“Neft-qaz istehsalı və emalı texnikası” kafedrası

1. “Neft-qaz istehsalı və emalı texnikası” kafedrası İşin adi: “NQ VƏ NE AVADANLIQLARININ RƏQABƏTƏDAVAMLIĞIN TƏMIN OLUNMASINDA TEXNIKI TƏNZIMLƏMƏ PROBLEMLƏRI”

2. Neft-qaz quyularının qazılması və istismarı texnoloji maşın və avadanlıqları. • Neft emalı və kimya istehsalının texnoloji maşın və avadanlıqları. İŞ İKİ İstiqamətDƏ APARILMIŞDIR:

3. İcraçılar: prof., t.e.d.:V.İ.Əliyev, V.T.Məmmədov, M.Y.Kərimov Dos., t.e.n.: Z.E.Eyvazova,L.S.Hacıyeva, M.N.Bağırova, Ç.C.Mürşüdli, Q.Ə.Məmmədov, S.D.Mustafayev, R.İ.Axundov, Bayramov F.H. İşin elmi rəhbəri, professor, t.e.d. V.T.Məmmədov

4. Neft-qaz mədən və neft emalı avadanlıqlarının rəqabətədavamlığın təmin olunma­sın­da texniki tənzimləmə məsələlərinin işlənməsi. İşin məqsədi

5. Tədqiqat obyektiləri: neft-qaz istehsalında və emalında istifadə olunan paker, plaşkalı preventorlar, mancanaq dəzgahlarının tarazlaşdırma sistemi, şpindelli turboburlar, quyu vibratoru, təmizləmə aparatı.

6. I FƏSİL. PAKER QURULUŞLARININ KİPLƏNDİRİCİ ELEMENTLƏRİNİN TEXNİKİ TƏNZİMLƏMƏ PROBLEMLƏRİ II FƏSİL. AVTOMATİK İDARƏ OLUNAN PLAŞKALI PREVENTOR KONSTRUKSİYALARININ İŞLƏNMƏSİ III FƏSİL. İKİÇİYİNLİ MANCANAQ DƏZGAHLARININ PNEVMATİK TARAZLAŞDIRILMASI MƏSƏLƏSİNİN TƏTQİQİ IV FƏSİL. ŞPİNDELLİ TURBOBURLARIN RƏGABƏTƏDAVAMLILIĞININ ARTIRILMASI MƏSƏLƏLƏRİ V FƏSİL. LAYLARA VIBROTƏSIR ÜÇÜN ISTIFADƏ OLUNAN RƏQS GENERATORLARININ KONSTRUKTIV XÜSUSIYYƏTLƏRI VƏ AVTORƏQS IŞ REJIMLƏRININ TƏDQIQI VI FƏSİL. TƏMİZLƏMƏ APARATININ KONSTRUKTİV QURULUŞUNUN İŞLƏNMƏSİ İş 6 fəsildən ibarətdir

7. I FƏSİL. PAKER QURULUŞLARININ KİPLƏNDİRİCİ ELEMENTLƏRİNİN TEXNİKİ TƏNZİMLƏMƏ PROBLEMLƏRİ

9. 1

11. II FƏSİL. AVTOMATİK İDARƏ OLUNAN PLAŞKALI PREVENTORKONSTRUKSİYALARININ İŞLƏNMƏSİ

12. III FƏSİL. İKİÇİYİNLİ MANCANAQ DƏZGAHLARININ PNEVMATİK TARAZLAŞDIRILMASI MƏSƏLƏSİNİN TƏTQİQİ

13. IV FƏSİL. ŞPİNDELLİ TURBOBURLARIN RƏGABƏTƏDAVAMLILIĞININ ARTIRILMASI MƏSƏLƏLƏRİ

14. V FƏSİL. LAYLARA VIBROTƏSIR ÜÇÜN ISTIFADƏ OLUNAN RƏQS GENERATORLARININ KONSTRUKTIV XÜSUSIYYƏTLƏRI VƏ AVTORƏQS IŞ REJIMLƏRININ TƏDQIQI

15. VI FƏSİL. TƏMİZLƏMƏ APARATININ KONSTRUKTİVQURULUŞUNUN İŞLƏNMƏSİ

17. Paker quruluşlarının kipləndirici üzərində aparılan nəzəri və eksperimental tətqiqatlar nəticəsində alınmışdır ki, texniki tənzimləmə kimi kipləndiricinin doldurma əmsalı təklif olunmuşdur və onun dəyişmə həddi 0,85...1,0 təyin edilmişdir. • Öz-özünə kipləndirməni təmin edən təmas gərginliklərinin müntəzəm paylanması tətqiq edilmiş və temperatur amilini nəzərə almaqla kipləndiricilərin axmamaq həddinin ölçüsüz parametri Пэ ≤ 0,309 təşkil edir. • Öz-özünə kipləndirməni təmin edən deformasiya enerjisi 0,1...0,7 hədə dəyişməsitəyin edilib. • Müxtəlif forma və ölçülü kipləndirici elementlərin öz-özünə kipləndir­məni tənzimləmək üçün universal metodikası işlәnmiş və tətbiq olunmuşdur və bunun nəticəsində kipləndiricilərin iş qabiliyyəti iki dəfə yüksəlmişdir. • Quyuların qazıma prosesində tətbiq olunan avtomatik idarə olunan plaşkalı preventorun faydalılığı onun konstruksi­yasında yaylı itələyici və içlik porşen quyruğuna konsentrik yerləşdirilmiş və preventorun bağlanması zamanı yivli çəkmə ilə qarşılıqlı təsir imkanlı, preventorun bağlama kamerası və tənzim mexanizminin işçi kamerası isə hidravliki əlaqəni təmin edən porşen quyruğunun olmasındadır. NƏTİCƏLƏR

18. Aparılan tədqiqat göstərir ki, ölkəmizin neft mədənlərində tətbiq olunan ikiçiyinli mancanaq dəzgahları pnevmatik tarazlaş­dırıl­dıqda dinamiki yük­lə­ri təsirinin azaldılması ilə onların iş şəraiti yaxşılaşdırılır, işqabiliyyət­liyi yüksəl­ir, ağır əks yüklərin hərəkətə gətirilməsi üçün lazım olan əlavə enerjinin kənarlaş­dırır, konstruksiyanın uzunömürlülüyü artır. Tədqiqatda alınan nəzəri ifadələrdən istifadə edilərək EHM-də ilkin verilənlər əsasında hesablamalar aparılmış və alınan nəticələrdən reduktorun valında yaranan burucu momentlərdə kifayət qədər azalma olduğu müşahidə olunmuşdur. Mexaniki tarazlaşdırılan mancanaq dəzgahı üçün: reduktorda maksimal burucu moment – Mbmax= 40,6 kN·m; minimal burucu moment – Mbmin= -19,0 kN·m alınmışdır. Pnevmatik tarazlaşdırılan mancanaq dəzgahı üçün: reduktorda maksimal burucu moment – Mrmax= 29,1 kN.m; minimal burucu moment – Mrmin = -10,4 kN.m alınmışdır. Nəticə olaraq mexaniki tarazlaşdırma üsulu ilə müqayisədə burucu momentlər pnevmatik tarazlaşdırma üsulunda 28,3 % azalma müşahidə olunmuşdur.

19. Hal-hazırda tətbiq edilən şpindelli turboburlar köhnə olduqları üçün onları təmir edib istifadə edirlər. Təmir vaxtı turbin seksiyalardakı turbin cütləri və şpindel seksiyalardakıçox cərgəli radial-dayaq separatorsuz yastıqlar təzələrilə əvəz edilirlər. Təmir edilmiş bu turboberların xidmət müddəti təzələrinə nisbətən çox az olur. Bunun səbəbləri aşağıdakılardır: yastıqlarda hərəkət edən həlqələrin sayı çoxdur; kürəciklərin qaçış yolları rahat deyildir, onların təmasları nöqtəvidir; yastıgların soyutma sistemi az effektlidir. Turbin seksiyalarandakı turbin cütlərinin tez yeyilmələri, turbobur rotorunda radial və oxboyu təzahür etməsindən irəli gəlir. • Şpindelli turboburların rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün aşağıdakı tətbirləri görmək lazımdır: • a) yastıq həlqələrinin sayın azaltmaq; • b) kürəciklərin nöqtəvi təmasını xətti təmasla əvəz etmək; • c) yastıqların soyutma sistemini təkmillə edirmək.

20. Şpindelli truboburların işinin təhlili və quyu rejim parametrləri ilə əlaqəli fiziki göstəriciləri yüksəldilmiş avadanlıq işlənib və onun elementlərinin servis xəritəsi verilib.Göründüyü kimi nəzərdən keçirilən rəqs generatorlarının avtorəqs rejiminin tərkib elemetləri prinsipcə oxşardır. Əsas fərqli cəhət rəqs sisteminin enerji itkisini tənzimləyən “klapan” funksiyasını yerinə yetirən düyünlərin konstruktiv elementləri və bu elementlərin qarşılıqlı əlaqəsidir. • Avtorəqs rejimində işləyən rəqs generatorlarının tipik nümayəndələrinin iş rejimini və konstruktiv xüsusiyyətlərini araşdırdıqdan sonra belə nəticəyə gəlmək olar ki, bu qurğuların laya vibrotəsir prosesində tətbiqinin səmərəliliyini təmin etmək üçün aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: • Hidravliki rəqs generatorlarının konstruksiyası avtorəqs rijiminin konstruktiv və vibrotəsir prosesinin texnoloji parametrlərinin layın vibrotəsir göstərilən obyektinin hidrodinamik parametrlərinə uyğun seçilməsini təmin etməlidir.

21. Rəqs generatorunun konstruksiyası avtorəqs sisteminin tərkib elementlərinin mexaniki dağılma və abraziv yeyilmədən qorunmasını təmin etməlidir. • Rəqs generatorunun konstruksiyası, vibrotəsir prosesində texnoloji parametrlərinin texnoloji prosesin gedişinə asılı olaraq geniş diapazonda təmin etməlidir. • Rəqs generatorunun konstruksiyasının layihələndirilməsində onun hazırlanması, təmir və texniki xidmətində texnolojiliyin təmin olunması yerinə yetirilməlidir. • Rəqs generatorunun nəzərdən keçirilən tipik konstruksiyalarının xüsusiyyətlərini müqayisəli surətdə nəzərə alaraq laylara vibrotəsir proseslərində tətbiq üçün daha səmərəli konstruksiya olaraq mövcud çatışmamazlıqlar nəzərə alınmaqla işlənib hazırlanmış və bu kinstruksiyanın səmərəliliyini sənaye tətbiqində göstərmiş rəqs generatoru təklif olunur.

22. Dizel yanacağının ammonyaklı su ilə təmizlənməsini öyrənmək üçün fasiləsiz işləyən dördpilləli deşikli boşqablı kolondan və iki yuyucu kolondan ibarət laboratoriya qurğusu yığılmışdır. Son iki pilləsi doldurmalı olan dördpilləli kolonda stabil olaraq, turşuluğu standartda nəzərdə tutulduğu kimi olan dizel yanacağının alınmasının mümkünlüyü isbat olunmuşdur. • Ammonyaklı su ilə neft turşularından təmizlənmiş dizel yanacağının mövcud standartın bütün tələblərinə uyğun olduğu müəyyənləşdirilmişdir. • Məhsuldarlığı 2mln.t/il olan EDAVQ qurğusunda alınan dizel yanacağını neft turşularından ammonyaklı su ilə təmizləmək üçün səkkiz ədəd deşikli boşqabı olan sənaye aparatının diametri və hündürlüyü, deşikli boşqabın həndəsi xarakteristikaları müəyyənləşdirilmişdir. • Sənaye aparatının konstruktiv eskizi işlənilmişdir.

23. 1. Məmmədov V.T. Neft mədən avadanlığının hermetiklik düyünlərinin elastiki elementlərinin hesablanması və layihələndirilməsinin əsasları. Monoqrafiya Bakı: Elm, 1997, 46 s. 2. Hacıyev L.S., Canəhmədov Ə. X. Məmmədov V.T. Пакерин kipləndirici еlеmеntləri. Monoqrafiya Bakı, Елм, 2004, 148 səh. 3. Məmmədov V.T., Canəhmədov Ə.X., Məmmədov H.V. Kipləndirici düyünlər Dərslik Bakı, ADNA-nın mətbəəsi. Elm-2011, 306 səh. 4. Керимов M.Ю. Авторское свидетельство СССР №1409749, кл, Е21B 33/06.1988. 5. Керимов M.Ю. Авторское свидетельство СССР №1788206, кл, Е21В 33/06.1989. 6. Kərimov M.Y. Preventor. AP DE və TK Patenti № 20000016.24.01. 2000. 7. М.А.Вагидов, В.Г.Шарифов, З.Э.Эйвазова. Основы теории расчета нефтепромыслового оборудования с качающимися компрессионными цилиндрами. Журнал: Mexanika. Maşınqayırma, Bakı, 2002. İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏLƏR

24. 8. Аливердизаде К.С. Приводы штангово глубинного насосы. М.: Нерда, 1973. 193 с. • 9. Расчет и конструирование нефтепромыслового оборудования: Учеб. Пособие для вузов/ Л.Г.Чичеров, Г.В.Молчанов, А.М.Рабинович и др. – М.: Недра, 1987. – 422 с. • 10. Mustafayev S.D. , Kərimov Z.H. və başqaları. tipli turboburun şpindel yasitıqlar dəstinin düyünü. Bakı, 2003.12 səh. • Ильский А.Л., Шмидт А.П. «Буровые машины и механизмы». М.: Нед­ра, 1969. • Неволин В.Г., Поздеев О.В. Акустическое воздействие в техноло­ги­ческом процессе при добыче нефти. Пермь, 1991. – 80 с. • Результаты применения вибросейсмической технологии на Сутормин-ском месторождении / Белоненко В.Н., Павлов М.В., Макуров А.Д. и др. // Нефтепромысловое дело, 2000. – № 8—9. – С. 19–22.

25. Физические основы акустического метода воздействия на коллекторы /. Горбачев Ю.И и др. // Геофизика, 1989. – № 4. – С. • Гадиев С.М. Использование вибрации в добыче нефти. Москва: Недра 1977г. • Сулейманов А.Б., Гадиев С.М., Мусаев Ф.А., Ахундов Р.И. Приме­не­ние вибровоздействия на морских нефтяных промыслах. «Азербай­джан­ское нефтяное хозяйство», №3, Баку, 1984. • Гадиев С.М., Веклич Н.А., Нургалеев Р.М., Ахметшин Э.А., Мавлютов М.Р. Исследование гидравлических золотниковых вибраторов для обработки скважин. М. Нефтяное хозяйство №2, 1972 г. • Нургалеев Р.М., Ахметшин Э.А., Горячкин В.Г. Методика и некоторые результаты исследования воздействия гидроударных импульсов на сцементированные песчаники. Труды Уф.НИИ №11, Уфа, 1972 г. • Максутов Р.А., Доброскок Б.Е., Валиуллин А.В., Башкиров А.И. Испытание методов воздействия упругими волнами на призабойную зону скважин нефтяных месторождений Татарии. Отчет ТАТНИПинефть по теме№ 71/75 Бугулма, 1976 г.

26. Валиуллин А.В. Совершенствование вибровоздействия на призабойную зону скважин для повышения приемистости нагнетательных скважин. Автореферат к.т.н. Тюмень-1984г, с.20. • Ахундов Р.И. Исследование автоколебательного режима работы конструкций для промывки песчаной пробки и воздействия на призабойную зону скважин. Тезисы докладов республиканской конференции по динамике и прочности нефтепромыслового оборудования. Баку, 1989 г., с.21. • Мирзаджанзаде А.Х., Керимов З.Г., Копейкис М.Г. Теория колебаний в нефтепромысловом деле - Баку: Маариф, 1976 г. - 364с. • Гадиев С.М., Веклич Н.А., Нургалеев Р.М., Ахметшин Э.А., Мавлютов М.Р. Исследование гидравлических золотниковых вибраторов для обработки скважин. М. Нефтяное хозяйство №2, 1972 г. • Гадиев С.М. Использование вибрации в добыче нефти. Москва: Недра 1977г. • Воскресенский Ф.Ф. Скважинный вибратор. Ав.св.№ 295868, Бюллетень изобр.№8, 1971 г. • Валиуллин А.В. и др. Забойный пульсатор. Ав.св.№439593 Бюллетень изобр.№30, 1974 г. • Керимов З.Г., Ахундов Р.И., Ибрагимов В.А. Скважинный вибратор. Патент Азербайджанской Республики № I 2002 0002., 25.11.2002 г.

27. Муршудли Ч.Д., Кастильо Х.Хосе Дель К., Зейналов Б.К. Очистка дизельного топлива аммиачной водой в двухсекционном реакторе. //Известия ВУЗов. Нефть и газ.  Баку: 1988. №6, с.4953. • Кастильо Хакес Хосе Дель Кармен. Разработка процессов выщелачи­вания дизельного топлива с регенерацией реагента. Автореферат канди­датской диссертации. Баку. 1989. 28 с. • Кастильо Хакес Хосе Дель К., Муршудли Ч.Д. Выщелачивание ди­зель­ного топлива в насадочном реакторе. //Известия ВУЗов. Нефть и газ.  Баку: 1989. №2, с.3236. • Р.Трейбал. Жидкостная экстракция. М.: Химия, 1966.  724 с. • Mуршудли Ч.Д. Эффективность извлечения нефтяных кислот в экстракторе с ситчатыми тарелками. Методика расчёта. ХТТМ, 2002, №5, с.12−16. • Абдуллаев Р.Х., Муршудли Ч.Д., Шахмамедова З.М., Бабаев О.Н. Исследование нефтяных кислот из дизельного топлива водным раствором аммиака в насадочной колонне. Известия ВУЗов. Нефть и газ.  Баку: 1984. №12. с.4246.

28. Основные процессы и аппараты химической технологии: пособие по проектированию. Под ред. Ю.И.Дытнерского. М.: Химия. 1983.  272с. • Берестовой А.М., Белоглазов. Жидкостные экстракторы. (Инже­нер­­ные методы расчета). Л.: Химия. Ленинградское отделение, 1982.  207с. • R.X.Abdullayev, Ç.C.Mürşüdli, Q.Ə.Məmmədov. Kimyəvi avadanlıq­ların hesabı və konstruksiya edilməsinin əsasları.  Bakı: ADNA-nın nəşri, 2000.  130s. • R.Ə.Ləmbəranski, R.T.Əmircanov, T.H.Qurbanəliyev. Neft emalı və neft kimyasının əsas proseslərinin və aparatlarının hesablanması. Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti.  Bakı, Maarif nəşr., 1988.184 s.