DEVLET TEŞKİLATI

1. DEVLET TEŞKİLATI

2. 1) Temel Kavramlar 2) Devletin Genel Tanımı 3) T.C. Devleti’nin Temel Organları 4) İdare (Yönetim) 5) Bakanlıkların Örgütlenme Esas ve Usulleri 6) Merkezi Yönetimin Taşra Kuruluşlar 7) Yerinden Yönetim Kuruluşları 8) Fonlar 9) Kamuya Yararlı Dernekler 10) Uluslararası Kuruluşların Türkiye’deki Büro ve Kuruluşları 11)Vakıflar

3. 1)TEMEL KAVRAMLAR • ANAYASA • ANAYASA MAHKEMESİ • ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ • BAĞLI KURULUŞ • İLGİLİ KURULUŞ • YERİNDEN YÖNETİM • YETKİ GENİŞLİĞİ • BÜTÇE • BAŞBAKAN YARDIMCISI • BAKAN • BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ • DIŞ TEMSİLCİLİK • İHTİSAS BİRİMLERİ

4. ANAYASA • Anayasa, bir devletin yönetim biçimini belirtir. Toplumların ülke üzerindeki egemenlik haklarının, bireylerin temel haklarının hangi koşullar altında devlet tarafından kullanılabileceğini belirleyen temel kanunlardır. Devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceğini belirler. Genel olarak genel hükümler, temel hak ve özgürlükler bireylerin topluma karşı görev ve sorumlulukları ile yasama, yürütme, yargı gibi anayasal devlet organlarını tanımlayan bölümlere sahiptir.

5. ANAYASA MAHKEMESİ • Anayasa mahkemesi birincil olarak anayasal hukukla uğraşan yüksek mahkemedir. Temel yetkisi, işleme sokulması düşünülen veya işleme sokulan yasaların, veya bazı temel yasama uygulamalarının ilgili ülkenin anayasasıyla bağdaşıp bağdaşmadığının tespitidir. Bazı ülkelerde bu şekilde adlandırılmayan; fakat yine aynı görevi yürüten çeşitli mahkemeler de mevcuttur. • Anayasa Mahkemeleri asıl görev olarak yasaların, Anayasaya uygunluğunu denetler. Anayasa Mahkemeleri genel olarak üç tür denetim yaparlar. • 1.Şekil: Dilbilim, imla, noktalama, yazım kuralları… • 2.Usül: Yasalaştırma süreci, toplantı ve karar yeter sayılarına doğru uyulup uyulmadığı vs… • 3.Esas: İçerik ve amaç, maddenin özü…

6. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ • Anayasanın devletin hukuk kuralları içinde en yüksek kural sayılmasına anayasanın üstünlüğü denilir. Anayasanın üstünlüğü ilkesi, yasaların anayasaya uygun olmasını gerektirir. Anayasanın üstünlüğü ilkesi, Anayasamızın 11. maddesinde şu şekilde ifade edilmektedir: “Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz. ”

7. BAĞLI KURULUŞ • Bakanlığın ana hizmet ve görev alanına giren ana hizmetleri yürütmek üzere bakanlığa bağlı olarak özel kanunla kurulan, genel bütçe içinde ayrı bütçeli veya katma bütçeli veya özel bütçeli kuruluşlardır.

8. İLGİLİ KURULUŞ • Özel kanun veya statü ile kurulan, iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunların müessese ortaklık ve iştirakleri veya özel hukuki, mali ve idari statüye tabi, hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşlarıdır.

9. YERİNDEN YÖNETİM • İdari yerinden yönetim, yerel nitelikteki kamu hizmetleriyle iktisadi, ticari, kültürel ve teknik bazı fonksiyonların merkezi idarenin hiyerarşi yapısı dışındaki kamu tüzel kişiliklerince yürütülmesidir. Bu kamu tüzel kişileri, ya belli bir coğrafi bölgede yaşayan halkı, ya da eğitim, ticaret, sanayi, kültür gibi belirli bazı hizmetleri (fonksiyonları) temsil ederler. Bu kurumlara, federalizmde ol­duğu gibi anayasayla egemenliğe ilişkin bir statü tanınmamıştır.

10. YETKİ GENİŞLİĞİ • Yetki genişliği, merkezdeki toplanmış yetkilerin bir bölümünün, yine merkezin denetimi altında, merkezdeki ve taşradaki bazı yüksek görevlilere aktarılmasıdır. Anayasaya göre Türkiye'de illerin idaresi "yetki genişliği" esasına dayanır. Bu esasın örgütü 'il genel yönetimi'nden sorumlu taşra idaresidir; valilik - kaymakamlık kurumudur.

11. BÜTÇE • Bütçe,devletin, bir kuruluşun, bir aile veya bir kimsenin gelecekteki belirli bir süre için tasarladığı gelir ve giderlerinin tümüdür. Devlet, satış, gider, üretim, genel yönetim gibi bütçe türleri vardır. • Devlet bütçesi, devlet ve öteki kuruluş veya toplulukların belirli bir dönem içindeki gelir ve giderlerinin oranlama niceliklerini önceden belirleyen, onaylayan ve bu işlemlerin yapılmasına izin veren kanun veya karar ,bu kanun veya karar yasama organının yürütme organına verdiği bir yetki şeklindedir.

12. BAŞBAKAN YARDIMCISI • Başbakan Yardımcısı, bu görevinin yanı sıra bakanlık görevi de üstlenir. Başbakan Yardımcısı aynı zamanda Milli Güvenlik Kurulu üyesidir. Koalisyon hükümetlerinde koalisyon ortağı partilerin genel başkanları eğer isterse başbakan yardımcısı olur. Eğer bir parti tek başına iktidar olmuşsa milletvekillerinden birisini seçerek Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirir. (Bakan görevlendirmesi gibi). Başbakan Yardımcılarının kendisine bağlı kuruluşları da bulunmaktadır.

13. BAKAN • BAKAN, hükümet (Bakanlar Kurulu) üyesidir. Devletin yürütme görevini yapmak üzere, çok kez milletvekilleri arasından başbakanca seçilir. Cumhurbaşkanı onayladıktan sonra göreve başlar. Her bakan, bakanlıklardan birinin başında bulunur. Bakanlığı olmayan bakanlar da olabilir (Devlet bakanı). • Osmanlı imparatorluğunda bakanlık görevini yapanlara «nazır» denirdi. Cumhuriyet döneminde, önceleri «vekil» denildi.

14. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ • Büyükşehir belediyesi, il merkezi birden fazla belediyeye bölünmüş ve kalabalık nüfuslu illerde belediye hizmetlerinin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi ve belediyeler arasında eşgüdüm sağlanması amacıyla ve kanunla oluşturulan belediye. • Türkiye Cumhuriyeti 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'na göre, belediye sınırları içerisindeki ve bu sınırlara en fazla 10.000 metre uzaklıkta yer alan yerleşim yerlerindeki toplam nüfusu son nüfus sayımına göre 750.000'den fazla olan il belediyeleri, kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir. • Organları büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümenidir.

15. DIŞ TEMSİLCİLİK • Dış temsilcilik; diplomatik temsilciliklerle konsolosluklardır.

16. İHTİSAS BİRİMLERİ • İhtisas birimleri; dış temsilciliklerin bünyesinde çalışan ve Dışişleri Bakanlığı dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarına mensup memur ve diğer görevlilerden meydana gelen birimlerdir.

17. 2)DEVLET Sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan ve üstün bir otoriteye bağlı insan topluluklarının oluşturduğu siyasal ve hukuksal bütünlüğe devlet denir.

18. DEVLETİ OLUŞTURAN UNSURLAR Halk(Millet) • Devlet otoritesinin yönettiği insanlar topluluğudur. Ülke(Toprak) • Devletin üzerinde egemenlik kurduğu kara parçasıdır. İktidar (Egemenlik) • Halk ve ülke üzerinde egemenlik hakkını kullanan otoritedir..

19. Devletin Özellikleri: • Toplumda otorite ve düzeni sağlayan tek ve en büyük kurumdur. • Bireyler açısından devlete üyelik zorunludur. • Toplum düzenini sağlamak ve ülkeyi dış tehlikelere karşı korumak için zor dayalı kuvvet kullanabilme yetkisine sahiptir. • Toplumda sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamı düzenlemekle yükümlüdür. • Egemenliğini yasama, yürütme, yargı organları aracılığı gerçekleştirir.

20. 3) İDARE(YÖNETİM)

21. T.C. İDARİ YAPISI YERİNDE YÖN.KURULUŞLARI GENEL İDARE • Merkez Teşkilatı • Bakanlar Kurulu • Cumhurbaşkanı • Bakanlıklar • Taşra Teşkilatı • Bölge Kuruluşları • Bucaklar • İlçeler • İller • Hizmet Kuruluşları • Üniversiteler • T.R.T • K.İ.T • SSK • YÖK • Emekli Sandığı • Diğerleri • Mahalli İdareler • İl Özel İdareler • Belediyeler • Köyler • Yrd.Kuruluşlar • Danıştay • Sayıştay • Dev.Planlama Teşkilatı • Milli Güvenlik Kurulu • Devlet Denetleme Kurulu • Meslek Kuruluşları • Barolar • Ticaret San. Odaları • Tabip Odaları • Borsalar • TMMOB • Diğerleri • Diyanet İşleri Başkanlığı

22. İDARİ TEŞKİLAT • İdari Teşkilat, Genel (merkezi idare) ve mahalli idare olmak üzere ikiye ayrılır. • Genel idare, bütün ülkeyi kapsayan idare olup, «merkez teşkilatı» ve «taşra teşkilatından» meydana gelmektedir.

23. Hiyerarşi Amirler(Makamlar) Merkezi İdarenin Başkent Teşkilatı Bakan İl Özel (Yerel)İdaresi Vali Belediye İdaresinin Belediye Başkanı Köy İdaresi Muhtar

24. MERKEZ TEŞKİLATI • Genel idarenin merkez teşkilatında; Cumhurbaşkanı Başbakan Bakanlar Kurlu Bakanlıklar yer almaktadır.

25. CUMHURBAŞKANI • Seçimi • MADDE 102- Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. • Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. • İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. • Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. • Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

26. BAŞBAKAN Başbakanın görevlerini kısaca hatırlarsak: • Bakanlıklar arasında işbirliği sağlamak • Hükümetin genel siyasetini ve politikasını izlemek • Bakanlar kuruluna başkanlık etmektir.

27. BAŞBAKANLIĞA BAĞLI KURULUŞLAR • Diyanet İşleri Başkanlığı • Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü • Milli İstihbarat Teşkilat Müsteşarlığı • Devlet Personel Daire Başkanlığı • Devlet Planlama Teşkilatı Başkanlığı • Devlet İstatistik Enstitüsü • Atom Enerji Komisyonu • Hazine Müsteşarlığı • Dış Ticaret Müsteşarlığı • Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü

28. BAKANLAR KURULU • Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan kurulur. • Başbakan, Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır. • Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır; gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir.

29. BAKANLIKLAR • Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatları kanunla düzenlenir. Bakanlar başında bulunduğu bakanlığın en üst amiridir. • Bakanlar, hukuki ve mali bakımdan sorumlu oldukları gibi siyasi bakımdan da sorumludur. Buna karşılık, bakanlığın en yüksek idari memuru olan müsteşarların siyasi sorumluluğu yoktur.

30. BAKANLIKLAR • Teşkilat • MADDE 3 –Bakanlık merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatından oluşur.

31. BAKANLIKLAR • MADDE 4 – (1) Bakanlık teşkilatının en üst amiri olan Bakan, Bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden Başbakana karşı sorumlu olup aşağıdaki görev, yetki ve sorumluluklara sahiptir: • a) Bakanlığı, Anayasaya, kanunlara, hükümet programına ve Bakanlar Kurulunca belirlenen politika ve stratejilere uygun olarak yönetmek. • b) Bakanlığın görev alanına giren konularda politika ve stratejiler geliştirmek, bunlara uygun olarak yıllık amaç ve hedefler oluşturmak, performans ölçütleri belirlemek, Bakanlık bütçesini hazırlamak, gerekli kanunî ve idarî düzenleme çalışmalarını yapmak, belirlenen stratejiler, amaçlar ve performans ölçütleri doğrultusunda uygulamayı koordine etmek, izlemek ve değerlendirmek. • c) Bakanlık faaliyetlerini ve işlemlerini denetlemek, yönetim sistemlerini gözden geçirmek, teşkilat yapısı ve yönetim süreçlerinin etkililiğini gözetmek ve yönetimin geliştirilmesini sağlamak. • ç) Faaliyet alanına giren konularda diğer bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak. • Müsteşara yardımcı olmak üzere beş Müsteşar Yardımcısı görevlendirilebilir.

32. Bakan ve Bakanlıklar • Türkiye’nin yönetim yapısı içinde her bakanlıktan siyasi olarak başbakana sorumlu olan bir bakan bulunmaktadır. Her bakan, Başbakana karşı sorumlu olup ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur. • 1946 yılında Türkiye’nin yönetim yapısına getirilen “Devlet Bakanlığı” uygulaması 2011 yılında kaldırılmıştır. Yine 2011 yılında hayata geçirilen yeni bir uygulama ise “Bakan Yardımcılığı” olmuştur. Bakan yardımcıları üzerlerine düşen görevin yerine getirilmesinde Bakana karşı sorumludurlar ve hükümetin görev süresiyle sınırlı olarak görev yaparlar.

33. Bakan ve Bakanlıklar • Bakanlıklar ise Türkiye’de merkezi yönetimin en önemli yapısıdır. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı 1984 tarihli 3046 sayılı Kanunla düzenlenmiştir. Bu anayasal bir ilkedir. Bununla birlikte 2011 tarihinde peş peşe çıkan pek çok Kanun Hükmünde Kararnameyle 3046 sayılı kanun değiştirilmiş ve Türkiye’deki bakanlıklarda önemli değişiklikler yapılmıştır. 2013 yılı itibariyle Türkiye’de 21 bakanlık bulunmaktadır.

34. Bakan ve Bakanlıklar • Türkiye’de bakanlıkların tüzel kişiliği yoktur, devlet tüzel kişiliği içindedirler. Bakanlık merkez örgütü ana hizmet birimleri danışma ve denetim birimleri ile yardımcı birimlerden meydana gelmektedir. Görev alanlarıyla ilgili olarak bazı bakanlıkların yurtdışı ve taşra teşkilatı bulunmaktadır. Bakanlıkların bünyesinde “bağlı”, “ilgili” ve “ilişkili” kuruluşlar da yer almaktadır.

35. Taşra Teşkilatı • 1982 Anayasasına göre, Türkiye’de merkezi idare coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere, iller de diğer kademeli bölümlere ayrılır. (Diğer kademeli bölümden kastedilen ilçe ve bucaktır)Anayasaya göre ” il” merkezi yönetimin temel örgütlenme birimidir. Türkiye’de 2013 yılı itibariyle toplam 81 il bulunmaktadır. Bununla birlikte Anayasaya göre, merkezi yönetim kuruluşlarının örneğin bakanlıkların “bölge kuruluşları” da oluşturabilmesi de mümkündür.

36. İl Yönetimi • Türkiye’nin yönetim sistemi içersin de il hem merkezi yönetimin taşra örgütüdür hem de yerel yönetim birimidir. Bu bölümde anlatılacak olan “il yönetimi” merkezi yönetimin taşra örgütü olandır. Alan 1949 tarihli 5442 sayılı “İl İdaresi Kanunu” ile yönetilmektedir. • Anayasaya göre illerin idaresi “yetki genişliği” esasına dayanır. “Yetki genişliği, merkeze ait karar ve yürütme yetkisinin bir bölümünün bu yönetimin bir alt kademesindeki memurlara devri demektir. Yetkinin devredildiği kademe, ilin genel yönetiminden sorumlu olacaktır. İllerde bu görevi “vali” üstlenmektedir. • Vali ilde, adli ve askeri kuruluşlar dışında, bakanlıklarda ve kamu kuruluşlarında çalışan tüm personelin en büyük amiridir. • İlde hem devleti hem de hükümeti temsil eder. • İlin yönetiminden her Bakana karşı ayrı ayrı sorumludur. • Bakanlar, Bakanlıklarına ait işler için valilere emir ve talimatlar veririler.

37. İl Yönetimi • Vali “istisnai memur” dur. Yani atanması, özlük hakları vs. bakımından diğer devlet memurlarının tabi olduğu mevzuata dâhil değildir. • Farklı mesleklerden vali atanabildiği gibi, kanunlarda vali olabilmek için özel nitelikler öngörülmemiştir. • İçişleri Bakanlığına bağlı olan vali Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle, yani İçişleri Bakanlığının önerisi, Bakanlar Kurulu kararı ve Cumhurbaşkanı onayı ile atanmaktadır.

38. İl Yönetimi • İlde bakanlıklar görevlerini yerine getirebilmek için çeşitli örgütler kurarlar ve bunların başında “il müdürleri” bulunur. • İl müdürleri ve bunların örgütleri tamamen valinin emri altındadır ve il müdürleri işlerin yürütülmesinden valiye karşı sorumludurlar. • Bunun dışında il idare kurulu ilde valiye il yönetiminde yardımcı olan bir organdır. • 5442 sayılı Kanuna göre il idare kurulu, valinin başkanlığı altında hukuk işleri müdürü, defterdar, milli eğitim, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım ve veteriner müdürlerinden oluşmaktadır. • 1980’den sonra yapılan mevzuat değişikliğiyle il idare kurulunun görev alanı daraltılmış, görevlerinin bir bölümü yargıya bir bölümü de yerel yönetimlere aktarılarak “sembolik” bir kurul haline dönüştürülmüştür

39. İlçe Yönetimi • İl yönetiminin bir alt kademesi ilçedir. • İlçe genel idaresinin başı kaymakamdır. • Kaymakam ilçede vali gibi hem devletin hem hükümetin temsilcisi değil, yalnızca hükümetin temsilcisidir. • Kaymakam, valinin hiyerarşik yönetimi ve denetimi altındadır. • Bununla birlikte kaymakam da vali gibi adli ve askeri örgütler hariç olmak üzere bakanlık örgütleri eliyle çalışır. • Kaymakam yine validen farklı olarak kariyer mesleğinden gelir. • Seçilmesi, yetiştirilmesi, atanması ve yer değiştirilmesi belli kurallara bağlanmıştır. Bu anlamda meslek memurudur ve vali gibi siyasal bir kişiliği yoktur. • Atanması da validen farklıdır. “Ortak kararnameyle”, yani İçişleri Müdürler Encümeninin seçimi, İçişleri Bakanı oluru üzerine Cumhurbaşkanınca atanır. • İlde olduğu gibi ilçede de kaymakamın başkanlığında idare kurulu görev yapmaktadır. İl İdaresi Kanununa göre bu kurul kaymakamın başkanlığında yazı işleri müdürü, mal müdürü, hükümet hekimi, milli eğitim müdürü, tarım ve köy işleri müdüründen oluşmaktadır.

40. Bucak Yönetimi • 5442 sayılı İl İdaresi Kanununa göre bucak, coğrafya, ekonomi, güvenlik ve mahalli hizmet bakımlarından aralarında ilişki bulunan kasaba ve köylerden meydana gelen bir idare bölümüdür. • Bucak müdürü, bucakta en büyük hükümet memuru ve temsilcisidir. • Ancak bu yönetim makamı kaldırılmıştır.

41. D-Bölge Kuruluşları • 1982 Anayasasındaki mevcut düzenlemeye göre kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyumu sağlamak amacıyla birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir. • Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. Bu ifadeden anlamamız gereken, merkezi yönetimin bölgesel düzeyde örgütlenmesine imkân tanındığıdır. • Yani uygulamada bakanlıkların bölge kuruluşları oluşturabilir. Ancak bölge, il gibi bir yönetim kademesi değildir. Bölge düzeyinde örgütlenebilmek için, kuruluş kanununda bu durumun belirtilmesi gerekmektedir. Bölge kuruluşlarının kurulması, kaldırılması, merkezleri ile bölge müdürlüklerine dâhil olacak iller Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenir.

42. D-Bölge Kuruluşları • Türkiye’de bölge düzeyinde örgütlenen Bakanlık, Ulaştırma Bakanlığıdır. Bunun dışındaki bakanlıkların bağlı ve ilgili kuruluşlarının bölge müdürlükleri mevcuttur. Vakıflar Genel Müdürlüğü, Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü gibi kuruluşların hem aynı hem de değişik şehirlerde bölge müdürlükleri vardır

43. 6)YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI • Bir ülkenin coğrafi parçalarından birinde, merkezi yönetimin merkez ve taşra birimleri dışında, doğrudan o yörede yaşayanlarca oluşturulup yönetilen birimlere yerel yönetim denir. • Yerel yönetimler 1982 Anayasasının 127. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre yerel yönetimler; il, belediye veya köy halkının mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere, kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları yine kanunda gösterilen seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir.

44. 6)YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI • Yerel yönetim seçimleri Anayasaya göre beş yılda bir yapılır. • Ancak, milletvekili genel veya ara seçiminden önceki veya sonraki bir yıl içinde yapılması gereken, yerel yönetim organlarına veya bu organların üyelerine ilişkin genel veya ara seçimler milletvekili genel veya ara seçimleriyle birlikte yapılır. • Kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir. Yerel yönetimlerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargı yolu ile olur. • Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan yerel yönetim organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.

45. 6)YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI • Merkezî idare, yerel yönetimler üzerinde, yerel hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve yerel ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde “idarî vesayet” yetkisine sahiptir. • İdari vesayet, “kanunla öngörülmüş durumlarda merkezi idarenin yerinden yönetim kuruluşlarının eylem ve işlemleri üzerinde sahip olduğu sınırlı bir denetim yetkisidir.”

46. Yerel Yönetim Kuruluşlarının Özellikleri: • 1)Yerinden yönetim ilkesine dayanan özerk kuruluşlardır. • 2) Kamu tüzel kişilikleri vardır. • 3) Karar organları seçimle işbaşına gelir. • 4) Görevleri yasa ile belirlenir ve görevleri ile orantılı gelir kaynağı sağlanır. • 5) Seçimle işbaşına gelen karar organları ancak yargı kararı ile bu sıfatları kaybederler. • 6) Genel yönetimin, yerel yönetimler üzerinde idari vesayet yetkisi vardır. • 7)Büyükşehirler için yasa ile «Büyükşehir Belediyesi» statüsü verilebilir.

47. 6)YERİNDEN YÖNETİM KURULUŞLARI

48. İL ÖZEL İDARESİ • İl özel idaresi 2005 tarihli 5302 sayılı Kanunda, il halkının mahalli ve müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmaktadır. • İl özel idaresinin görev alanı tüm il sınırıdır. Bu anlamda alansal bir yönetim olup, belediyelerden daha geniş alanlara kamu hizmeti götürmek amacıyla oluşturulmuşlardır. • Kanunla bir yerleşim biriminin il olmasıyla birlikte, otomatik olarak il özel idaresi de kurulur. Aslında merkezi yönetimin taşra örgütü olan il ile yerel yönetim birimi olan il özel idaresi aynı alanda hizmet yürütür. • Vali hem il genel yönetiminin başı hem de il özel idaresinin yürütme organıdır. Ancak bu iki birimin birbirine karıştırılmaması gerekmektedir. Çünkü il genel yönetimi merkezi yönetimin taşra uzantısıdır. İl özel idareleri ise kendi kamu tüzel kişilikleri, bütçeleri, karar organları olan yerel yönetim birimleridir.

49. İl Özel İdaresi • İl özel idaresi teşkilatı; genel sekreterlik, malî işler, sağlık, tarım, imar, insan kaynakları, hukuk işleri birimlerinden oluşur. • İlin nüfusu, fiziki ve coğrafi yapısı, ekonomik, sosyal, kültürel özellikleri ile gelişme potansiyeli dikkate alınarak norm kadro sistemine ve ihtiyaca göre oluşturulacak diğer birimlerin kurulması, kaldırılması veya birleştirilmesi il genel meclisinin kararıyla olur. Bu birimler büyükşehir belediyesi olan illerde daire başkanlığı ve müdürlük, diğer illerde müdürlük şeklinde kurulur. • İl özel idarelerinde iç ve dış denetim yapılmaktadır. Denetim, iş ve işlemlerin hukuka uygunluk, mali ve performans denetimini kapsamaktadır. İç ve dış denetim 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununa göre yapılmaktadır. Ayrıca il özel idaresinin mali işlemler dışında kalan diğer işlemleri, idarenin bütünlüğüne, kalkınma plan ve stratejilerine uygunluğu açısından İçişleri Bakanlığı, vali veya görevlendireceği elemanlar tarafından da denetlenir. • Yukarıda da belirtildiği üzere il özel idaresinin vali,il genel meclisi ve il encümeni olmak üzere üç organı vardır.

50. A. Vali • Vali il özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. • İl özel idaresi teşkilatını sevk ve idare eder. İl özel idaresinin yönetiminde stratejik planı temel alır ve faaliyetleri, personelin performans ölçütlerini hazırlar, uygular, izler, değerlendirir ve bunlarla ilgili raporları meclise sunar. 2005’ten önce il genel meclisine vali başkanlık ederken 2005 yılındaki düzenlemeyle meclis başkanı, üyelerce meclisin içinden seçilmeye başlanmıştır. Böylece vali, meclisin gündemini belirleme yetkisiyle doğrudan yönettiği meclis üzerindeki gücünü yitirmiştir (Güler, 2009: 287). İl encümeni başkanlığı ise devam etmektedir. • 2005 öncesi dönemde valilik makamı vali yardımcılığı ile desteklenirken, il özel idaresi müdürü yerine “genel sekreter” makamının kurulmasıyla bu durum değişmiştir. Genel sekreter, il özel idaresi hizmetlerini vali adına ve onun emirleri yönünde, mevzuat hükümlerine, il genel meclisi ve il encümeni kararlarına, il özel idaresinin amaç ve politikalarına, stratejik plan ve yıllık çalışma programına göre düzenler ve yürütür. Bu amaçla il özel idaresi kuruluşlarına gereken emirleri verir ve bunların uygulanmasını gözetir ve sağlar. Genel sekreter yukarıda belirtilen hizmetlerin yürütülmesinden valiye karşı sorumludur. Böylece vali, il özel idaresini genel sekreter eliyle yönetmeye başlamış, valinin olmadığı zamanlarda yerine genel sekreter bakmaya başlamıştır. Böylece genel sekreterlik makamı güçlendirilmiştir (Güler, 2009: 287).