribildirimsağlayanmeslekler • İhmaledilençocuklar: insanlardanuzak, nesnelereyönelikmeslekler • Kabüledilençocuklar:ilgilerinidengeleyebileceklerimeslekler

16. Ann Roe’nunYaklaşımı • İnsanlarayönelikmeslekler: hizmet, işbağlantısı, örgütler, genelkültür, sanatveeğlence • İnsanlarayönelikolmayanmeslekler: teknoloji, açıkhava, bilim

17. Mesleki Gelişim Evreleri • Meslek gelişim süreci çocuklukta bir meslek fikrinin oluşmaya başlamasından itibaren, yetişkinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen gelişim evrelerini kapsar

18. Ginzbergveark.MeslekiGelişimKuramıMeslekseçimi • Süreç (10-20 yaş) • Geri dönülemez (1972, yaşamboyu) • Uzlaşmagerektirir(istek-olanaklar)

19. Ginzbergveark.MeslekiGelişimKuramıDönemler • Fantezi (11 yaşöncesi) • Deneme (11-17) • Gerçekci (18 veyukarısı)

20. Super’inYaşamBoyu,YaşamAlanıYaklaşımı • Kariyer=uygulamayakoyulmuşbenlikkavramı • Benlikkavramı= kendim + başkaları + ideal (keşisme => bütünlük) • Yaşamalanı= farklı roller • Aileninsosyoekonomikdüzeyi + bilişselyetenekler + eğitim + beceriler + kişiliközelikleri + olgunluk+ karşısınaçıkanfırsatlar= kariyeryolu

21. YaşamRolleriEgzersizi

23. Super’a Göre Meslek Gelişimi 1.Büyüme (0-14): Mesleki benlik gelişimi • Hayal (0-10), İlgi (11-12) Yetenek (12-14) 2. Araştırma (14-24): Kendini, mesleki rolleri ve iş dünyasını keşfetme • Deneme (14-17), Geçiş (18-21) 3. Sınama ve izleme (22-24) • Yerleşme evresi (25-44), Sınama (25-30), Sağlamlaştırma (31-44) 4. Koruma Evresi (45-64) 5. Çöküş Evresi (65- 65+) • Yavaşlama basamağı (65-70) • Emeklilik Basamağı (71+)

24. Super’in Yaklaşımında Kariyer Danışmanlığı Süreci • Yaşam yapısı, çalışan rolü • Bulunduğu gelişim aşaması, kaynakları • Mesleki kimlik-ilgi yetenekler, değerler • Yaşam temaları

25. Holland’ın Kuramı • Birey= genetik + çevre • Kişilik yapısı • Meslek seçimi= ilgiler, değerler, deneyimler • Meslek çalışanları hakkında yapılan genellemeler doğru • Bir mesleğin üyeleri= benzer kişilik özellikleri + özgeçmiş • İlgi envanterleri- kişilik envanterleri • Mesleki doyum + meslekte karar kılma ve başarılı olma= bireyin kişiliği+ çevre arasındaki bağdaşım

26. Holland‘ın Kuramı Kişilik ve çevre tipleri 1- Gerçekçi 2- Araştırıcı 3- Sosyal 4- Girişimci 5- Geleneksel 6- Sanatçı

28. Holland’ınİkincilVarsayımları • Uyum: Kişilik tipi +işortamıuyumu • Ayrışma: Birtipeaitolma, baskınbirkodolması • Tutarlılık: Kodlarınyakınlığı • Kimlik: uyum + belirginilgiveamaçlar

29. Sosyal Bilişsel Kuram • Bir çok davranış gözlemleme yoluyla öğrenilir (Bandura) • Sosyal etki önemli bir role sahiptir • Kendini yetkin görme (Self-Efficacy): bireylerin belli bir davranışı göstermek için gerekli etkinlikleri düzenleme ve başarılı bir şekilde yapma kapasitesine ilişkin kendi yargıları

30. Krumboltz’unöğrenmekuramı, faktörler • Genetiközelikler, yetenekler- cinsiyet, fizikselözelikler, zeka… • Çevreselkoşullar ve olaylar: kültürel, politik, sosyal, ekonomik... • Öğrenmeyaşantıları

31. Krumboltz’unöğrenmekuramıkariyerkararınıetkileyenfaktörlerKrumboltz’unöğrenmekuramıkariyerkararınıetkileyenfaktörler • Kendihakkındakigözlemler, genellemeler • Dünyahakkındakigenellemeler • İşeyaklaşmabecerileri • Eylemler

32. Krumboltz’unöğrenmeKuramıDanışmanlıkUygulaması • Gelişimsel (eğitim, materyaller) • İyileştirici (amaç belirleme, bilişsel yeniden yapılandırma, karar becerileri) • İlgileringenişletilmesi, yanlışinançlarınbelirlenmesi, yenibecerileröğrenme • Değişenişyaşamınahazırlama • Hareketegeçirmekiçingüçlendirme • Etkinrol alma