Özge AKINCI H. Burcu GÜRCİHAN Refet GÜRKAYNAK Özgür ÖZEL

1. Türkiye Bankalar Birliği Ekonomi Çalışma Grubu’nun 23 Mayıs 2007 tarihli toplantısında Sayın Yrd. Doç. Dr. Refet Gürkaynak tarafından sunulmuştur.

2. TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI Devlet İç Borçlanma Senetleri İçin Getiri Eğrisi Tahmini Özge AKINCI H. Burcu GÜRCİHAN Refet GÜRKAYNAK Özgür ÖZEL

3. Sunuş Planı • Giriş • Temel Kavramlar • Getiri Eğrisi TahminYöntemi • Tahmin Veri Setinin Özellikleri • Extended Nelson Siegel Yöntemi • Uygulama • Değerlendirme

4. Giriş • Getiri eğrisi: Vade-getiri uzayında noktaları birleştirme işi • Getiri eğrileri merkez bankacılığının temel taşlarındandır • Türkiye bono piyasası, nihayet, düzenli olarak getiri eğrisi hesaplanacak kadar gelişti

5. Bono Faizleri • Uzun dönemli faizler vade boyunca beklenen kısa vadeli faizleri ve vade primini yansıtır • Bu faizler yüksek frekansta gözlemlenebilir ve merkez bankasına piyasa katılımcılarının beklentilerini ve risk fiyatlandırmalarını kestirme imkanı verir • Hazinenin borçlanma maliyeti hakkında bilgi içerir

6. Getiri Eğrisi-I • Sabit vade • Gösterge bononun vadesi ihracından itibaren bir ay kısaldı • Aynı bazda bileştirme • Basit faiz hesabıyla düz olan getiri eğrisi bileşik olarak da düz olmalı • Çok eğri olmayan bir eğri • Zıplayan bonolara az ağırlık vermeli

9. Kuvvetli bir araç Doğru kullanmak önemli Yöntemi bilmek, temel olan veriyi tanıyor olmak faydalı Getiri Eğrisi-II

10. Temel Kavramlar İskonto fonksiyonu, getiri (zerorates), ileri valörlü getiri (forward rate) İskonto Fonksiyonu: Bir yatırımcının n yıl sonra alacağı 1 YTL’nin bugunkü değerini vermektedir. (1) Kesikli zaman Sürekli zaman (1)’

11. A K t t t+2 t+2 Fiyat Fiyat = 1* = + Kuponlu Senet İçin İskonto Fonksiyonu K+A t+1 Temel Kavramlar: İskonto fonksiyonu ve fiyat İskontolu Senet İçin İskonto Fonksiyonu

12. Temel Kavramlar: İskonto fonksiyonu ve getiri Getiri (zerorates): İskonto fonksiyonuna karşılık gelen ve yıllık bazda ifade edilen kazanç oranı. Sürekli zaman İskonto fonksiyonu Getiri

13. Temel Kavramlar: İleri valörlü getiri (forward rate) İleri valörlü getiri:gelecek bir tarihte belirli bir vade için yapılacak yatırımın cari dönemde belirlenen getiri oranıdır. • Tüm vadelerde getiri veri iken, ileri valörlü getiri hesaplanabilir, aynı şekilde, ileri valörlü getiriler veri iken her vadede getiri hesaplanabilir.

14. t t+1 t+2 1 yıl vadeli getiri (%20) 1 yıl vadeli ileri valörlü getiri (%17.8) 2 yıl vadeli getiri (%18.9) Temel Kavramlar: İleri valörlü getiri (forward rate) Diğer bir ifadeyle,

15. Temel Kavramlar: İleri valörlü getiri Bir yatırımın getirisi, yatırım dönemini kapsayan ileri valörlü getiri oranlarının ortalamasına eşittir.

16. Temel Kavramlar:Getiri ve İleri Valörlü Getiri Getiri

17. Getiri Eğrisi Tahmini Getiri eğrileri, sabit getirili Hazine kağıtları için, 5 yıl vadeli senedin işlem görmeye başladığı, 16 Şubat 2005 tarihinden günümüze günlük sıklıkta tahmin edilmiştir. Kullanılan Veri Setinin Özellikleri: • IMKB Tahvil Bono Piyasası verileri kullanılmaktadır. • Veri seti sabit getirili kıymetlerden oluşmaktadır: • iskontolu senetler, • değişken kuponlu senetlerin anapara kısmı, • sabit kuponlu senetler.

18. Getiri Eğrisi Tahmini Kullanılan Veri Setinin Özellikleri: • Sadece aynı gün valörlü işlemler kullanılmaktadır. • Tahmin edilen getiri eğrisi saat 14:00’e kadar olan gelişmeleri yansıtmaktadır. • Vadesine 3 aydan az kalan senetler veri setine dahil edilmemiştir. • Stopajlı ve stopajsız senetler birarada tahmin edilmemiştir.

19. Getiri Eğrisi Tahmin Yöntemi: Nelson Siegel ve Extended Nelson Siegel (Extended) Nelson-Siegel Yönteminin Özellikleri: • Getiri eğrisinin alabileceği farklı şekillere uyum sağlayabilmektedir. • Veri setindeki genel eğilimle örtüşmekle beraber, getirilerdeki makroekonomik temellerden bağımsız olarak oluşabilecek oynaklıklara karşı duyarlılığı azdır. • Parametrelere iktisadi anlam atfedilebilmesi, getiri eğrisini yorumlarken kolaylık sağlamaktadır.

20. Getiri Eğrisi Tahmin Yöntemi: Nelson-Siegel , vadeye kalan gün sonsuza giderken getirinin aldığı değeri göstermektedir. vadeye kalan gün sıfıra giderken getirinin aldığı değeri göstermektedir. getiri eğrisindeki kıvrımın yerini belirlemektedir. getiri eğrisindeki kıvrımının büyüklüğü ve yönünü belirlemektedir.

21. Getiri Eğrisi Tahmin Yöntemi: Extended Nelson-Siegel getiri eğrisindeki kıvrımın yerini belirlemektedir. getiri eğrisindeki kıvrımının büyüklüğü ve yönünü belirlemektedir.

22. Getiri Eğrisi Tahmin Yöntemi: Extended Nelson-Siegel

23. Getiri Eğrisi Tahmin Sonuçları (16.02.2005 – 11.08.2006)

24. Getiri Eğrisi Tahmin Sonuçları

25. Getiri Eğrisi Tahmin Sonuçları

26. Uygulama • Stopajın Kaldırılmasının Etkisi • Sabit Vadeli Nominal Getiri • Reel Getiri • Örnek Dönemler • 3-4 Mayıs, Nisan 2006 Enflasyonunun açıklanması • MB 1.75 puan faiz artırımı ve sonrası

27. Uygulama: Stopajın Etkisi Stopaj uygulamasının getiriler üzerindeki etkisi sabit değildir.

28. Uygulama: Stopajın Kaldırılmasının Etkisi

29. Uygulama: Nominal Getiri

30. Uygulama: Reel Getiri

31. Uygulama: 3-4 Mayıs 2006, Nisan Enflasyonun Açıklanması

32. Uygulama: MB 1.75 puan faiz artırımı ve sonrası 7-8 Haziran 2006

34. Değerlendirme • Yapılan çalışma kapsamında, mevcut durumda, sabit kuponlu senetleri de içeren bir getiri eğrisi her gün için tahmin edilebilmektedir. • ENS eğrisi vade ve getiri arasındaki ilişkiyi genel hatları ile doğru bir şekilde yansıtmaktadır. • Ancak, ENS yöntemiyle tahmin edilen getiri eğrilerinin şekli, az sayıda uzun vadeli senet bulunması ve getirilerin vade düzleminde eş aralıklarla dağılmaması nedeniyle bazı günlerde, beklenmedik değişimler göstermektedir.

35. Değerlendirme • Hazine’nin düzenli olarak uzun vadeli senet ihraç etmeye devam etmesi durumunda, getiri eğrisinin uzun vadeli ucundaki senet sayının artması ve getirilerin vade düzleminde dengeli bir biçimde dağılmasına bağlı olarak, tahminler daha istikrarlı hale gelecektir. • Getiri eğrisinin tahmin edilmesi, enflasyon ve faiz beklentilerinin ölçülmesine zemin hazırlamaktadır.