Mövzu 2 . Fitopatologiya nın inkişaf tarixindən

1. Mövzu 2.Fitopatologiyanın inkişaf tarixindən P L A N: 2.1Fitopatologiyanın bir elm kimi formalaşmasına təsir göstərən şərait 2.2 Fitopatologiyanın qısa inkişaf tarixi 2.3 Elmdə praktik istiqamətin inkişafı 2.4 Fitopatologiynın inkişafında azərbaycanlı alimlərin rolu Aqronomluq İxtİsasInIn “Bİtkİ mühafİzəsİ” İxtİsaslaşmasI üzrə “Ümumİ fİtopatologİya” kursu

2. ƏDƏBİYYAT 1. Axundov T.M., Eyyubov B.B. Azərbaycanın mikobiotası. Bakı, 2008, 350 c. 2. Cəfərov İ. Ümumi fitopatologiya. Bakı: Elm, 2007, 392 s. 3. Cəfərov İ.H. Fitopatologiya (fənnini öyrənilməsinə dair metodik vəsait) Bakı: Elm, 2008, 184 s. 4. İbrahimov A.Ş., Abdulova Z.A., Mehdiyeva L.N. Mikologiya. Bakı: “Bakı Universiteti”, 2008, 324 c. 5.M.Timur Döken, Erkol Demirçi Mikoloji – 1, Atatürk Universiteti Ziraat fakültesi, Ofset tesisi, Erzurum, 2010, 91 c. 6.M.Timur Döken, Erkol Demirçi, Hüseyn ZenginFitopatoloji. Erzurum: 2010, 256 s. 7. Головин П.Н., Арсенъева М.В., Тронова А.Т. Практикум по общей фитопатологии. Санкт-Петербург, изд. Ланъ, 2002, 288 с. 8.Попкова К.В. Общая фитопатология. М.: Агропромиздат, 1989, 362 с.

3. 2.2 Fitopatologiyanınqısainkişaftarixi Fitopatologiyanıninkişafıqədimzamanlaratəsadüfedir. İnsanlarhərvəcləəkibbecərdikləriməhsulunmüxtəlifamillərnəticəsindəitkiyəgetməsininsəbəblərinibaşadüş-məyəçalı¬şırdılar. Lakinbuelədəasanməsələdeyildi. Yal¬nız XVII əsrinortalarında Robert HukvəMarçelloMalpiqi ilk dəfəgöbələyiböyütməkləqızılgüldə pas xəs¬təliyinintörədicisinimüşahidəetdilər. Sadəcəolaraqhəminalimləronusərbəstorqanizmkimiqəbuletməyərək, bit¬kininhəyatfəaliyyətininməhsuluhesabedirdilər. Göbə¬ləklərintəbiətialimlər, tədqiqatçılarüçünqa¬ranlıqolaraqqalırdı. FransızbotanikiM.Tullet 1775-ci ildətəsdiqetdiki, sür¬mə-buğdatoxum¬larınınsürmətozuiləzibillənməsininnəti-cə¬sidir, butozisə -«yoluxdurucuzə¬hər»inötürülməsin¬dəfəalagent¬dir, eləonuntəsirialtındadasünbülqaraküt¬ləyəçevrilir.

4. 1807-ci ildədigərfransızbotanikiBenediktPrevoekspe¬rimentlərləsübutetdiki, sürməxəstəliyinininkişafınınsəbəbiparazitgöbələkdir. Tədqiqatçıalimgöbələyinbitkiyədaxilolmasıprinsiplərini, oradainkişafınıtəsəvvüretmədənhə¬minxəstəliyəqarşımübarizəməsələlərinidüşünürdü. BenediktPrevobuğdato¬xumlarınınmiskuporosuvəmiskarbonatladərmanlanmasıiləəlaqədarbirsıratəcrübələrqoyaraq, müəy¬yənləşdirdiki, toxumlarındərmanlanmasısürməiləmübarizədəsəmərəlidir. Beləliklə, Prevodeməkolarki, buğdanınbərkvəyaiylənənsürməxəstəliyiiləmü- barizəprobleminihəlletdi.

5. Xəstəliklərintörənməsiiləəlaqədartədqiqatlardayarananmüəyyənxəttyalnız XIX əsrinotuzuncuillərininaxırlarına, qırxıncıillərinəvvəllərinətəsadüfedir. Alimləribitkinininki¬şafınınfərdiliyivəhüceyrəviquruluşununprob-lem¬ləridahaçoxcəlbetməyəbaşladı. Bu baxımdanyeniistiqamətfiziolojibotanikaadınıalmışdır. Tədricənfiziolojitədqiqatlargöbələklərhaqqındaolanelmə-mi¬kologiyayadasirayətedirvəonaistiqamət¬lənirdi. Bu dövrdəikiistiqamət elm üçündahaböyükəhəmiy¬yətkəsbedirdi: 1) Göbələklərininkişaftsiklərininöyrənilməsi. 2) Parazitnövlərintədqiqivəbitkixəstəlikləriningedi-şindəonlarınrolu.

6. Paris Akademiyasınınüzvi, professor, fransalıalimbotanikLui Rene Tül¬yansürmə, pas, unluşehvəbaşqaxəs-təliklərintörədiciləriolangöbələklərinhə¬yattsiklini – in¬kişaftsikliniöyrəndi. TədqiqatçıalimözqardaşıŞarlTülyaniləbirlikdəpleomorfizmhadisəsini – yənieynigöbələyinmüxtəlifspor¬vermətiplə¬riniöyrəndilər. Tülyanqardaşlarınınişlərindənsonraqəbulolunduki, pas göbələklərininikisərbəstqrupumövcuddur: piknidvəetsidədaxilolmaqlaetsisporverməmər¬hələsi, uredinioiləteliomər¬hələləriözündəbirləşdirənuredinosporvermə. LakinbuikiböyükqruparasındaolanəlaqələriaçmaqTülyanlaranəsibolmadı.

7. 1. Fitopatologiya elmi nədən bəhz edir ? Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları • bitki xəstəliklərindən bəhz edir • bitkilərin zərərvericilərini öyrənir • bitkilərin gənə və mənənələrindən bəhz edir • bitkilərdə baş verən anormal hallardan bəhz edir • bitkilərin gəmiricilərini öyrənir