CİNSEL SALDIRI OLGULARINDA ÖRNEK ALINMASI

1. CİNSEL SALDIRI OLGULARINDA ÖRNEK ALINMASI Dr.Başak Paşabeyoğlu

2. Örnek alma iki ana hedefe yöneliktir; -Saldırgana ait örneklerin varlığının ortaya konması -Elde bir sanık varsa örneklerin ona ait olup olmadığının belirlenmesi

3. Cinsel saldırı olgularında hangi bölgeden ve nasıl örnek alınacağı,nelere öncelik verileceği; -olayın özelliğine -mağdurun yaşına -mağdurun cinsiyetine göre değişir.

4. Mağdurdan alınacak örnekler; 1)Saldırı sırasındaki giysilerin temini; -işaretleme,kurutma,kağıt torbalarda saklama 2)Vücuttaki her türlü şüpheli leke; -nemli ise swab yardımıyla -kuru ise SF’le ıslatılmış swab ile veya petri kutusuna kazıyarak

5. 3)Vücuttaki yabancı kıllar ve pubik kılların taranmasıyla elde edilen kıllar; -penslerle alınarak zarflara koyulur 4)Ağız boşluğundan; -swab veya filtre kağıdıyla -ağız çalkantı suyu 5)Tırnak aralarından; -törpü yardımıyla kan,deri kalıntıları gibi örnekler petri kutusuna kazınır

6. 6)Isırık veya emme lezyonları; -SF’le ıslatılmış swab ile 7)Vulva ve perineden; -gerekirse SF’le ıslatılmış iki swab 8)Vaginadan; -arka forniksten swab veya pipet yardımıyla -alt duvardan swab ile -üst duvardan swab ile

7. 9)Anüsten; -dış mukozadan swab ile -rektum mukozasından swab ile 10)Mağdura ait pubik kıl örnekleri(yabancı kıl bulunmuşsa); -cilt seviyesinden kesilmek suretiyle 10-12adet kıl örneği zarfa koyulur 11)Mağdura ait tükürük örneği; -filtre kağıdına 2-3 ml emdirilir (sekretörlerde kan grubu tayini)

8. 12)Mağdura ait venöz kan örneği; -iki ayrı steril enjektöre antikoagülansız olarak 5-7ml venöz kan örneği alınır -kan grubu tayini -kimyasal analizler -DNA profili -mikrobiyolojik kültür 13)Mağdura ait idrar örneği; -gebelik testi için -toksikoloji

9. Sanıktan örnek alma; -elbiselerinden veya vücudundan kan lekeleri ve kıllar -penisten iki ayrı swab -venöz kan örneği -tükrük örneği(sekretörlerde kan grubu tayini) -kıl örneği -sperm örneği

10. Olay yerinden; -Yer,duvar vs. gibi zemin;olayın yaşandığı yerdeki her türlü kullanılan eşyalar;çarşaf ve giysiler üzerindeki her türlü leke ve şüpheli kıllardan örnek alınır.

11. Suç alanında sıvı kan örnekleri • Steril iğne veya disposable pipet kullanılarak alınmalı ve temiz tercihen steril bir test tübüne nakledilmelidir. • Bir kan pıhtısı temiz bir spatüla kullanılarak temiz bir test tüpüne aktarılabilir. • Temiz bir pamuklu kumaş sıvı kan yada kan pıhtısının emdirilmesi için kullanılabilir. • Kan paketlenmeden ve laboratuvara teslim edilmeden önce hava ile kurutulmalıdır (fakat direkt güneş ışığı altında değil).

12. Büyük Ve Taşınamayan Objeler Üzerindeki Kuru Kan Lekeleri • Kanlekesinin şekli fotoğraflanmalı, belgelenmeli ve krokisi çizilmelidir • Kan lekesi temiz bir kağıt üzerine kazınmalıdır. • Alternatif olarak, her bir leke yüksek kalitede bir yapışkan band kullanılarak yüzeyden kaldırılabilir. • Eğer band bulunamazsa, örnek, distile su ile nemlendirilmiş numune kumaş ile lekeli alan sürtülerek alınabilir. • Son olarak obje üzerine bir kaç kez pipetle küçük miktarda distile su damlatılırak, leke serbestleştirilir ve daha sonra örnek temiz bir test tüpü içine aktarılır.

13. *Alınan bütün örnekler etiketlenmeli ve etiketlerin üzerine mağdurun adı ve alındığı yer yazılmalıdır.Bunların hepsi tek tek mühürlenir ve ‘birbiriyle ilişkili delil serisi’ olarak kutulanır.

16. Dikkat edilmesi gereken noktalar; -Örnek alımı aciliyet gerektirir.Aciliyet sadece spermlerin hareketliliği ile ilgilidir.Diğer örnekler uygun olarak saklandığında tüm tetkikler daha sonra yapılabilir.

18. Salgılarda sadece sperm aranmaz.Özellikle azospermi varlığında semende bulunan; -prostat spesifik antijen(p30) -prostatik asit fosfataz(PAP) -gama glutamil transpeptidaz(GGT) -çinko gibi spesifik testler tanı koydurucudur. *Giysilerde semen varlığını saptamak için ‘mor ötesi(UV)ışık’ veya ‘Wood lambası’ kullanılır.Leke varsa mavi-yeşil floresans verir.

19. -Tercihen tüm örnekler ama özellikle DNA incelemesi için alınan örnekler steril alınmalıdır.DNA incelemesi için alınan örnekler derin dondurucuda saklanmalıdır. -Her olguda oral penetrasyon sonucu olabilecek semeni gösterebilmek için ağızda herhangi bir incelemeden önce, nadiren pozitif sonuçlar verse de yine de yayma preparatların yapılması yerinde olacaktır. -Olası gebelik riski göz önünde bulundurulmalıdır.İdrarda B-HCG bakılarak ekarte edilebilir.

20. Genital bölge sperm,kan ve kıl gibi materyal açısından tercihen bir büyüteçle incelenmelidir. • Muayenede vaginada bulunan kan menstruasyona veya yaralanmalara bağlı olabilir. • Penisin alt yüzündeki üretra boyunca basınç uygulanarak meatüsten smear alınmalıdır. • Pubis kılları,varsa sakal ve bıyıktan örnek alınmalıdır. • Pubik bölge taranmalıdır.

21. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından; -kadından üretra ve serviksten -erkekte penil swab ile alınan örneklerde mikrobiyolojik inceleme yapılmalıdır. -En sık gonore olmak üzere diğer cinsel yolla bulaşan etkenler(sifiliz,klamidya,herpes,HPV saptanabilir.

22. Ceset üzerindeki kan lekeleri • Ceset üzerindeki kan lekeleri örnek alınmadan önce tamamen belgelenmelidir • Lekenin yeri, büyüklüğü, miktarı, şekli ve paterni not edilmelidir • Cesedin deri hücrelerinin alınmasını minimumuma indirmek için leke mümkün olduğu kadar nazikçe alınmalıdır. • Tırnak altlarındaki kan lekeleri temiz bir kürdanla kazınmalıdır. Tırnaklar temiz bir tırnak makası ile nazikce kesilmeli ve alınmalıdır

23. Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Genetik İncelemeler ve Fizik Kimliğin Tespiti Hakkında Yönetmelik • Madde 1- Bu Yönetmelik; bir suça ilişkin iz, eser, emare ve delillerin elde edilmesi; ayrıca, maddî gerçeğin ortaya çıkartılması bakımından şüpheli, sanık, mağdur ve diğer kişilerin beden muayenelerinin yapılması, tıbbî incelemelerde bulunmak üzere vücuttan, kan, cinsel salgı, saç, tükürük, tırnak gibi örneklerin alınması, moleküler genetik incelemeler ile şüpheli ve sanığın kimliğinin teşhisi için gerekli fizikî özelliklerin tespitine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

24. Şüpheli veya sanığın vücudundan örnek alınması • Madde 5-Bir suça ilişkin delil elde etmek için, şüpheli veya sanığın vücudundan kan veya cinsel salgı gibi örnekler alınmasına, Cumhuriyet savcısı veya mağdurun istemiyle ya da re’sen hâkim veya mahkeme tarafından karar verilebilir. • Şüpheli veya sanığın vücudundan saç, tükürük ve tırnak gibi örnekler alınabilmesine Cumhuriyet savcısı da karar verebilir. Cumhuriyet savcısının kararı, yirmidört saat içinde hâkim veya mahkemenin onayına sunulur. Hâkim veya mahkeme, yirmidört saat içinde kararını verir. Onaylanmayan kararlar hükümsüz kalır ve elde edilen deliller kullanılamaz. Bu örnekler Cumhuriyet savcısının huzurunda ve uygun göreceği usullerle derhâl yok edilerek bu husus tutanağa geçirilir.

25. Bu müdahaleler ancak hekim tarafından veya hekim gözetiminde sağlık mesleği mensubu diğer bir kişi tarafından yapılabilir. • Vücuttan örnekler alınabilmesi için; müdahalenin, kişinin sağlığına açıkça ve öngörülebilir zarar verme tehlikesinin bulunmaması gerekir. • Tıbbî müdahaleler, hekimlik sanatının ve tıp biliminin kabul ettiği yöntem ve araçlarla yapılır. • Üst sınırı iki yıldan daha az hapis cezasını gerektiren suçlarda; kişiden kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnekler alınamaz

26. Moleküler genetik incelemeler • Madde 11-Bu Yönetmelikte öngörülen işlemlerle elde edilen örnekler üzerinde, soy bağının veya elde edilen bulgunun şüpheli veya sanığa ya da mağdura ait olup olmadığının tespiti için zorunlu olması hâlinde moleküler genetik incelemeler yapılabilir. Alınan örnekler üzerinde bu amaçlar dışında tespitler yapılmasına yönelik incelemeler yasaktır. • Birinci fıkra uyarınca yapılabilen incelemeler, bulunan ve kime ait olduğu belli olmayan beden parçaları üzerinde de yapılabilir. Birinci fıkranın ikinci cümlesi, bu hâlde de uygulanır.

27. Bilirkişi incelemesi • Madde 12-Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi hükümleri uyarınca moleküler genetik incelemeler yapılmasına sadece hâkim karar verebilir. Kararda inceleme ile görevlendirilen bilirkişi de gösterilir. • Bilirkişi gerçek ya da tüzel kişi olabilir. • Yapılacak incelemeler için resmen atanan veya bilirkişilikle yükümlü olan ya da soruşturma veya kovuşturmayı yürüten makama mensup olmayan veya bu makamın soruşturma veya kovuşturmayı yürüten dairesinden teşkilât yapısı itibarıyla ve objektif olarak ayrı bir birimine mensup olan görevliler, bilirkişi olarak görevlendirilebilirler. Bu kişiler, teknik ve teşkilât bakımından uygun tedbirlerle yasak moleküler genetik incelemelerin yapılmasını ve yetkisiz üçüncü kişilerin bilgi edinmesini önlemekle yükümlüdürler. İncelenecek bulgu, bilirkişiye ilgilinin adı ve soyadı, adresi, doğum tarihi bildirilmeksizin verilir.

28. Bilirkişiye gönderilen örneklerle ilgili olarak; hâkimlikler, mahkemeler ve Cumhuriyet başsavcılıkları gizliliği sağlamak ve karışıklığa yer vermemek için gerekli her türlü tedbiri alırlar. Bu amaçla güvenli ve gizli bir kayıt sistemi belirlenir. Bu kayıt sisteminde bedeninden örnek alınan kişinin adı, soyadı, adresi ve doğum tarihine karşılık gelmek üzere bir kod sistemi uygulanır. • Üçüncü fıkranın uygulanması açısından, teşkilât yapısı itibarıyla Üniversiteler, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Adlî Tıp Kurumu objektif olarak ayrı birimler sayılırlar

29. Moleküler genetik inceleme sonuçlarının gizliliği • Madde 13-Bu Yönetmelik hükümlerine göre alınan örnekler üzerinde yapılan inceleme sonuçları, kişisel veri niteliğinde olup, başka bir amaçla kullanılamaz; dosya içeriğini öğrenme yetkisine sahip bulunan kişiler tarafından bir başkasına verilemez. • Tüm bu bilgiler, kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz süresinin dolması, itirazın reddi veya hükmün kesinleşmesi hâllerinde en geç on gün içinde Cumhuriyet savcısının huzurunda ve uygun göreceği usullerle yok edilir ve bu husus dosyasında muhafaza edilmek üzere tutanağa geçirilir. Olay yerinden elde edilen diğer delillere ilişkin hükümler saklıdır. • Bilirkişi tarafından yapılan analizler sonucu elde edilen bulgular ilgili makama gönderilir; bulgular üzerinden moleküler genetik analizler için izole edilen DNA örnekleri bilirkişi tarafından rapor hazırlandıktan sonra imha edilir ve bu husus raporda açıkça belirtilir. • Moleküler genetik incelemelerin özel kalıtsal karakterler hakkındaki açıklamayı içermediği bilinen kromozom bölgesi ile sınırlı kalmasına özen gösterilir.

30. Verilerin imhası Madde 15-Kovuşturmaya yer olmadığı veya beraat kararı verilmesi hâlinde bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesi hükümleri uyarınca elde edilen veriler, Cumhuriyet savcısının huzurunda ve uygun göreceği usullerle derhâl yok edilir ve bu husus tutanağa geçirilir. • Verilerin korunması Madde 16-Mahkûmiyet kararı verilmesi hâlinde bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin bir ve ikinci fıkraları uyarınca elde edilen veriler kolluk tarafından, üçüncü fıkrasında belirtilen diş izleri ise bu işlemi yapan sağlık kuruluşu tarafından arşivlenir

31. İlgilinin rızası • Madde 17-Mevzuatta aranan tüm koşulların gerçekleşmiş olmasına ve şüpheli, sanık veya diğer kişilerin bu konuda aydınlatılmış olmalarına rağmen muayene yapılmasına ya da örnek alınmasına rıza vermemeleri hâlinde, kararın infazı için ilgilinin muayenesini veya vücudundan örnek alınmasını sağlamak üzere ilgili Cumhuriyet başsavcılığınca gerekli önlemler alınır. • Bir suçun aydınlatılmasını sağlamak amacıyla, şüpheli, sanık ve diğer kişilerin kendiliğinden başvurarak rıza göstermeleri hâlinde, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının istemi, kovuşturma aşamasında ise hâkim veya mahkeme kararıyla tıbbî muayeneleri yapılabilir ya da vücutlarından örnek alınabilir

32. Dinlediğiniz için teşekkürler...

33. KAYNAKLAR 1)Aksoy E.,Çetin G.,İnanıcı M.A.,Polat O.,Sözen M.Ş.,Yavuz F.,ADLİ TIP DERS NOTLARI-CİNSEL SALDIRILAR,www.ttb.org.tr 2)Obe McLay,CLINICAL FORENSIC MEDICINE,Adult Sexual Offences and Related Matters:s.193-219 3)Yorulmaz C.,Şanyüz Ö.,Ketenci Ç.,YENİ YASALAR ÇERÇEVESİNDE HEKİMLERİN HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU,TIBBİ MALPRAKTİS VE ADLİ RAPORLARIN DÜZENLENMESİ,Cinsel Saldırılar:S.127-142 4) Soysal Z.,Çakalır C.;ADLİ TIP,cilt 3,Cinsel Suçlar:s.1167-1245