‘Beschouwing’ over samenwerking

1. ‘Beschouwing’over samenwerking Drs. Menno de Bree UMCG Expertisecentrum Ethiek in de Zorg m.de.bree@med.umcg.nl Moet dat zo met die pijn? 7 oktober 2005

2. Beschouwen, hoe doe je dat? • Aristoteles over de opbouw van een betoog: • Pathos – Logos – Pathos

3. Vragen • Wat hebben samenwerking en zorg met elkaar te maken? • Hoe staat het met de samenwerking (is het een probleem)? • Zo ja, is het dan relevant dat een ethicus hierover een beschouwing houdt? • En wat kan de filosofie, de ethiek, toevoegen aan het nadenken over samenwerking?

4. Samenwerking zit al in de zorg Neem bv. de officiële omschrijving van palliatieve zorg: Palliatieve zorg is de actieve algehele zorg voor patienten wier ziekte niet meer reageert op curatieve behandeling. Behandeling van pijn en andere symptomen, bestrijding van psychologische en sociale problemen en aandacht voor zingevingsaspecten zijn van cruciaal belang. Het doel van palliatieve zorg is het bereiken van de best mogelijke kwaliteit van leven, zowel voor de patient als voor diens naasten. (WHO)

5. Is samenwerken een (belangrijk) probleem? Een empirische vraag: • Wat vinden de gevers? • En de ontvangers?

6. Is het een ethisch probleem? • Kwaliteit en recht op goede zorg • Vertrouwen • Efficiency • …

7. Wat voor type probleem is het? • Type 1: we weten niet wat juist is om te kiezen (dilemma: conflicterende waarden) • Type 2: we weten wel wat juist is om te doen, maar we doen het niet • Type 3: we weten niet wat we moeten doen

8. Hoe om te gaan met dit type 2 probleem? Er zijn twee mogelijkheden: • Men wil niet (of men wil iets anders liever) • Men kan niet

9. Men weet wel, maar wil niet Een typisch geval van akrasia… • ‘Zij begeren één ding en wensen een ander; dat is het kenmerk van onbeheerste mensen.’ [1166b8] • ‘Er zijn twee vormen van onbeheerstheid [akrasia]: impulsiviteit en zwakheid. Mensen die aan het laatste lijden beraden zich wel, maar onder invloed van hun hartstocht [pathos, d.i. emoties] houden zij zich niet aan de uitkomst van hun beraad. Mensen die aan het eerste lijden laten zich door hun hartstocht [meevoeren], doordat zij zich niet beraden. [E]erstgenoemden zijn te gejaagd, laatstgenoemden te heftig om af te wachten wat de rede zegt; zij zijn geheel geneigd hun voorstellingen te volgen.’ [1150b19-29]

10. Men wil wel, maar kan niet • Organisatie-probleem • Communicatie-probleem • … • Wellicht waardenprobleem?!

11. ‘waardenproblemen’ – binnen teams • Normatieve opvattingen (over wat je van belang vind) kleuren zowel hulpverlener als patiënt • Opvattingen over goede zorg verschillen: Thematisch: bv goed sterven – welke doelen zijn nastrevenswaardig? Professioneel: wat maakt iemand tot een goede arts, verpleegkundige, patiënt (?) .. Interprofessioneel: wie is verantwoordelijk voor wat, ten opzichte van wie?

12. Kunnen we daar iets mee (in teams)? Dialoogvoering: • Socratische gespreksvoering • Reflection Enhancement Tool Kost even tijd, geen ‘clear cut answer’, maar….

13. Waarden in arts-pt relaties • Informatieve model • Paternalistische model • Deliberatieve/interpretatieve model