Atmosferin termodinamika elementləri

1. MİLLİ AVİASİYA AKADEMİYASI Atmosferin termodinamika elementləri Mühazirəçi: A.X. Hacıyev

2. Havanın şaquli hərəkətlərinin növləri və onların yaranma səbəbləri

3. Yaranma səbəblərindən asılı olaraq şaquli hərəkətlərin aşağıdakı növləri fərqləndirilir:-Konveksiya;-Qalxan sürüşmələr;-Dinamik turbulentli;-Dalğavari hərəkətlər. Кonveksiya – havanın şaquli istiqamətlənmiş qalxan və ya enən hərəkətləri. Konveksiya termik və ya məcburi ola bilir.

4. Termik konveksiya – yer səthinin qeuri bərabər qızması nəticəsində baş verir. Daha çox qızmış səth üzərində havatez qızaraq ətrafdakı havadan daha isti və yüngül olur və yuxarı qalxmağa başlayır. Qalxan axının yanında enən axın yaranır. Termik konveksiya həmçininsoyuq havanın isti səth üzərində hərəkəti zamanı yaranır. Termik konveksiya qarışıq hava axınları şəklində ola bilir və nizamlı qalxan və enən hava axınları şəklində təzahür edə bilir. Termik konveksiya maksimal qiyməti ilin isti dövrünə düşən yaxşı ifadə olunmuş sutkalıq və illik gedişə malikdir.

5. b) a) Şəkil 1. Termik konveksiya a) qarışıq; b) nizamlı.

6. SH ТH Məcburi konveksiya (şəkil 2, 3.) aşağıdakı hallarda yaranır: a) Soyuq cəbhədə soyuq havanın isti havanın altına axması zamanı; b) Isti havanın böyük dağ yamaclarına axması zamanı (oroqrafik konveksiya). а) Şəkil 2. Soyuq cabhələrdə məcburi konveksiya

7. Şəkil 3. Məcburi (oroqrafik) konveksiya

8. Konveksiya bir neçə yüz metrdən bir neçə km-ə qədər yayıla bilir, bəzən isə bütün troposferi əhatə edə bilir. . Qalxan hava axınlarının sürəti 30...40 m/s və daha artıq, enən axınların sürəti isə 10...15 m/s-yə çata bilir. Həm termik, həm də məcburi konveksiya şaquli inkişaf buludlarının yaranmasına (topa, güclü-topa, topa-yağış) və uçuş zamanı güclü sirkələnməyə səbəb olur. Qalxan sürüşmə - böyük hava kütlələrinin maili hərəkəti:а) İsti cəbhələrdə isti havanın soyuq hava üzərinə axması zamanı (şəkil 4);

9. a) İH SH Şəkil 4. İsti havanın soyuq hava üzərinə axması

10. b) İsti havanın dağ yamacları üzərinə axması (şəkil 5); b) İH Şəki 5. İsti havanın dağ yamacları üzərinə axması

11. konveksiya c) Soyuq cəbhədə soyuq havanın isti havanın altına yavaş axması zamanı c) Qalxan sürüşmə SH İH Şəkil 6. Soyuq havanın isti havanın altına yavaş axması

12. Qalxan sürüşmənin sürəti 5...10 sm/s, üfüqi gərginliyiyüzlərlə bəzən minlərlə km olur. Qalxan sürüşmə laylı buludluğun yaranmasına səbəb olur. Qalxan sürüşmənin sürəti çox kiçik olduğuna görə belə şaquli hərəkətlər sahəsində təyyarələrin sirkələnməsi müşahidə olunmur. Dinamik turbulentlik – havanın üfüqi yerdəyişməsi və yer səthinə sürtünməsi nəticəsində yaranan nizamsız qalxan və enən burulğanlara deyilir (şəkil 7).

13. 1…1,5km Şəkil 7. Dinamik turbulentlik

14. Dinamik turbulentlik zamanı qalxan axınların sürəti saniyədə onlarla santimetrə çata bilir. Yer səthindən 1...1,5 km hündürlüyə qədər müşahidə olunur. Yayda termik konveksiya və turbulentlik eyni zamnada müşahidə olunur. Dinamik turbulentlik aşağı təbəqənin dalğavari buludlarının yaranmasına səbəb olur və qalxma və enmə etaplarında zəif, bəzən isə mülayim sirkələnməyə səbəb our.

15. Havanın dalğavari hərəkətləri inversiya və izotermiya təbəqələrində (onların yuxarı və aşağı sərhədlərində) havanın sıxlığı və hərəkət sürəti fərqləri nəticəsində yaranır. Dəniz səthində yaranan dalğalara uyğun olaraq inversiya təbəqəsinin sərhədləridə dalğavari səthə malikdir. Bu zamanı dalğaların zirvəsində qalxan hərəkətlər, çökək hissələrində isə enən hərəkətlər olur. Dalğaların təpə hissəsində kifayət qədər rütubət tutumu olduqda dalğavari buludlar formalaşır. Bu buludlarda uçuş zamanı təyyarənin tsikliksirkələnməsi müşahidə olunur.

16. Atmosferdə adiabatik proseslər

17. Adiabatik proses.Adiabatik proses dedikdə, müəyyən hava həcmində ətraf mühitlə istilik mübadiləsi temperaturun dəyişməsi başa düşülür. Adiabatik proses zamanı havanın genişlənməsi onun soyuması, sıxılması isə qızması ilə müşayət olunur. Atmosferdə adiabatik proseslər havanın şaquli hərəkətləri zamanı müşahidə olunur. Qalxan axın zamanı hava daha sıx atmosfer təbəqəsindən daha az sıxlığa malik atmosfer təbəqəsinə düşdükdə genişlənir. Genişlənməyə daxili istilik enerjisi sərf olunduğuna görə qalxan hava soyuyur.Aşağıya hərəkət zamanı hava böyük təzyiq altında sıxılır. Bu zaman xarici qüvvələrin gördüyü iş istilik enerjisinə keçir, buna görə də enən hava qızır.

18. quru və rütubətli adiabatik proseslər fərqlənirilir. Quru adiabatik proseslər quru və ya doymamış rütubətli havada baş verirlər. Rütubətli adiabatik proseslər isədoymuş rütubətli havada baş verir. Adiabatik proses zamanı quru havanın temperaturunun dəyişməsinin ölçü vahidi quru adiabatik qradiyent olub,quru və ya döymamış rütubətli havanın hər 100 m-ə qalxması və ya enməsi zamnı temperaturun dəyişməsini ifadə edir. Hesablamalar göstərir ki, Havanın hər 100 m məsafədə yuxarıya qalxması zamanı onun temperaturu 1 °C azalır, 100 m məsafədə enməsi zamanı isə 1 °C artması baş verir.

19. Su buxarı ilə doymuş havanın yuxarı qalxması zamanı onun temperaturunun dəyişməsi başqa cür baş verir. Doymuş hava yuxarı qalxarsa genişlənmə hesabına temperaturun azalması zamanı su buxarı hissəciklərinin bir qismi kondensasiyaya uğrayır. Bunun nəticəsindəhavanın soyumasını azaldan gizli kondensasiya istiliyi (597 kal/q) ayrılır. Buna görə də, doymuş hava 100 m hündürlüyə qalxan zaman 1°Cdən az soyuyur. Bu kəmiyyət rütubətli adiabatik qradiyent adlanır.

20. Adiabatik proses zamanı temperaturun dəyişməsini adiabat adlanan xəttin vasitəsilə qrafik olaraq təsvir etmək olar. Qalxan və ya enən quru havanın temperaturunun dəyişməsini göstərən xətt quru adiabat adlanır (şəkil 8). Qalxan doymuş havada temperaturun dəyişməsini xarakterizə edən xətt rütubətli adiabat adlanır (şəkil 9). Quru adiabatlardan fərqli olaraq rütubətli adiabatlar əyilmişdirlər, çünki, dəyişkən kəmiyyət olub doymuş havanın qalxması zamanı artaraq -ya yaxınlaşır.

21. Щ Щ а) б) Т Т Quru adiabatlar Rütubətli adiabatlar Şəkil 8;9. quru və rütubətli adiabatlar

22. Kondensasyiya və konveksiya səviyyələri

23. Qalxan havada su buxarının doma halına çatdığı hündürlüyə kondensasiya səviyyəsinin hündürlüyü deyilir. Aydındır ki, kondensasiya səviyyəsində havanın temperaturu şeh nöqtəsinə bərabər olur, nisbi rütubətlik isə 100 %-ə bərabərləşir (t=td, f=100 %). Kondensasiya səviyyəsinin hündürlüyü hk yer səthində havanın temperaturu ilə düz, nisbi rütubətlə isə tərs mütənasibdir. Kondensasiya səviyyəsinin hündürlüyünü aeroloji diaqrama əsasən qrafik olaraq və ya aşağıdakı düsturla təyin etmək olar:hk=17(100-f0)м, hk=123(t-td0)мburada: f0, t0, td0- yer səthində nisbi rütubətlik, havanın tempraturu və şeh nöqtəsi

24. Kondensasiya səviyyəsini bilməklə temperatur və rütubətliyin istənilən qiymətlərində qalxan havada temperaturun adiabatik dəyişməsini qrafik olaraq təsvir etmək olar. Bu əyri hal əyrisi adlanır (şəkil 11). Hal əyrisi yer səthindən kondensasiya səviyyəsinə qədər quru adiabat üzrə, kondensasiya səviyyəsindən yuxarıda isə rütubətli adiabat üzrə dəyişir.

25. Щ б hk а' т Şəkil 10. Hal əyrisi

26. Konveksi səviyyəsi – qalxan hava axınının yayıla bildiyi hündürlüyə deyilir. Konveksiya səviyyəsində qalxan havanın temperaturu ətraf havanın temperaturuna bərabər olur. Konveksiya səviyyəsinin hündürlüyü qalxan havanın başlanğıc temperaturu və ətraf havada şaquli temperatur qradiyenti ilə düz mütənasibdir. Konveksiya və kondensasiya səviyyələrinin qarşılıqlı yerləşməsi buludların əmələ gəlməsi prosesində əhəmiyyətli rola malikdir. Konveksiya səviyyəsi kondensasiya səviyyəsindən yuxarıda yerləşərsə bir qayda olaraq bu təbəqələr arasında buludlar yaranacaqdır (şəkil 11).

27. hkonv hkonv. f =100% hkond hkond Konveksiya səviyyəsi kondensasiya səviyyəsindən aşağıda yerləşərsə qalxan axınlar bulud əmələ gətirmir. Konveksiya səviyyəsi həmçinin atmosferin dayanıqsız vəziyyətinin yaratdığı sirkələnmənin yuxarı sərhəddi hesab edilir. Şəkil 11. konveksiya və kondensasiya səviyyələrinin qarşılıqlı yerləşməsinin bulud əmələgəlmə prosesinə təsiri

28. Aeroloji diaqram, ondan atmosferin müxtəlif xüsusiyyətlərinin və uçuşların meteoroloji şəraitinin təyin olunmasında istifadə

29. Meteoroloji idarələrdə müxtəlif hava xəritələri ilə yanaşı aeroloji müşahidələrin nəticələrinə əsasən aeroloji diaqram (AD) adlanan xüsusi qrafiklər tərtib olunur. Müasir zamanda tətbiq olunan AD blankları çəpbucaqlı (АDÇ) və ya düzbucaqlı (АDD) koordinat sistemində qurulur. Bu zaman АDÇblanklarından biri ilin soyuq dövründə (ADÇS), digəri isə ilin isti dövründə (ADÇİ) tətbiq olunur. AD blanklarında aşağıdakı xətlər çəkilmişdir:

30. 1. İzobarlar – hər 10 hPa-dan bir çəkilmiş qəhvəyi üfüqi xətlər (onların sol və sağ kənarlarında köməkçi şkala kimi hər 5 hPa-dan bir). 2. İzotermlər – ADD üzərində qəhvəyi şaquli xətlər, ADÇ üzərində isə qəhvəyi maili xətlər. Hər 1°C-dən bir çəkilmişdir.3. Quru adiabatlar – sola meyilli qəhvəyi xətlər. Onlar, qalxan quru havada temperaturun dəyişməsini xarakterizə edir.4. Rütubətli adiabatlar – yaşıl qırıq-qırıq xətlərlə, qalxan rütubətli havada temperaturun dəyişməsini xarakterizə edir.5. İzoqramma – yaşıl, demək olar ki düz xətlər olub, ADD-da sola meyilli,ADÇ-də sağa meyilli olurlar. Su buxarınn kütlə payının qiymətini (xüsusi rütubətlik) ifadə edən xətlər olub, verilmiş temperaturda havanın su buxarı ilə böhran doymasını xarakterizə edir.

31. Atmosferin radiozond məlumatlarına əsasənAD blanklarında aşağıdakılar çəkilir: stratifikasiya əyrisi, şeh nöqtəsi əyrisi və hal əyrisi.Stratifikasiya əyrisi – faktiki temperaturun hündürlük üzrə paylanma əyrisi. Əyri aşağıdakı qaydada qurulur: üfüqi ox üzərində qalxmanın başlanğıc nöqtəsinə uyğun gələn temperaturun qiyməti, şaquli ox üzərində isə həmin səviyyə üçün təzyiqin qiyməti müəyyən olunur, müvafiq izoterm və izobarın kəsişmə nöqtəsində nöqtə qeyd olunur. Nöqtənin yanında hündürlüyün qiyməti qeyd olunur (kmvə ya m), digər nöqtələr də analoji qaydada qurulur. Bütün nöqtələr qeyd olunduqdan sonra onlar qırmızı xətlə birləşdirilir (şəkil 12).Şeh nöqtəsi əyrisi (depeqramma) – hündürlük üzrə şeh nöqtəsinin paylanmasını ifadə edir. O, stratifikasiya əyrisi kimi qara qırıq-qırıq xətlə qurulur (şəkil 12). Depeqramma həmişə stratifikasiya əyrisindən solda yerləşir.

32. 12 200 50 40 11 Уkonveksiya səviyyəsi 250 йконв. 10 30 20 З 300 9 9,2 50 350 8 10 ж 400 7 7,32 İzoqram 450 40 6 е 500 5,71 Изотерм 5 550 30 dayanıqsız 600 Д 10 4 650 3,09 2 3 700 750 20 2 800 850 в 1 900 148 Конденсасийа сявиййяси 950 30 б а 10 1000 0 0 А В 20 10 13 6 0 20 0 8 27 6 30 Şəkil 12. Stratifikasiya, şeh nöqtəsi və hal əyrisinin qurulması

33. Hal əyrisi qalxan havada temperaturun dəyişməsini xarakterizə edir. Qara xətlə çəkilir. Hal əyrisinin çəkilməsi kondensasiya səviyyəsinin təyini ilə başlayır (şəkil 13). Bunun üçün yer səthindəki təzyiqə uyğun gələn izobar P0 üzərində yer səthində müşahidə olunan temperatur t0 (A nöqtəsi) və şeh nöqtəsi td (В nöqtəsi) qeyd olunur. A nöqtəsində quru adiabat üzrə B nöqtəsindən keçən izoqram ilə kəsişənə qədər qalxırıq. Adiabatın izoqramla kəsişmə nöqtəsi (K nöqtəsi) kondensasiya səviyyəsi hk adlanır.

34. А П0 Б тд т0 Изограмма Изотерма К уровень конденсации Сухая адиабата Изобара А tk Şəkil 13. Kondensasiya səviyyəsinin təyin olunması (AK – quru adiabat, BK – izoqram)

35. Müsbət və mənfi dayanıqsızlıq sahəsinin təyini. Dayanıqsızlıq enerjisi – temperaturun hündürklükdən asılı olaraq paylanması ilə təyin olunan atmosferin potensial enerjisi. Atmosferin şaquli dayanıqlığının xarakteri dayanıqsızlıq enerjisinin mövcudluğu və qiymətindən asılıdır. Hava sərbəst olaraq yuxarı qalxa bilirsə (dayanıqsız tarazlıq) dayanıqsızlıq enerjisi müsbətdir. Hava yalnız xaricdən enerji hesabına (dayanıqlı tarazlıq) yuxarı qalxarsadayanıqsızlıq enerjisi mənfidir. Müsbət dayanıqsızlıq enerjisi havanın şaquli hərəkətlərinin kinetik enerjisinə keçir. Onun qiymətinə əsasən leysan yağıntılar, şimşək və dolu proqnozlaşdırılır.

36. Stratifikasiya və hal əyrisi qurulmuş aeroloji diaqramın köməyi ilə atmosferin tarazlıq halını müəyyən etmək olar. Hal əyrisi stratifikasiya əyrisindən sağda yerləşərsə dayanıqsızlıq enerjisi müsbətdir və atmosfer dayanıqsızdır. Hal əyrisi stratifikasiya əyrisindən solda yerləşərsədayanıqsızlıq enerjisi mənfi və atmosfer dayanıqlı olar (şəkil 14).

37. b) a) Şəkil 14. havanın dayanıqlı (a) və dayanıqsız (b) tarazlıq halı: 1 – stratifikasiya əyrisi 2 – hal əyrisi

38. Konveksiya səviyyəsinin təyini.Məlum olduğu ki, qalxan hava axının yayıla bildiyi hündürlüyə konveksiya səviyyəsi deyilir. AD-da stratifikasiya və hal əyrisinin kəsişmə nöqtəsi konveksiya səviyyəsinə uyğun gəlir (şəkil 13). Konvektiv buludluq, leysan, şimşək, sirkələnmə inkişaf şəraitinin təhlili və proqnozu.Məlumdur ki, güclü-topa və topa-yağış buludları uçuş uçun təhlükəli şərait yaradırlar. Hava kütləsi başlanğıc səviyyədən yuxarı hündürlüklərə qədər dayanıqsız stratifikasiya olunmuşdursa topa-yağış və ya şimşək buludlarının inkişafını gözləmək lazımdır. Bu zaman hava kütləsinin yuxarı hissəsi -25°C izotermindən yuxarıda yerləşməlidir.

39. bu buludların aşağı hissəsi kondensasiya səviyyəsi yaxınlığında, yuxarı sərhəddi isə konveksiya səviyyəsi hündürlüyündə yerləşir. Konveksiya səviyyəsinin hündürlüyü artdıqca buludun şaquli gərginliyi və topa-yağış buludlarının inkişaf ehtimalı artır. Dayanıqsızlıq enerjisi mənfi olarsavə boyük sahəni əhatə edərsə topa-yağış buludluğunun inkişafını gözlənilmir.

40. Təyyarələrinmümkün buzbağlamasının təyini.Bunun üçün aşağıdakı şərtləri nəzərə almaqla buludlarda və yağıntılarda havanın temperaturunu təhlil etmək lazımdır:а) güclü buzbağlama 0⁰С…-10⁰С temperaturda müşahidə olunur;б) mülayim buzbağlama -11⁰С….-20⁰С temperaturda müşahidə olunur;в) zəif buzbağlama -21⁰С….-30⁰С temperaturda müşahidə olunu..

41. İnversiya və izotermiya təbəqələrinin təyini.Bu təbəqələr stratifikasiya əyrisinin əyilməsinə əsasən təyin olunurlar. Hündürlükdən asılı olaraq temperaturun artması müşahidə olunursa inversiya təbəqəsi qeyd olunur (γ˂0⁰С/100 m). Hündürlükdən asılı olaraq havanın temperaturu dəyişməz olaraq qalırsa izotermiya təbəqəsi qeyd olunur (γ=0⁰С/100m). İnversiya və izotermiya təbəqələri atmosferin saxlayıcı təbəqələri hesab edilir.onlar havanın şaquli hərəkətlərini söndürür və atmosferdə olan müxtəlif bərk və maye hissəciklərin daha yuxarı hündürlüklərə daşınmasına maneə olurlar.

42. Tropopauzanın və onun hündürlüyünün, temperaturunun və təzyiqinin təyini. Tropopauza stratifikasiya əyrisinin meyilliyinə görə təyin olunur. O, havanın ən mənfi temperaturu qeyd olunan hündürlükdə yerləşir. Temperatur, təzyiq və hündürlüyün qiyməti müvafiq izoterm və izobarlara əsasən hesablanır.Temperaturun SA-dan sapması hesabına tavanın və ya uçuşun maksimal mümkün hündürlüyünün dəyişməsinin hesablanması üçün köməkçi nomoqramın qurulması. Təyyarənin tavanının və ya uçuşun maksimal mümkün hündürlüyünün dəyişməsininhesablanma düsturu aşağıdakı şəkildədir: ΔHпд = -К(Т – Т ст) = -К Δ Т

43. burada: К – empirik əmsal (əksər təyyarələr üçün 50 m/1⁰С), havanın temperaturu 1°C dəyişdikdə maksimal mümkün uçuş hündürlüyünün neçə m dəyişməsini göstərir. Т və Т ст– havanın faktiki və standart temperaturu. hər təyyarə tipi üçün SA şəraitində müxtəlif uçuş çəkisi Gпол zamanı maksimal mümkün uçuş hündürlüyü Hпрuçuş ekspluatasiya təlimatlarında qeyd olunur (cədvəl 1).

44. Analitik üsulla yanaşı praktikada maksimal mümkün hündürlüyün dəyişməsinin qiymətləndirilməsi AD üzərində atmosferin qrafik olaraq stratifikasiyasını aparmaqla olar. Bu məqsədlə AD blankında koməkçi nomoqramın qurulması vacibdir. Nomoqramın qurulması aşağıdakı qaydada həyata keçirilir (şəkil 15) :а) SA-də temperaturun paylanma xətti üzərində AD-da standart atmosfer şəraitində uçuş çəkisindən biri üçün Нпр-ə uyğun gələn A nöqtəsi qeyd olunur;б) Δt-yə ixtiyari qiymət verməklə, məsələnр, Δt+ 10⁰С, Нпр-in müvafiq qiyməti təyin olunur və onlara əsasən daha iki nöqtə təyin olunur (B, C);

45. c) alınmış üç nöqtəyə əsasən (А, В, С) verilmiş uçuş çəkisi üçün temperaturun dəyişməsindən asılı olaraq Нпр-in dəyişməsini ifadə edən xətt qurulur;ç) qurulmuş xəttə paralel olaraq SA-da Нпр nöqtəsindən digər uçuş çəkiləri üçün paralel xətlər çəkilir.Nomoqram atmosferin radizondlama məlumatlarına görə AD üzərində qurulmuş istənilən stratifikasiya əyrisinə əsasən Нпр-i hesablamağa imkan verir

46. СА-81 -80⁰ -70⁰ -60⁰ -50⁰ -40⁰ -30⁰ 14 150 Кривая Изобара Стратификации в СА 13 Изотерма 12 200 В G=38 т 11 G=39т С А Δt=-10⁰ Δt=+10⁰ 250 G=42т G=45т 10 300 Şəkil 15. Maksimal mümkün uçuş hündürlüyünün hesablanması üçün nomoqramma

47. İL-62 TU-154 TU-134 Cədvəl 1. təyyarənin maksimal mümkün uçuş hündürlüyünün uçuş çəkisindən asılılığı

48. Biliklərin yoxlanılması üzrə suallar Konveksiya nəyə deyilir? Hansı proseslər konveksiyaya səbəb olur? Konveksiya zamanı hansı sürətli şaquli axınlar müşahidə olunur? Havanın konveksiya cərəyanları hansı hündürlüyə qədər inkişaf edir? Qalxan sürüşmə nəyə deyilir? Qalxan sürüşmələr nəyin hesabına yaranır? Qalxan sürüşmə zamanı şaquli hərəkətlərin sürəti nə qədər olur?

49. 8.Dinamik turbulentlik nəyə deyilir?9. Dinamik turbulentlik hansı hündürlüyə qədər müşahidə olunur?10. Dalğavari hərəkətlərin nəyin hesabına yaranır?11. Adiabatik proses nəyə deyilir?12. Qalxan (enən) quru (doymuş) havada temperatur necə dəyişir??13. Quru adiabatik (rütubətli adiabatik) proses nəyə deyilir və nəyə bərabər olur?14. Quru (rütubətli) adiabat nəyə deyilir?15. Rütubətli adiabatik qradiyentin quru adiabatik qradiyentdən az olma səbəbi?16. Konveksiya (kondensasiya) səviyyəsi nəyə deyilir və onun hündürlüyü hansı faktorlardan asılıdır?17. Hal əyrisi nəyə deyilir?18. Yer səthində təzyiq 1 hPa dəyişdikdə havanın temperaturu necə dəyişir?

50. 19. Rütubətli adiabatik qradiyentin qiymətinin temperatur və təzyiqdən asılılığını izah etmək. 20. Buludlarının yaranma şəraitinin koveksiya və kondensasiya səviyyələrinin qarşılıqlı yerləşməsindən asılılığı?21. Atmosferin dayanıqsızlıq (dayanıqlılıq, neytral) vəziyyətini xarakterizə etmək.22. İnversiya və izotermiya təbəqələri havanın qalxan hjərəkətlərinə necə təsir edir?23. Müasir dövrdə AD-ın hansı növlərindən istifadə olunur?24. AD blanklarında hansı izoxətlər çəkilmişdir?25. Ak-da Kondensasiya (konveksiya) səviyyələri necə təyin olunur?26. Konvektiv buludluğun atəhlil və proqnozu nədən ibarətdir?27. AD-da dayanıqsızlıq enerjisini necə təyin etmək olar?28. Buludluğun aşağı və yuxarı sərhədlərini necə təyin etmək olar?29. Havanın temperaturunun dəyişməsindən asılı olaraq təyyarənin maksimal mümkün uçuş hündürlüyünü necə təyin etmək olar?