BTO 415 BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Raporlaştırma Ders Sorumlusu: Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN

1. BTO 415 BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Raporlaştırma Ders Sorumlusu: Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Raporlaştırma

2. Giriş • Bilimsel araştırma yöntemlerine uygun olarak yapılmış bir çalışmanın literatüre girebilmesi için öncelikle raporlaştırılması gerekir. Bir bilimsel yazının nasıl raporlaştırılacağını ve bu aşamada dikkat edilmesi gereken kuralları açıklamaya çalışacağız. Raporlaştırma

3. Bilimsel Bir Yazının Düzenlenmesi Makale Türleri Deneysel çalışmaraporları orijinal araştırmalardır. Araştırma sürecinde belli aşamalar vardır ve bu aşamalar şunlardır: • Giriş: Araştırmalar ışığında problemin geliştirilmesi ve araştırmanın amaçlarının ifade edilmesi. • Yöntem: Araştırmanın yürütülmesinde kullanılan yöntem açıklanır. • Sonuçlar: Elde edilen sonuçlar raporlanır. • Tartışma: Elde edilen sonuçların yorumlanması ve tartışılması. Raporlaştırma

4. Bilimsel Bir Yazının Düzenlenmesi • Tarama makaleleri henüz basılmış olan bir materyalin eleştirel değerlendirmesini yapan meta analizleri içerir. • Problemi tanımlar ve açıklar; • Daha önceki araştırmaları özetleyerek, okuyucuya mevcut araştırmanın durumu hakkında bilgi verir; • Literatürdeki ilişkileri, çelişkileri, eksiklileri ve tutarsızlıkları saptar; • Bundan sonraki adımlar ya da problemin çözüm aşamaları hakkında önerilerde bulunur. • Tarama türü makaleler deneysel çalışmalardan farklı olarak düzenlenir ve tarih sırasından çok ilişkilere bağlı olarak düzenlenir. Raporlaştırma

5. Bilimsel Bir Yazının Düzenlenmesi • Kuramsal makalelerdeyazar, mevcut araştırma literatürünü psikolojinin herhangi bir alanında daha ileri bir kuruma çeker. Tarama türü makaleler ile kuramsal makaleler birbirlerine benzerler ancak, kuramsal makaleler yalnızca kuramsal sonuçları etkileyen deneysel bilgiler sunar. Raporlaştırma

6. Bilimsel Bir Yazının Düzenlenmesi • Yöntemsel makaleler,yeni yöntemsel yaklaşımları, mevcut yöntemlerdeki değişiklikleri, nicel ve veri analitik yaklaşımlarının tartışılmasını sunan yazılardır. Yöntemsel makalelerde, kanıtlar ve benzetimlerin detayları gibi materyaller makalenin bütüncül olarak okunaklılığını artırmak için ekler bölümünde verebilir. Raporlaştırma

7. Uzunluk ve Başlıklalar • Bir makalenin yazımında gönderilmesi düşünülen derginin belirlenmiş olduğu sayfa sınırlamasının göz önünde bulundurulması gerekir. Ancak derginin kabul ettiği bazı özel durumlarda bu sayfa sınırlaması göz ardı edilebilir. Yazının dergideki sayfa düzenlemesine göre kaç sayfa olacağını belirlerken başlık, özet, tablo ve şekilleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Raporlaştırma

8. Uzunluk ve Başlıklalar • Çalışmada sunulmak istenilen düşünce hiyerarşik olarak planlamalı ve önem sırası ve planlanan yapıya göre başlıklar kullanılmalıdır. Başlıklar, okuyucuya makalenin genel yapısını kavramasında yardımcı olur. Raporlaştırma

9. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Başlık Sayfası Başlık, çalışmanın ana fikrini basitçe özetlemelidir. Çalışmanın kısa ifadesi olmalı ve aynı zamanda araştırmada kullanılan temel değişkenler ya da kurumsal noktalar ve aralarındaki ilişkiler vurgulanmalıdır. Başlık kullanmanın temel amacı, çalışma hakkında okuyucuya bilgi vermektir. Başlık aynı zamanda belli veri tabanları için çalışmanın genel yapısını yansıtması açısından da önemlidir. Bu nedenle başlıklarda kısaltmalardan kaçınılmalı gereksiz eklemeler yapılmamalıdır. Raporlaştırma

10. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Başlık Sayfası • Yazar adı ve kurum bilgisi: Her çalışmada yazar ya da yazarın adı ve yazara ilişkin kurum bilgisi yer alır. Yazarların tüm yayınlarında isimlerinin aynı şekilde vermeleri yazarların takip edilebilmesi açısından önemlidir. Bu tür çalışmalarda yazara ilişkin unvan bilgisi (dr, profesör vb.) kullanılmamalıdır. Raporlaştırma

11. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Başlık Sayfası • Yazar adı ve kurum bilgisi: Kurumsal bilginin verilmesi yazarın ya da yazarların çalışmayı nerede yürüttüklerini göstermek açısından gereklidir. Çalışmanın tamamlanma sürecinde yazarların kurumlarında bir değişiklik oldu ise mevcut kurumsal bilgi yazar notu bölümünde belirtilmelidir. Çalışmayı hazırlayan yazarlar farklı kurumlarda çalışıyorsa, önce birinci yazar ve kurumsal bilgisi daha sonra ikinci yazar ve kurumsal bilgisi verilir. Raporlaştırma

12. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Başlık Sayfası • Üst başlık, okuyucuların makaleyi tanımasın için basılan makalenin sayfalarının üst kısmında yer alan başlığın kısaltılmış şeklidir. Üst başlık, başlık sayfasının sol üst kısmına yazılır, diğer sayfalara ise üstbilgi olarak eklenir. Raporlaştırma

13. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Özet • Bu bölüm, makalenin kısa, ayrıntılı ve çok yönlü bir özetidir. Özet okuyucuların makale içeriğini hızlıca tarayabilmesini sağlar. Birçok okuyucu makalenin öncelikle özetini okuyarak makale hakkında karar verdikleri için özet bilgi yoğunluğu açısından yeterli olmalı aynı zamanda okunaklı, eksiksiz, iyi düzenlenmiş, kısa ve tek başına yeterli olmalıdır. Özet, araştırmanın amacını, içeriğini ve yöntemlerini yansıtmalıdır. Özet çalışmanın en önemli dört ya da beş bulgusunu ya da sonucunu vermelidir. Raporlaştırma

14. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Giriş-Problemin tanıtılması • Çalışmanın gövde kısmı problemin sunulduğu ve araştırma stratejisinin tanıtıldığı giriş bölümü ile başlar. Bu bölüm yeni bir sayfadan başlatılır. Giriş bölümünü yazmadan önce problemin neden önemli olduğu, çalışmanın kurumsal altyapısının ne olduğunu, çalışmanın alandaki diğer çalışmalarla ilişkisinin nasıl olduğu ve hangi hipotezlerin test edildiği ve/veya soruların cevaplandığı dikkate alınarak bir planlama yapılmalıdır. Raporlaştırma

15. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Giriş-Problemin tanıtılması • Giriş kısmında araştırmaya ilişkin alt yapı oluşturulur. Bu kısımda literatür tartışılır, ancak ayrıntılı bir tarihsel incelemeye gidilmemelidir. Önceki çalışmalarla mevcut çalışma arasındaki mantıksal sürekliliği göstermek gerekir. Raporlaştırma

16. Bilimsel Bir Yazının Bölümleri Giriş-Problemin tanıtılması • Bunun ardından problem, okuyucuların anlayabilmesi için yeterince açık ve anlaşılır şekilde ortaya konmalıdır. Çalışmaya ilişkin altyapı oluşturulduktan ve problem tanıtıldıktan sonra, problemin çözümündeki yaklaşım ortaya konulmalıdır. Burada, değişkenler tanımlanır ve araştırmanın hipotezleri ve/veya sorular verilir. Raporlaştırma

17. Yöntem • Yöntem bölümü araştırmanın nasıl yürütüldüğüne ilişkin detayları tanıtır. Bu tanıtım okuyucuların, çalışmanın yönteminin ve sonuçların güvenirlik ve geçerliliğin uygunluğunu değerlendirebilmelerini sağlar. Raporlaştırma

18. Alt Bölümlerin Tanıtılması • Yöntem bölümünün tanımlanmış alt bölümlere ayrılması yararlı olacaktır. Alt bölümlerde, katılımcılar ya da çalışma grubu, araçlar ve uygulama aşamaları tanıtılır. Çalışma detaylı ve karmaşık bir yapıya sahipse bu bölümlerin sayısı artabilir. Alt bölümlere ayırma işlemi yapılırken, yeni oluşturulan bölümler çalışmanın anlaşılmasını sağlamalıdır. Gereksiz detaylardan kaçınılmalıdır. Raporlaştırma

19. Bulgular • Bu bölümde, toplanan verilerin analizine ilişkin istatistiksel sonuçlar özetlenir. Bulgular, sonuç kısmını destekleyecek şekilde gereksiz ayrıntılara girmeden raporlanır. Çalışmanın hipotezlerine aykırı olan sonuçlarda dâhil olarak konuyla ilgili tüm bulgulardan söz edilir. Bu bölümde bulgular yorumlanmamalı ve tartışılmamalıdır. Raporlaştırma

20. Bulgular • Çalışmada, birden fazla deneysel işlem birleştirilmişse, her bir deneysel işlemin yöntem ve bulguları ayrı ayrı tanıtılır. Uygun olan durumlarda her bir deneysel işlemin bulguları kendi içerisinde kısaca tartışılabilir. Ancak yapılan son deneysel işlemin ardından çalışmanın tamamına ilişkin kapsamlı bir tartışma yapılmalıdır. Raporlaştırma

21. Tartışma • Bu bölümde özellikle çalışmanın hipotezleri ile ilgili değerlendirme ve yorumlar yapılır. Tartışma bölümüne çalışmanın hipotezlerini destekleyen ya da desteklemeyen açık ifadelerle başlanmalıdır. Tartışma bölümünün sonunda ortaya çıkan sonuçların önemi vurgulanır. Burada okuyucular açık, ne olduğu belli ve doğrudan aradıkları cevapları bulmalıdır. Raporlaştırma

22. Tartışma • Tartışma bölümünün kısa ve açık olduğu durumda, bulgular ve tartışma bölümleri birleştirilebilir ve bu durumda bölüm başlığı “Bulgular ve Tartışma” ya da “ Bulgular ve Sonuçlar” olarak değiştirilir. Raporlaştırma

23. Kaynaklar • Çalışmada kullanılan kaynakların tamamı kaynaklar listesinde yer almalı ve kaynaklar listesindeki kaynaklara da metin içinde mutlaka atıf yapılmalıdır. Kaynaklar listesi az ve öz olmalı ve yapılan araştırmayı destekleyen önemli kaynaklara yer verilmelidir. Raporlaştırma

24. Ekler: • Ekler bir materyalin çalışmanın gövde kısmında detaylı olarak verilmesinin uygun olmayacağı ve dikkati dağıtacağı durumlarda oldukça yararlıdır. Örneğin, araştırmaya özel hazırlanmış bir bilgisayar programı, yayınlanmamış bir test, karmaşık matematiksel kanıtlar ve kullanılan araçların detayları ekler bölümünde verilebilir. Raporlaştırma

25. Ekler: • Ekler bölümü ayrı sayfada başlamalı ve her bir ek ayrı ayrı sayfalarda yer almalı ve çift satır aralığı ile yazılmalıdır. Her bir ek büyük harflerle A,B şeklinde sıralanmalıdır. Metin içinde eklere gönderme yapılırken bu sıra kullanılmalıdır. Raporlaştırma

26. Yazar Notu • Yazar notu , her bir yazara ilişkin kuramsal bilginin ,finansal desteğin kaynağının belirtildiği ,çalışmaya destek veren meslektaşların belirtildiği bölümdür. Raporlaştırma

27. Kontrol Listesi Büyük emeklerle hazırlanan bir çalışmanın anlatım şeklinin uygun olup olmadığını belirlemek ve çalışmayı değerlendirmek için şu soruların cevaplanması yararlı olabilir: • Konu çalışmanın gönderileceği dergiye uygun mu? • Veri analiz teknikleri yeterince açık bir şekilde sunulmuş mu ve aynı verilerle bir başka kişi aynı analizleri yapabilir mi? • Literatür yeterince incelendi mi? • Araştırma soruları açıkça belirtilmiş ve hipotezler net mi? • Yöntem bölümü açık ve uygun şekilde tanıtılmış mı? Diğer bir anlatımla , çalışma yöntem bölümünde anlatılanlara göre yeniden yapılabilir mi? Raporlaştırma

28. Kontrol Listesi • Değişkenleri ölçmek için gözlemciler kullanıldıysa, gözlemciler arası güvenlik rapor edildi mi? • Veri analiz teknikleri uygun mu ve analizler açık mı? Analizler için gerekli olan istatiksel sayıtlılar mevcut verilerle sağlanabiliyor mu? • Bulgular ve sonuçlar belirgin, değerli ve anlamlı mı? • Tartışma eksiksiz mi? • Çalışma kısa ve öz mü? • Çalışma , ilgili derginin makale başvurusu kontrol listesine göre hazırlandı mı? Raporlaştırma

29. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Kağıt ve Yazı Tipi : • Çalışma kağıdının tek tarafına yerleşecek şekilde düzenlenmelidir. • Tüm sayfalar aynı boyutta ve kalitede olmalıdır. • Yazılarda genellikle 12 punto Times Roman ya da 12 punto Courier yazı tipleri tercih edilmelidir.(bu tür yazı tipleri okunaklığı artırır ve gözlerin daha az yorulmasını sağlar) Raporlaştırma

30. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Kağıt ve Yazı Tipi : • Sıkıştırılmış yazı karakterleri ya da kelime ve harfler arasındaki boşluğu azaltan özellikler kullanılmamalıdır. • Kağıt üzerinde yazılar koyu, temiz ve okunaklı olmalıdır. • Birbirine benzeyen karakterlerin kullanımına dikkat edilmelidir. Örneğin; rakam olarak kullanılan “0” ile harf olan “o” birbirinin yerine kullanılmamalıdır. • Vurgulama yağılmak istenen sözcüklerin altını çizmek yerine italik yapılmalıdır. Raporlaştırma

31. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Satır Aralıkları: • Hazırlanan yazının tamamında çift satır aralığı kullanılmalıdır. • Başlıkların ve dipnotların, alıntıların, kaynakların, şekil başlıklarının her bir satırından sonra, özellikle eşitliklerin gösteriminde çift satır aralığından daha fazlası da kullanılabilir ancak hiçbir zaman tek ya da 1.5 satır aralığı kullanılmaz. • Her bir paragrafın ilk satırı ve her bir dipnotun ilk satırı içerden yazılmalıdır. Raporlaştırma

32. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Sayfa Yapısı: • Her bir sayfasının üst, alt, sağ ve solundan 2.54 cm boşluk bırakılmalıdır. • Sayfadaki yazılabilir satır uzunluğu en fazla 16.51 cm olmalıdır. • Satırlar iki yana yaslı olarak düzenlenmemeli ve kelimeler arasındaki boşluklar kelime işlemci özellikleri kullanılarak ayarlanmamalıdır. • Yazılar sola hizalı olacak şekilde yazılmalı, sağ kenar girintili olarak bırakılmalı ve kelimeler satır sonunda kesinlikle bölünmemelidir. • Bir sayfada 27 satırdan fazla yazı olmamalıdır. Bu hesaba sayfa numaraları ve sayfa numaraları dahil edilmemelidir. Raporlaştırma

33. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Sayfa numaraları ve üstbilgi: • Hazırlanan yazı, düzgün sırada düzenlendikten sonra başlık sayfasından başlamak üzere numaralandırılmalıdır. • Sayfa numarası, sayfada sağ üst köşeye, yerleştirilir. • Sayfa numarası ile üstbilgi olarak eklenen başlık arasına beş karakterlik boşluk bırakılır. Raporlaştırma

34. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Başlık düzeni: • Başlık düzeyleri, bölümlerin hiyerarşik yapısını gösterdiğinden okuyucuların rahatlıkla aradıkları bilgileri bulmasını sağlar. • Eşit önem düzeyine sahip olan başlıkların tamamı aynı düzeyde yazılmalıdır. • Başlıklar numara ya da harf kullanılarak etiketlenmelidir. • APA kurallarının uygulandığı dergilerdeki makalelerde, birinci düzeyden beşinci düzeye kadar başlık kullanılabilir. Birçok makalede genellikle üç ya da dört düzeyin kullanılması yeterlidir. Raporlaştırma

35. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • Başlıkların beş düzeyden oluştuğu bir makalede başlık düzenlenmesi aşağıdaki şekilde olmalıdır. BÜYÜK HARFLERLE BAŞLIK Ortalı İlk Harfleri Büyük Başlık Ortalı, İtalik, İlk Harfleri Büyük Başlık Sola Hizalı, İtalik, İlk Harfleri Büyük Yan Başlık İçerden, italik, normal tümce düzeninde , nokta ile sonlanan paragraf başlığı. Raporlaştırma

36. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • Tek düzey: Kısa makalelerde başlığın tek düzey olması yeterlidir. Bu durumda yalnızca ortalı ilk harfleri büyük başlık(Düzey 1) kullanılmalıdır. • İki düzey: APA kurallarının uygulandığı dergilerdeki bazı makalelerde, başlığın iki düzeyli olması ihtiyacı karşılayabilmektedir. Bu duruma Düzey 1 ve Düzey 3 kullanılmalıdır. Fakat bazı durumda Düzey 3 yerine Düzey 4 de kullanılabilir. Yöntem  Düzey 1 Denekler Düzey 3 Raporlaştırma

37. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • Üç düzey: Bir çok makalede üç düzey başlığa ihtiyaç duyulur. Bu durumda Düzey 1, Düzey 3 ve Düzey 4 kullanılmalıdır. Tek deneyli çalışmalarda, başlıkların üç düzeyi şu şekilde görünmelidir. Yöntem  Düzey 1 Araçlar  Düzey 3 Motivasyon ölçeği.  Düzey 4 Raporlaştırma

38. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • Çok deneyli çalışmalarda, başlıkların üç düzeyi şu şekilde görünmelidir: Deney2  Düzey 1 Yöntem  Düzey 3 Denekler  Düzey 4 Raporlaştırma

39. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • Dört düzey: Çoklu deneylerin tanıtıldığı, uzun literatür incelemesinin yapıldığı bazı makalelerde dört düzey başlığa ihtiyaç duyulur. Bu durumda Düzey 1, Düzey 2, Düzey 3 ve Düzey 4 kullanılmalıdır. Deney 2  Düzey 1 Yöntem  Düzey 2 Materyaller  Düzey 3 Videolar  Düzey 4 Raporlaştırma

40. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi Beş düzey: Bazı durumlarda başlıkları beş düzey olacak şekilde düzenlemek gerekebilir. Bu durumlarda daha önce belirtilen dört düzeyin üzerine ortalı ve büyük harfler kullanılarak yazılan başlık eklenir. Raporlaştırma

41. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • Sayılar: APA stilinin genel kurallarına göre 10 ve 10’un üzerindeki sayılar rakam ile, 10’un altındaki sayılar ise yazı ile ifade edilmelidir. Fakat bu kuralın uygulanmadığı bazı istisnai durumlar vardır. Raporlaştırma

42. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • A) 10’un altındaki sayılar, 10 ve üzerindeki sayılarla karşılaştırıldığında ve diğer sayılarla aynı paragrafta yer aldığında, bu sayılar rakamla gösterilir. 5 ve 13 satırları blok 7’de … blok 12’de 20 cevabın 2’si… 15 maddenin 1. ve 12.’si oyuncakların içinde 12 misket, 6 top ve 2 araba 30 kelimenin 4’ü… 22 kelime… 5 fiil, 13 isim ve 4 sıfat Raporlaştırma

43. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • B) Sayı ölçme biriminden önce kullanılıyorsa rakamla gösterilir. 3 mg’lık doz. 22.56 cm • C) İstatistiksel ya da matematiksel fonksiyonlar, kesir ya da ondalıklar, yüzdeler ve oranlar sayı ile gösterilir. 5 ile çarpımında 0.25 Örneklemin %5’inden fazlası 5. yüzdelik diliminde 1.çeyrekte Raporlaştırma

44. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • D) Zaman, günü yaş, örneklem ya da nüfus büyüklüğü, katılımcıların miktarı, ölçek noktaları ve puanları, para miktarları ve sayı olarak kullanılan sayılar rakam ile gösterilir. Yaklaşık 2 yaşında 3 ay sonra 3 saat 20 dk. Sonra 3 yaş 5 katılımcı(gözlemci ya da değerlendirmeci sayıları yazı ile belirtilir) 8 fare 7 dereceli ölçekten 4 puan her birine 100 TL ödendi Ölçeğin üzerinde gösterilen rakamlar 0-7 arasına Raporlaştırma

45. Sayfa Ayarlarının Düzenlenmesi • E) Numaralandırılmış bir serideki özel bir yer, tablo ve kitap bölümleri ve dört ya da daha fazla rakamın listelendiği her bir rakam, rakam ile kodlanır. Deneme 3 Tablo 2 Sayfa 56 Bölüm 3 Satır 6 • F) Bir çalışmanın özet bölümündeki tüm sayılar rakamla gösterilir. Raporlaştırma

46. İstatistiksel Ve Matematiksel Gösterimler • Matematiksel sembollerin nasıl gösterileceği, nasıl hizalanacağı, boşlukların nasıl kullanılacağına ilişkin örnekler : F (2,38) = 48.31, p < .01 t (160) = 3.26, p < .05 x2 (2, n = 12) = 9.26, p < .05 Raporlaştırma

47. Boşluklar • Denklemler yazılırken karakterler arasında boşluk olması okunmayı kolaylaştıracaktır. a + b = c • Denklemlerin metin içersinde verildigi durumlarda metinle aynı hizada olması düzenli bir görünüm saylayacaktır. a = {( c + b ) / x }½ Raporlaştırma

48. Tablolar • Tablolar büyük miktardaki verinin küçük bir alanda sunulmasının etkili bir yoludur. • İyi düzenlenmemiş bir tablo verilerin kolay aktarımını sağlayamayacağı gibi anlaşılmasını da zorlaştırır. Raporlaştırma

49. TablolarveMetinler Arasındakiİlişki • Metin içersinde tabloda dikkat edilmesi istenilen yerlere atıf yapılmalıdır. • Tablolar metin içersinde tablo numaraları ile belirtilmelidir. “… dağılımı ( bkz Tablo 6 )…” • Benzer bilgileri içeren tablolar birleştirilmeli, karşılaştırmaları kolaylaştırmak için de benzer terminolojiler, biçimler, başlıklar ve tablo isimleri kullanılmalıdır. Raporlaştırma

50. Tablo numaraları metinde ilk geçtiği yerden itibaren numaralandırılmalı ve de sıralı gitmelidir. “Tablo 1, Tablo 2” Şeklinde. Ve “Tablo 3a” gibi ekler getirilmemelidir. • Tablo ismi tabloda ne olduguyla ilgili fikir vermelidir karısık ve uzun isimler kullanılmamalıdır. • Tablolarda kullanılan başlıklarda tablo isimleri gibi kısa tutulmalıdır. Raporlaştırma