Podstawy prawa UE dr Izabela Skomerska-Muchowska Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego

1. Podstawy prawa UE dr Izabela Skomerska-Muchowska Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego

2. Ewolucja integracji europejskiej

3. Wizje jednoczenia Europy po II wojnie • Konfederalizm (Europa ojczyzn) • federalizm • konstytucjonalizm • funkcjonalizm • neofunkcjonalizm • realizm polityczny • wielopoziomowe zarządzanie (multilevelgoverance)

4. Początki procesu integracji w Europie po II wojnie światowej: • 1946 r. wystąpienie W Churchila „Stany Zjednoczone Europy” • 1947 r. „Plan Marshalla” – utworzenie OEEC • 1948 r. Kongres Haski – 5 maja 1949 r. podpisanie statutu Rady Europy

5. „Poczucie solidarności narodów przewyższy pokonane odtąd nacjonalizmy, których zasługi polegały na wyposażeniu państw w tradycję i solidną wewnętrzną strukturę. Na tych danych państwowych podstawach trzeba wznieść nowy ponadnarodowy poziom. Nie nastąpi w żaden sposób wyparcie się chwalebnej przeszłości, lecz nowy rozwój narodowych sił dzięki ich wprzęgnięciu w służbę ponadnarodowej wspólnoty.” R. Schuman, Dla Europy, Kraków 2003, s. 17

6. Plan Schumana 9 maja 1950 r. • Pokój na świecie nie mógłby być zachowany bez twórczych wysiłków na miarę grożących mu niebezpieczeństw.Wkład, jaki zorganizowana i żyjąca Europa może wnieść w cywilizację, jest niezbędny dla utrzymania pokojowych stosunków. Głównym celem Francji, będącej od ponad dwudziestu lat liderem jednoczenia Europy, była zawsze służba pokojowi. Nie było Europy, mieliśmy wojnę. • Europa nie powstanie od razu ani w całości: będzie powstawała przez konkretne realizacje, tworząc najpierw rzeczywistą solidarność.

7. Plan Schumana 9 maja 1950 r. Cele planu: • połączenie produkcji węgla i stali jako strategicznych sektorów gospodarki • pojednanie francusko-niemieckie • budowa solidarności między narodami • poprawa warunków pracy i życia zatrudnionych w sektorze węgla i stali • szersza wizja dalszej i bardziej pogłębionej współpracy w ramach wspólnoty narodów

8. Powstanie EWWIS • 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy podpisały Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. • Struktura instytucjonalna EWWiS • Rada Ministrów, • Wysoka Władza, • Zgromadzenie Parlamentarne • Trybunał Sprawiedliwości

9. Europejska Wspólnota Obronna – traktat podpisany 27 maja 1952 r. - odrzucony przez francuskie Zgromadzenie Parlamentarne • Europejska Wspólnota Polityczna – projekt przygotowany przez Zgromadzenie Parlamentarne EWWiS

10. 25 marca 1957 - Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy • Traktat ustanawiający EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ GOSPODARCZĄ • i • Traktat ustanawiający EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ ENERGII ATOMOWEJ • Traktaty rzymskie weszły w życie 1 stycznia 1958 roku. • EWG i EUROATOMwyposażone w instytucje analogiczne do EWWiS: • Rada Ministrów, • Komisja • Zgromadzenie i Trybunał Sprawiedliwości (wspólne dla wszystkich Wspólnot)

11. Cele EWG Art. 2 T EWG: • „Zadaniem Wspólnoty jest dążenie, przez utworzenie wspólnego rynku oraz stopniowe ujednolicanie polityki gospodarczej państw będących członkami Wspólnoty, do harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej w ramach całej Wspólnoty, ciągłej i równomiernej ekspansji, większej stabilizacji, szybszego wzrostu stopy życiowej i ściślejszych stosunków między państwami, które ona jednoczy.”

12. Etapy procesu integracji gospodarczej • strefa wolnego handlu - zniesienie ceł wewnętrznych • unia celna - strefa wolnego handlu + wspólna taryfa celna • wspólny rynek - unia celna + swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału • unia gospodarcza i pieniężna - rynek wewnętrzny + wspólna waluta + wspólna polityka gospodarcza

13. Wspólne instytucje WE: • 1957 r. Konwencja o niektórych wspólnych instytucjach WE, • 1965 r. Traktat o fuzji organów.

14. Kryzys integracjiw latach 60-tych • Odmienna wizja integracji reprezentowana przez Francję- kryzys i trudności w rozwoju integracji gospodarczej, tworzeniu wspólnego rynku. • Przyczyny kryzysu: • problemy z ustanowieniem wspólnego rynku rolnego i finansowania wspólnej polityki rolnej; • propozycja przyjęcia reguły podejmowania decyzji we Wspólnotach większością głosów (obok stosowanej do tej pory zasady jednomyślności). • Francuska "polityka pustego krzesła" • Kryzys zażegnano w 1966 roku na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych w Luksemburgu – Kompromis luksemburski

15. Propozycje dalszej integracji gospodarczej • Szczyt w Hadze w grudniu 1969 roku- propozycja dalszej integracji w ramach Wspólnot przez: • realizację projektu Wspólnego Rynku od 1 stycznia 1970 roku • “pogłębianie” integracji - idea utworzenia unii ekonomicznej i monetarnej • “rozszerzenie” Wspólnoty - zniesienia veta Francji i otwarcie negocjacji o akcesję nowych członków

16. REFORMS BUDŻETU WE • 1970 Pierwszy Traktat Budżetowy – budżet oparty na systemie zasobów własnych: • cła • opłaty nakładane na import artykułów rolnych • część podatku VAT • wpłaty państw członkowskich • 1975 Drugi Traktat Budżetowy – Trybunał Obrachunkowy

17. Pierwsze rozszerzenie - styczeń 1973: • Przystąpienie: • Wielkiej Brytanii • Danii • Irlandii (Norwegia po raz pierwszy w referendum odrzuciła członkostwo)

18. DEMOKRATYZACJA UE • 1976 r. - Akty w sprawie bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego • 1979 r.- pierwsze bezpośrednie wybory

19. Drugie rozszerzenie - styczeń 1981: Przystąpienie Grecji

20. Lata 80-te – kryzys integracji • okres “europesymizmu”, “eurosceptycyzmu” • Projekt Genschera i Colombo - podstawa opracowania Jednolitego Aktu Europejskiego oraz podpisania Uroczystej Deklaracji definiującej cele przyszłej Unii Europejskiej: • wzmocnienia i rozwoju Wspólnot poprzez pogłębianie już istniejących polityk • wzmocnienia współpracy politycznej oraz współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa • rozwoju współpracy kulturalnej • usprawnienia procedur podejmowania decyzji

21. Jednolity Akt Europejski - odpowiedzią na kryzys integracji 18 lutego 1986 – podpisanie 1 lipca 1987 - wejście w życie

22. Podstawowe zmiany: • utworzenie rynku wewnętrznego jako „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu.” do 31.12.1992r. • głosowanie QMV – dla realizacji rynku wew.; • wzmocnienie funkcji kontrolnej Komisji; • nowe dziedziny kompetencji: spójność ekonomiczna i społeczna (EFRR), badania i technologia, ochrona środowiska; • podstawa prawna dla utworzenia Sądu Pierwszej Instancji • procedura współpracy • EWP • odniesienie do UGiW.

23. Traktat o Unii Europejskiej/Traktat z Maastricht 7 lutego 1992 w Maastricht - podpisanie 1 listopada 1993 – wejście w życie

24. UNIA EUROPEJSKA Art. A TUE: „Niniejszym Traktatem Wysokie Umawiające się Strony ustanawiają pomiędzy sobą Unię Europejską, zwaną dalej „Unią”. Niniejszy Traktat stanowi nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku pomiędzy narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są na szczeblu najbliższym obywatelowi. Unia będzie tworzona w oparciu o Wspólnoty Europejskie, uzupełnione kierunkami działania i formami współpracy ustanowionymi niniejszym Traktatem. Jej zadaniem jest organizacja w sposób spójny i solidarny, stosunków pomiędzy Państwami Członkowskimi i ich narodami.”

25. CELE UNII • Art. B • popieranie zrównoważonego i trwałego postępu gospodarczo-społecznego, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej i ustanowienie unii gospodarczo-walutowej, docelowo z jedną walutą, zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu; • potwierdzanie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej, w szczególności poprzez realizacje wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, włącznie z docelowym sformułowaniem polityki obronnej, która mogłaby prowadzić z czasem do wspólnej obrony; • wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii; • rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; • pełne zachowanie i wzmacnianie acquis communautaire ...

26. Traktat o Unii Europejskiej: • stworzenie Unii Europejskiej jako „struktury filarowej”; • utworzenie Unii Ekonomicznej i Monetarnej oraz wprowadzenie wspólnej waluty; • tworzenie podstaw współpracy w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; • pogłębianie wspólnych działań w dziedzinie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości; • zasada pomocniczości/subsydiarności • wprowadzenie obywatelstwa Unii Europejskiej.

27. Zmiany instytucjonalne • wprowadzenie procedury współdecydowania przez Radę i PE, • rozszerzenie procedury zgody, • PE zatwierdza skład Komisji, • Komitet Regionów, • Rada Europejska organem UE.

28. Unia Europejska Filar I Filar II Filar III WspólnotyEuropejskie Wspólnota Wspólna polityka Wymiar Europejska zagraniczna i Sprawiedliwości EWWiS do 2002 r. bezpieczeństwa i Sprawy Wewnętrzne EURATOM

29. Metoda wspólnotowa I filar • inicjatywa prawodawcza należy do Komisji; • Rada działa QMV; • procedura współdecydowania – PE jako współprawodawca; • bezpośredni skutek; • kontrola sądowa.

30. Metoda międzyrządowa II i III filar • inicjatywa prawodawcza należy do Komisji i państw czł.; • Rada - jednomyślność, wyjątkowo QMV; • PE pełni jedynie rolę doradczą; • wyraźne wyłączenia skutku bezpośredniego decyzji i decyzji ramowych w III filarze • kontrola sądowa tylko w III filarze – art. 35 TUE

31. Traktat Amsterdamski Marzec 1996 w Turynie – rozpoczęcie Konferencji Międzyrządowej, której głównym celem było opracowanie koniecznych reform instytucjonalnych UE. 2 października 1997 podpisanie Traktatu Amsterdamskiego, który wszedł w życie 1 maja 1999 r.

32. Traktat Amsterdamski: • zmiana numeracji artykułów Traktatów; • rozszerzenie obszarów podejmowania decyzji QMV (procedura współdecydowania); • nowy tytuł IIIa - wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób • reforma III filaru – część Obszaru Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości • przeniesienie spraw z filaru III do TWE • włączenie do porządku prawnego UE Schengen • nowe instrumenty prawne - decyzje ramowe • rozszerzenie jurysdykcji ETS • ściślejsza współpraca • wzmocnienie ochrony praw podstawowych

33. Zmiany instytucjonalne: • uproszczenie procedury współpracy, • zwiększenie roli PE przy powoływaniu Komisji, • zwiększenie roli Przewodniczącego Komisji, • rozszerzenie jurysdykcji ETS.

34. Traktat Nicejski Traktat Nicejski - wynegocjowany Konferencji Międzyrządowej w Nicei w dniach 7 - 11 grudnia 2000 r. (konferencja poprzedzona pracami Konferencji Międzyrządowej od 14 lutego 2000) Wejście w życie – 1 lutego 2003 r.

35. Traktat Nicejski • Reformy: • instytucjonalne – związane z przyszłym rozszerzeniem; • reforma ETS; • uproszczenie i rozszerzenie zakresu działania mechanizmu wzmocnionej współpracy.

36. Karta Praw Podstawowych (KPP)Nicea, 7.12.2000– dokument polityczny uroczyście proklamowany przez instytucje UE

37. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy Konwent ds. Przyszłości Europy – rozpoczęcie prac 28 lutego 2002 Konferencja Międzyrządowa – rozpoczęcie prac w październiku 2003 Szczyt Rady Europejskiej w Brukseli – czerwiec 2004 29 października 2004 – Rzym – podpisanie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy

38. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy • Zastąpienie TWE i TUE jednym traktatem - struktura • I: Cele, wartości, instytucje, kompetencje, finansowanie itd. UE • II: Karta Praw Podstawowych • III: Polityki i funkcjonowanie UE • IV: Postanowienia końcowe

39. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy • zniesienie struktury filarowej • nadanie UE osobowości prawnej • KPP staje się częścią Traktatu i jest prawnie wiążąca • przyznanie UE kompetencji do przystąpienia do EKPC • zasada prymatu zostaje zapisana w Traktacie • nowe nazwy aktów: ustawa europejska, europejska ustawa ramowa • podział aktów prawnych na ustawodawcze i nieustawodawcze • jednolita procedura ustawodawcza– dawna procedura współdecydowania i QMV • zmiany instytucjonalne (m.in. Prezydent UE, Minister Spraw Zagranicznych UE) • klauzula wystąpienia z UE • symbole: flaga, hymn, waluta, języki itd.

40. TRAKTAT REFORMUJĄCY z 2007 R.(Traktat z Lizbony) obowiązuje od1 grudnia 2009 Traktat zmieniający (nie zastępujący) • Traktat o Unii Europejskiej • Traktat o funkcjonowaniu UE (dawny TWE) Oparty na Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy

41. TRAKTAT REFORMUJĄCY z 2007 R.(Traktat z Lizbony) Powtarza najważniejsze zmiany przewidziane w TK ale • znika wszelka symbolika nawiązująca do państwowości/ konstytucja, flaga, symbol, hymn oraz • nie ma odniesienia do zasady prymatu • KPP nie jest częścią Traktatów • nie zmieniono nazw aktów prawnych ale utrzymano rozróżnienie aktów ustawodawczych i nieustawodawczych • nie ma Ministra Spraw Zagranicznych UE jest Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa