Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na Produkt Krajowy Brutto

1. Centrum Badań nad szkolnictwem WyższymUniwersytet Jagielloński Wpływ sektora szkolnictwa wyższegona Produkt Krajowy Brutto Materiał konferencyjny przygotowany przez: Justynę M. Bugaj Aleksandrę Fedaczyńską Radosława Rybkowskiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach pomocy technicznej Programu Infrastruktura i Środowisko.

2. Agenda: • Wprowadzenie • Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego (perspektywa polska i międzynarodowa) • Korzyści z wyższego wykształcenia (premia prywatna i premia publiczna) • Wpływ szkolnictwa wyższego na PKB • Prognozy

3. Wprowadzenie • Założenia i pytania badawcze • Metody badawcze • Źródła danych Wpływ sektora szkolnictwa wyższego na PKB dokonuje się dwojako: • przez działanie uczelni jako instytucji świadczących usługi edukacyjno-badawcze; • przez oddziaływanie absolwentów i ich późniejszą aktywność zawodową i społeczną.

4. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższegoperspektywa polska • Liczba uczelni w listopadzie 2011 na rynku szkolnictwa wyższego w Polsce funkcjonowało 460 uczelni, w tym 132 publiczne

5. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższegoperspektywa polska • Liczba studentów W podziale województwa Liczba studentów ogółem:w 2004 r.: 1 904 014 w 2010 r.: 1 817 533

6. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższegoperspektywa polska W latach 2004 – 2010 można zaobserwować stały wzrost udziału wydatków publicznych w PKB. Widoczne są również zmiany finansowania z budżetu państwa (in plus) i z budżetu samorządów terytorialnych (w 2010 r. znacznie in minus).

7. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa kraje regionu Morza Bałtyckiego Udział wydatków na szkolnictwo wyższe w PKB (w %) Polska nie wyróżnia się na tle pozostałych krajów regionu Morza Bałtyckiego. W Niemczech nakłady na szkolnictwo wyższe jako proporcja PKB są niższe niż w Polsce.

8. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa Wydatki na instytucje szkolnictwa wyższego w przeliczeniu na jednego studenta (jako procent PKB na głowę mieszkańca) PKB Niemiec, także w przeliczeniu na jednego mieszkańca, jest zdecydowanie wyższy niż w Polsce, dlatego też realne nakłady są zdecydowanie wyższe niż w naszym kraju.

9. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa W Polsce, podobnie , jak i w innych krajach regionu Morza Bałtyckiego istnieje wyraźna korelacja pomiędzy poziomem wykształcenia a zagrożeniem bezrobociem.

10. Funkcjonowanie szkolnictwa wyższego perspektywa międzynarodowa Względna wysokość zarobków pozostaje na w miarę stabilnym poziomie. Poza Polską – największe zmiany można zaobserwować w Niemczech. Natomiast w Danii, Finlandii i Szwecji pozostają niemal niezmienione od ponad 10 lat.

11. Korzyści z wyższego wykształcenia Inwestowanie w wykształcenie wyższe społeczeństwa przynosi korzyści w czterech wymiarach • finansowym publicznym (ze względu na premię publiczną), • niefinansowym publicznym, • finansowym prywatnym (ze względu na premię prywatną), • niefinansowym prywatnym.

12. Korzyści z wyższego wykształcenia stopa korzyści prywatnej

13. Korzyści z wyższego wykształcenia stopa korzyści prywatnej Ogromną rolę w zwiększaniu prywatnej stopy zwrotu z inwestycji (niezależnie od przyjętej metody obliczenia) ma udzielenie finansowej pomocy w czasie studiów. Przyczynia się do tego przede wszystkim zmniejszenie kosztów ponoszonych przez studenta. Przy premii płacowej pozostającej bez zmian, ogólna suma kosztów studiów jest mniejsza i w ten sposób powiększa się rentowność prywatnej inwestycji w zdobycie wyższego wykształcenia. Tak więc tworzone przy pomocy wsparcia Funduszy Strukturalnych kierunki zamawiane, w których studenci mogą liczyć na stypendium nawet w wysokości 1 000 złotych miesięcznie, stają się niezwykle opłacalne z punktu widzenia absolwenta.

14. Korzyści z wyższego wykształcenia premia prywatna Do najczęściej wymienianych prywatnych korzyści pozafinansowych płynących z wykształcenia wyższego zalicza się • dbałość o lepsze warunki pracy, • o zdrowie indywidualne i rodziny, • rozsądniejsze wydawanie środków na konsumpcję.

15. Korzyści z wyższego wykształcenia premia publiczna Do niematerialnych zysków publicznych zalicza się: • umacnianie demokracji i praw obywatelskich; • polityczną stabilność, wynikającą ze sprawnie działającej demokracji; • niższy poziom przestępczości oraz niższe straty generowane przez przestępczość (należy jednak uwzględniać wysokie straty w przypadku oszustw finansowych, najczęściej popełnianych przez osoby z wyższym wykształceniem); • zmniejszenie nierówności społecznych poprzez szerszy dostęp do wykształcenia; • stymulowanie dalszego postępu naukowo-technicznego oraz rozpowszechnianie użycia nowoczesnych technologii.

16. Korzyści z wyższego wykształcenia stopa korzyści publicznej

17. Wpływ szkolnictwa wyższego na PKB Wsparcie ze strony Programów Strukturalnych UE w 9,5% przyczyniło się do wytworzenia publicznej korzyści. A stąd płynie kolejny wniosek, że nakłady UE na szkolnictwo wyższe przyczyniły się do wytworzenia PKB w Polsce pomiędzy 0,4 a 0,5 procent. udział korzyści publicznej (rozumianej jako wartość dodana wynagrodzenia za pracę osób z wyższym wykształceniem) waha się pomiędzy 4,07% a 5,36%

18. PrognozyPorównanie prognoz demograficznych dla Polski

19. Prognozyprognoza demograficzna ludności w Polsce

20. Prognoza przyrostu liczby ludności w grupach wiekowych 19 24 lata oraz 18-44 lata

21. Prognoza wartości premii prywatnej i korzyści publicznej

22. Podsumowanie (1) Oprócz obopólnych korzyści finansowych, zarówno jednostki, jak i całe społeczeństwo odnoszą korzyści niefinansowe z wykształcenia wyższego. Podnoszą one poziom życia, a także kapitał społeczny społeczeństwa. Obopólne korzyści dotyczą następujących obszarów: • zdrowie; • rozwój intelektualny dzieci; • świadome rodzicielstwo; • racjonalność podejmowanych decyzji; • zaangażowanie społeczne i obywatelskie.

23. Podsumowanie (2) Szczególnie przez najbliższe 15 lat inwestowanie w szkolnictwo wyższe będzie przynosić największe publiczne zyski. Po upływie tego czasu, ze względu na zmiany demograficzne zachodzące, Polska zbliży się do optymalnego udziału osób z wyższym wykształceniem w grupie pracujących, a który będzie odpowiadał poziomowi skolaryzacji w tradycyjnej grupie wiekowej studentów (19-24). Wówczas, ze względu na liczbę absolwentów pozostających na rynku pracy, koszty transferów społecznych wyrównają się. To z kolei doprowadzi do sytuacji, kiedy prywatna stopa zwrotu z inwestycji w wyższe wykształcenie zrówna się ze stopą publiczną.

24. Podsumowanie (3) Należy podkreślić, że przypuszczalne odkrycia naukowe i wynalazki technologiczne sprawią, że publiczne inwestowanie w szkolnictwo wyższe będzie nadal koniecznością, by nie zmniejszyła się liczba absolwentów odpowiednio przygotowanych do pracy przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii

25. Podsumowanie (4) Posiadanie wyższego wykształcenia przekłada się na wyższe zarobki w życiu zawodowym. Dzięki temu także w przyszłości inwestowanie w szkolnictwo wyższe będzie opłacalne tak ze względu na prywatne, jak i publiczne korzyści. Polityka publiczna w tym zakresie wymaga z jednej strony ostrożności, a z drugiej strony odważnego wizjonerstwa wykraczającego poza perspektywę najbliższych lat, ponieważ zyski realizowane są w całym okresie aktywności zawodowej pracowników.

26. Bibliografia • Sen Amartya, Castells Manuel, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 • Barnett Ronald, Being a University, New York: Routledge 2010. • Barnett Ronald, Reshaping the University: New Relationships between Research, Scholarship and Teaching, London: Open University Press 2005. • Baum Sandy, Payea Kathleen, The Benefits of Higher Education for Individuals and Society, College Board, 2005. • Bowen Howard R., The Finance of Higher Education, Carnegie Commission on Higher Education, Berkeley 1968. • Bowen Howard R., Investment in Learning. The Individual and Social Value of American Higher Education, Jossey-Bass, San Francisco 1977. • Bowen Howard R., Servelle Paul, Who Benefits from Higher Education—and Who Should Pay?, American Association for Higher Education, ERIC Clearinghouse on Higher Education, Washington 1972. • Braczyk Hans-Joachim, Cooke Philip N., Heidenreich Martin, Regional Innovation Systems. The role of governance in a globalized world, London: UCL Press, 2004. • Breschi Stefano, Malerba Franco, Clusters, networks, and innovation, Oxford: Oxford University Press 2005. • Cunningham Alisa, The Broader Societal Benefits of Higher Education, SolotionForFuture.ogr [Dok. Elektr.], 14.06.2012. • Czapiński Janusz, Polska – państwo bez społeczeństwa, Nauka 1/2006, https://portalwiedzy.pan.pl/images/stories/pliki/publikacje/nauka/2006/01/N_106_01_Czapinski.pdf [Dok. Elektr.], 14.06.2012. • De Walque Damien, Education, Information, and Smoking Decisions Evidence from Smoking Histories, 1940-2000, Washington: World Bank 2004. • Długoterminowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności. http://zds.kprm.gov.pl/sites/default/files/dsrk_1_tom_17_listopada_2011_0.pdf i http://zds.kprm.gov.pl/sites/default/files/dsrk_2_tom_17_listopada_2011__0.pdf [dok elektr 16.06.2012] • Education at a Glance. OECD Indicators, wydawnictwo seryjne, Paris: OECD (2005-2011). • Florida Richard, Narodziny klasy kreatywnej, Warszawa: Wyd. Narodowe Centrum Kultury 2010. • Fujita Masahisa, Krugman Paul, Venables Anthony, Spatial Economy: Cities, Regions and International Trade, Cambridge and London: MIT Press 1999. • GUS, Szkoły wyższe i ich finanse w 2004 (2005-2010). • Higher Education to 2013, vol. 1 Demography, Paris: OECD 2008 • Hill K., Hoffman D., Rex T.R., The Value of Higher Education: Individual and Societal Benefits, Tempe: W.P. Carey 2005 • Ile zarobisz po studiach? Wynagrodzenia absolwentów w 2011 roku. Sedlak & Sedlak wynagrodzenia.pl, http://www.wynagrodzenia.pl/artykul.php/wpis.2503, dn. 14.06.2012 • Kwiek Marek, Finansowanie szkolnictwa wyższego w Polsce a transformacje finansowania publicznego szkolnictwa w Europie, cpp.amu.edu.pl [Dok. Elektr. 14.06.2012]. • Leslie Larry L., Brinkman Paul T., The Economic Value of Higher Education, Phoenix: Oryx Press 1993. • Lewandowski Piotr, Mućk Jakub, Skrok Łukasz, Znaczenie gospodarcze sektora kultury, wstęp do analizy problemu, Warszawa: Instytut Badań Strukturalnych 2010.

27. Bibliografia • McMahon Walter W., Higher Learning, Greater Good, Baltimore: The Johns Hopkins University Press 2009. • McMahon Walter W., TheSocial and External Benefits of Education, [w:] G. Johnes, J. Jones (red.), International Handbook on the Economics of Education, Northampton: Edward Elgar Publishing, Inc. 2004. • Ogólnopolske Badanie Wynagrodzeń (OBW) 2011, Sedlak&Sedlak, www. • Polskie szkolnictwo wyższe: Stan, uwarunkowania i perspektywy, Warszawa 2009 • Porter Michael E., The Competitive Advantage of Nations, New York: Free Press 1998. • Prognoza ludności 2003 – 2030, GUS, [Dok. Elektr.], http://www.msap.pl/npr/prognozy/Prognoza%20ludnosci%20na%20lata%202003+2030%20%28GUS%29.pdf [12.06.2012]. • Prognoza makroekonomiczna dla Polski 2005 – 2020, Warszawa: Ministerstwo Finansów .2004 • Rocznik statystyczny RP 2004 (2005 – 2011), GUS, Warszawa • Rybkowski Radosław, Upadek stopni – stopnie upadku. Problemy amerykańskiego szkolnictwa wyższego, Kraków: Wydawnictwo WAM 2011. • Sierocińska Katarzyna, Kapitał społeczny, definiowanie, pomiar i typy, Studia Ekonomiczne, Nr 1 (LXVIII) 2011. • Society At a Glance2011, Paris: OECD 2012. • St. George Elizabeth, Positioning Higher Education for the Knowledge Based Economy, „Higher Education”, vol. 52, nr 4 (grudzień 2006). • Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego http://ks.mkidn.gov.pl/media/download_gallery/20111017_Raport_z_konsultacji_spolecznych_SRKS_TEKST_GLOWNY.pdf [16.06.2012]. • Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010, dok elektr http://www.mimuw.edu.pl/~sjack/usw/strat_pliki/strategia.htm [16.06.2012] • Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do 2020 roku – drugi wariant, Ernst & Young, Warszawa 2010; http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/Finansowanie/fundusze_europejskie/PO_KL/Projekty_systemowe/20100727_Strategia_rozwoju_SW_w_Polsce_do_2020_roku_war_2.pdf [16.06.2012] • Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010-2020. Projekt środowiskowy, Warszawa 2009; • Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego, Warszawa: E&Y, Luty 2010. • Strawiński P., Czy w Polsce opłaca się studiować? Wyniki modelu inwestycji w wyższe wykształcenie. Uniwersytet Warszawski, [dok elektr. http://coin.wne.uw.edu.pl/pstrawinski/publ/oplacal.pdf 12.06.2012] • Strategia Rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010, http://www.mimuw.edu.pl/~sjack/usw/strat_pliki/strategia.htm [16.06.2012]. • Założenia do nowelizacji ustawy – Prawo o Szkolnictwie Wyższym oraz ustawy o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki http://forumakademickie.pl/static/content//ustawy/20091016_CCC_zalozenia_po_KRM_16_10_09.pdf [dok elektr. 16.06.2012]