ZASADY PONOSZENIA PRZEZ ŻOŁNIERZY ODPOWIEDZIALNOŚCI DYSCYPLINARNEJ WYBRANE ZAGADNIENIA .

1. M I N I S T E R S T W O O B R O N Y N A R O D O W E J DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI ZASADY PONOSZENIA PRZEZ ŻOŁNIERZY ODPOWIEDZIALNOŚCI DYSCYPLINARNEJ WYBRANE ZAGADNIENIA. Zagadnienia: • Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej. • Rodzaje odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy za naruszenia prawa. • Najistotniejsze zmiany w sposobie ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej przez żołnierzy. Warszawa 2009

2. Zarys pojęć ustawowych (art. 3): żołnierz obwiniony przełożony przełożony dyscyplinarny przewinienie dyscyplinarne reagowanie dyscyplinarne ukaranie

3. Istota dyscypliny wojskowej: ! Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 3 pkt 1): • dyscyplina wojskowa – przestrzeganie przez żołnierza przepisów prawa dotyczących służby wojskowej i innych przepisów prawa przewidujących odpowiedzialność dyscyplinarną na zasadach i w trybie określonych w ustawie oraz wykonywanie rozkazów i decyzji wydanych w sprawach służbowych; Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 17 ust. 1): 1. Żołnierz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego, posiadającego jednocześnie znamiona innego czynu zabronionego, jeżeli to naruszenie prawa miało związek ze służbą wojskową, niezależnie od odpowiedzialności ponoszonej na podstawie innych przepisów.

4. Inne czyny za które żołnierz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną: Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 17 ust. 2): • czyny, za które właściwe organy są uprawnione do nakładania kar porządkowych lub wymierzania kar pieniężnych, jeżeli właściwy organ wystąpił z wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne do dowódcy jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej; 2) czyny o znamionach przestępstwa ściganego na wniosek dowódcy jednostki wojskowej albo wykroczenia ściganego na żądanie dowódcy jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej, jeżeli uprawniony dowódca lub kierownik instytucji cywilnej odstąpił od złożenia wniosku albo żądania; 3) czyny o znamionach przestępstwa lub wykroczenia albo przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, jeżeli sąd lub prokurator albo inny organ uprawniony do orzekania w tych sprawach wystąpił do dowódcy jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej z wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne.

5. Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy za naruszenia prawa: ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA JEŻELI CZYN MA JAKIKOLWIEK ZWIĄZEK ZE SŁUŻBĄ WOJSKOWĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ JAKOOBYWATELA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA NARUSZENIA DYSCYPLINY FINANSÓW PUBLICZNYCH PRZEWINIENIA ZWIĄZANE ZE SPECJALNOŚCIĄ ZAWODOWĄ WYKROCZENIA I WYKROCZENIA SKARBOWE PRZESTĘPSTWA POWSZECHNE I SKARBOWE INNE CZYNY ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA „TYPOWE” PRZEWINIENIA DYSCYPLINARNE PRZESTĘPSTWA WOJSKOWE ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ JAKO ŻOŁNIERZA

6. ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI DYSCYPLINARNEJ ŻOŁNIERZ + WINA + PRZEWINIENIE DYSCYPLINARNE = ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

7. REAGOWANIE NA NARUSZENIA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ NARUSZAJĄCY DYSCYPLINĘ DZIAŁANIA WYCHOWAWCZE: • zwrócenie uwagi • rozmowa ostrzegawcza PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNY WOJSKOWY ORGAN PORZĄDKOWY ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE: • niedopuszczenie do wykonywania czynności służbowych • osadzenie w izbie zatrzymań • zawieszenie w czynnościach służbowych ŻANDARMERIA WOJSKOWA POSTĘPOWANIE DYSCYPLINARNE: • odstąpienie od ukarania • ukaranie karą lub środkami (środkiem) dyscyplinarnymi PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNY

8. PODSTAWOWY ALGORYTM ORZEKANIA OBWINIONY ORZECZENIA DYSCYPLINARNE NIEWINNY UNIEWINNIENIE art. 47 ust. 1 pkt 1-3 UMORZENIE POSTĘPOWANIA DYSCYPLINARNEGO art. 47 ust. 1 pkt 4-5 ODSTĄPIENIE OD UKARANIA art. 23 ust. 1 WINNY UKARANIE art. 20

9. ZASADY KARANIA I (art. 20) Organ orzekający wymierza obwinionemu karę dyscyplinarną lub stosuje wobec niego środek dyscyplinarny według swojego uznania, w granicach przewidzianych ustawą, uwzględniając : • stopień winy, stopień szkodliwości przewinienia dyscyplinarnego oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które przez ukaranie ma się osiągnąć; • sposób popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na obwinionym obowiązków, rodzaj i rozmiar następstw przewinienia dyscyplinarnego oraz właściwości i warunki osobiste żołnierza, przebieg jego służby przed popełnieniem przewinienia dyscyplinarnego i zachowanie się żołnierza po jego popełnieniu; • okoliczności obciążające; • okoliczności łagodzące.

10. ZASADY KARANIA II (art. 21) Jedno przewinienie dyscyplinarne Jedna kara dyscyplinarna Kilka przewinień dyscyplinarnych (rozpatrywanych łącznie) Jedna kara dyscyplinarna odpowiednio surowsza Niezależnie od liczby przewinień dyscyplinarnych można zastosować jeden lub więcej środków dyscyplinarnych. UKARANIE ZA JEDNO PRZEWINIENIE DYSCYPLINARNE TYLKO KARA KARA ŚRODEK ŚRODEK TYLKO ŚRODEK/ KI ŚRODEK ŚRODEK ŚRODEK

11. Przedawnienie karalności (art. 22): ! Przedawnienie karalności następuje po upływie1 roku od dnia popełnienia przewinienia dyscyplinarnego! WYJĄTEK I ZWOLNIENIE ZE SŁUŻBY WYJĄTEK II Z INNYCH PRZEPISÓW WYJĄTEK III SKUTKOWE WYJĄTEK IV W OKRESIE ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA DYSCYPLINARNEGO NIE BIEGNIE TERMIN PRZEDAWNIENIA Z WYJĄTKIEM – WYJĄTKU II

12. ZAWIESZENIE UKARANIA (art. 23) Organ orzekający może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pieniężnej oraz środka dyscyplinarnego polegającego na zobowiązaniu do wykonania dodatkowych zadań służbowych. Zawieszenie następuje na okres próby (1-3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia). !!! Jeżeli ukarany w okresie próby popełnia przewinienie dyscyplinarne lub uchyla się od spełnienia obowiązku wynikającego z zastosowanego środka dyscyplinarnego organ orzekający może zarządzić wykonanie ukarania, które zostało zawieszone.

13. Sankcje dyscyplinarne: Art. 24 Art. 88 Art. 36 KARY DYSCYPLINARNE ARESZT IZOLACYJNY ŚRODKI DYSCYPLINARNE 1)   upomnienie; 2)   nagana; 3)   kara pieniężna; 4)   ostrzeżenie o niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku służbowym; 5)   odwołanie z zajmowanego stanowiska służbowego; 6)   ostrzeżenie o niepełnej przydatności do służby wojskowej; 7)   usunięcie ze służby wojskowej. 1) zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego; 2)   zobowiązanie do wykonania dodatkowych zadań służbowych; 3) zobowiązanie do naprawienia wyrządzonej szkody; 4) pozbawienie prawa do noszenia odznaki honorowej lub odznaki tytułu honorowego oraz udziału w uroczystościach wojskowych i państwowych z udziałem wojska; 5)  podanie informacji o ukaraniu do wiadomości innych osób.

14. WYMIERZANIE KAR KARY DYSCYPLINARNE (art. 24): UPRAWNIENI DO ICH WYMIERZANIA (art. 25): KAŻDY PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNY OD DOWÓDCY DRUŻYNY WZWYŻ upomnienie nagana PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNY(KPT. LUB KPT. MARYNARKI) kara pieniężna ostrzeżenie o niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku służbowym PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNYOD DOWÓDCY JW WZWYŻLUB KIEROWNIK INSTYTUCJI CYWILNEJ ostrzeżenie o niepełnej przydatności do służby kandydackiej, przygotowawczej lub zawodowej PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNY OD DOWÓDCY JW (PŁK, KMDR) WZWYŻ LUB KIEROWNIK INSTYTUCJI CYWILNEJ odwołanie z zajmowanego stanowiska służbowego usunięcie ze służby kandydackiej, przygotowawczej lub zawodowej - żołnierza służby kandydackiej , przygotowawczej – KOMENDANT SZKOŁY WOJSKOWEJ - zawodowego – ORGAN UPRAWNIONY DO POWOŁANIA DO ZAWODOWEJ SŁUŻBY WOJSKOWEJ

15. Środki dyscyplinarne: Środek dyscyplinarny - jest dodatkową dolegliwością wymierzaną sprawcy przewinienia obok lub niekiedy zamiast kary dyscyplinarnej. Niezależnie od liczby przewinień można zastosować jeden lub więcej środków dyscyplinarnych. Środek dyscyplinarny -można zastosować wobec każdego żołnierza.

16. STOSOWANIE ŚRODKÓW DYSCYPLINARNYCH UPRAWNIENI DO ICH WYMIERZANIA (art. 34): ŚRODKI DYSCYPLINARNE (art. 33): zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego KAŻDY PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNY OD DOWÓDCY DRUŻYNY WZWYŻ zobowiązanie do wykonania dodatkowych zadań służbowych podanie informacji o ukaraniu do wiadomości innych osób PRZEŁOŻONY DYSCYPLINARNYOD DOWÓDCY PLUTONU WZWYŻ zobowiązanie do naprawienia wyrządzonej szkody pozbawienie prawa do noszenia odznaki honorowej lub odznaki tytułu honorowego oraz udziału w uroczystościach wojskowychi państwowych z udziałem wojska

17. WYMIERZANIE KAR Upomnienie NAGANA Można ukarać każdego żołnierza Może ukarać każdy przełożony dyscyplinarny

18. WYMIERZANIE KAR Kara pieniężna od 1 – 10 stawek dziennych uposażenia zasadniczego Od kapitana (kapitana marynarki) wzwyż lub kierownik IC Można ukarać każdego żołnierza

19. WYMIERZANIE KAR Kara ostrzeżenia o niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku służbowym Karę ostrzeżenia o niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku służbowym wymierza się przez wytknięcie żołnierzowi przewinienia dyscyplinarnego, jakiego się dopuścił, oraz ostrzeżenie, że kolejne rażące naruszenie dyscypliny wojskowej może skutkować wymierzeniem surowszej kary dyscyplinarnej, w szczególności kary odwołania z zajmowanego stanowiska służbowego. Może ukarać przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódcy jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej Można ukarać każdego żołnierza zajmującego stanowisko służbowe.

20. WYMIERZANIE KAR Kara odwołania z zajmowanego stanowiska służbowego Oznacza zwolnienie z dotychczas zajmowanego stanowiska służbowego oraz utratę uprawnień z nim związanych, a następnie wyznaczenie na inne stanowisko służbowe lub przeniesienie do rezerwy kadrowej . Karę tę można wymierzyć, jeżeli żołnierz popełnił przewinienie dyscyplinarne: 1)   o którym mowa w art. 17 ust. 2 pkt 2 lub 3; 2)   polegające na rażącym niedopełnieniu obowiązków lub przekroczeniu uprawnień wynikających z zajmowanego stanowiska służbowego; 3)   przed zatarciem uprzednio orzeczonej kary ostrzeżenia o niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku służbowym. Ukarać może przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódca jednostki wojskowej zaszeregowane do stopnia etatowego co najmniej podpułkownika (komandora por.). Można ukarać każdego żołnierza, który posiada stanowisko służbowe.

21. WYMIERZANIE KAR Kara ostrzeżenia o niepełnej przydatności do służby wojskowej […] Karę ostrzeżenia o niepełnej przydatności do służby kandydackiej, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej albo do zawodowej służby wojskowej wymierza się przez wytknięcie żołnierzowi przewinienia dyscyplinarnego, jakiego się dopuścił, oraz ostrzeżenie, że kolejne naruszenie dyscypliny wojskowej przed zatarciem ukarania może skutkować ukaraniem karą usunięcia ze służby kandydackiej, służby przygotowawczej, z okresowej służby wojskowej albo zawodowej służby wojskowej. Można ukarać każdego żołnierza spośród pełniących wymienione rodzaje służb. Może ukarać przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódcy jednostki wojskowej lub kierownik IC

22. WYMIERZANIE KAR Kara usunięcia z służby wojskowej[…] Oznacza zwolnienie z tej służby. Karę usunięcia ze służby wojskowej […], można wymierzyć, jeżeli żołnierz popełnił rażące przewinienie dyscyplinarne: 1)   o którym mowa w art. 17 ust. 2 pkt 2 lub 3; 2)   przed zatarciem uprzednio orzeczonej kary ostrzeżenia o niepełnej przydatności do służby kandydackiej, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej albo do zawodowej służby wojskowej; 3)   które świadczy, że postępowanie tego żołnierza nie daje rękojmi dalszego rzetelnego pełnienia służby wojskowej. Może ukarać: a)  żołnierza służby kandydackiej lub służby przygotowawczej – rektor uczelni wojskowej lub komendant szkoły podoficerskiej, centrum lub ośrodka szkolenia, b) żołnierza okresowej służby wojskowej - przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódcy jednostki wojskowej, c)   żołnierza zawodowego – organ wojskowy, który byłby uprawniony do powołania tego żołnierza do zawodowej służby wojskowej w chwili wymierzania kary, albo nadrzędne nad nim organy wojskowe. Można ukarać każdego żołnierza spośród pełniących wymienione rodzaje służb.

23. WYMIERZANIE KAR Kara aresztu izolacyjnego(od 7 – 14 dni) W czasie odbywania tej kary ukarany przebywa w izbie zatrzymań, a ponadto ma obowiązek wykonywać pod kontrolą dodatkowe zadania służbowe na rzecz jednostki wojskowej, określone przez przełożonego, w wymiarze do 8 godzin dziennie. Można wymierzyć za każdy rodzaj czynu w czasie „W” UWAGA: wymierza się takżeżołnierzom zawodowym Wymierza wojskowy sąd garnizonowy na wniosek dowódcy JW lub kierownika IC

24. STOSOWANIE ŚRODKÓW DYSCYPLINARNYCH Zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego Zobowiązanie do naprawienia wyrządzonej szkody Pozbawienie prawa do noszenia odznaki tytułu honorowego oraz uczestnictwa w uroczystościach z udziałem wojska Podanie informacji o ukaraniu do wiadomości innych osób Można zastosować samoistnie albo obok dowolnej kary dyscyplinarnej Może ukarać każdy przełożony dyscyplinarny Można ukarać każdego żołnierza

25. STOSOWANIE ŚRODKÓW DYSCYPLINARNYCH Zobowiązanie do wykonania dodatkowych zadań służbowych: można zastosować samoistnie albo obok kary dyscyplinarnej: • upomnienia, • nagany, • kary pieniężnej, • ostrzeżenia o niepełnej przydatności do stanowiska • ostrzeżenia o niepełnej przydatności do pełnionej służby wojskowej. oznacza obowiązek wykonywania przez ukaranego w czasie wolnym od zajęć służbowych zadań służbowych na rzecz jednostki wojskowej lub instytucji cywilnej, określonych przez przełożonego dyscyplinarnego w wymiarze do trzech godzin dziennie; stosuje się na okres od trzech do czternastu dni; Może ukarać każdy przełożony dyscyplinarny Można ukarać każdego żołnierza

26. NAJWAŻNIEJSZE ZM. W REAGOWANIU Działanie na czas „W’ Wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej niezależnie od innej: karnej, korporacyjnej, itd. Poszerzenie grona przełożonych uprawnionych do reagowania dyscyplinarnego Wydłużenie okresu przedawnienia ukarania Wprowadzenie kategorii wykroczeń „na żądanie” Zaostrzenie warunków ponoszenia odpowiedzialności

27. ZMIANY W INNYCH PRZEPISACH ! Kodeks wykroczeń - art. 33 § 4 pkt 7, art. 51 § 2 i art. 70 § 2: Zaostrzenie odpowiedzialności za popełnienie wykroczeń pod wpływem alkoholu lub narkotyków Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia - nowy art. 86a: Ustanowienie wykroczeń, które mogłyby być ścigane na żądanie dowódcy jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej Kodeks karny - art. 323 § 3 i art. 338: Zmiana zasad wykonywania kary ograniczenia wolności przez żołnierzy innych niż zasadniczej służby wojskowej, określenie dolnejgranicy samowolnego oddalenia będącego przestępstwem oraz objęcieodpowiedzialnością żołnierzy wszystkich rodzajów pełnionej służbywojskowej za nieusprawiedliwioną nieobecność w służbie Ustawa o Żandarmerii Wojskowej … - art. 4, 17 i 45: Określenie nowych funkcji izb zatrzymań, podporządkowania ich Żandarmerii Wojskowej oraz włączenie dyżurnego parku technicznegodo wojskowych organów porządkowych

28. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Kontakt: Prowadzący: Tel./fax. CA MON: 846 854 główny specjalista ODW DWiPO E-mail: dyscyplina@wojsko-polskie.pl mgr Mariusz Lewandowski Mat. pomocnicze: www.wojsko-polskie.pl