Podstawy prawa i postępowania administracyjnego

Podstawy prawa i postępowania administracyjnego Sławomir Maciejewski

Stosunek administracyjnoprawny Podmioty orzekające to podmioty, które zalicza się w nauce prawa administracyjnego do tzw. aparatu administracyjnego organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty, które wykonują zadania administracji państwowej.

Stosunek administracyjnoprawny Strona osoba fizyczna i osoby prawne, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne, pozostałe podmioty, o ile ustawy szczegółowe przyznają im możliwość udziału w postępowaniu administracyjnym.

Sposoby powstawania sytuacji administracyjno-prawnych Powstają z mocy samego prawa: • gdy w danym systemie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna, która z tym stanem wiąże określone skutki prawne np. wydanie z powodu zagrożenia choroby „ptasiej grypy” zakazu przywozu na terytorium RP żywności z terenów zagrożonych tą chorobą; • gdy w danym systemie prawnym zmienia się sytuacja faktyczna, która z tym stanem wiąże określone skutki prawne np. po uzyskaniu odpowiedniego wieku powstaje obowiązek szkolny. W takim wypadku organ administracyjny interweniuje jedynie wówczas, gdy dojdzie do przekonania, że jednostka nie stosuje normy – mimo iż okoliczności faktyczne uzasadniają jej stosowanie – lub też interpretuje ją błędnie. Powstają z mocy decyzji organu administracyjnego, np. obowiązek uwzględnienia pokontrolnego zarządzenia wydanego przez organy NIK, obowiązek odbycia służby wojskowej, wszczęcia postępowania administracyjnego. Ten sposób formułowania praw i obowiązków jest najczęstszy, a jeżeli idzie o powstawanie praw – niemal wyłączny. Jak widać z powyższych przykładów, chodzi tutaj o każdy rodzaj zindywidualizowanej wypowiedzi organu administracyjnego.

Stosunek administracyjnoprawny Nierównorzędność podmiotów organy administracji publicznej nakładają na określone jednostki obowiązki (np. nakaz rozbiórki obiektu) ustalają ich uprawnienia

Stosunek administracyjnoprawny podmioty pozostające poza aparatem administracyjnym żądają określonych rozstrzygnięć (np. zezwolenie na prowadzenie działalności administracyjnej) decyzja należy do organu administracji publicznej

Stosunek administracyjnoprawny Charakterystyka postępowania administracyjnego w postępowaniu administracyjnym występują dwa podmioty: -organ administracji publicznej oraz strona-obywatel lub jednostka organizacyjna. wszczęcie postępowania z urzędu lub na wniosek strony gromadzenie materiału dowodowego spoczywa na organie administracji publicznej art. 77 KPA. Strona nie decyduje o zakresie zebranego materiału dowodowego

Stosunek administracyjnoprawny regułą w postępowaniu administracyjnym jest rozpatrywanie sprawy w postępowaniu gabinetowym, rozciągniętym w czasie. Rozprawa ma miejsce jedynie w ściśle określonych przez ustawę sytuacjach.

Stosunek administracyjnoprawny FORMA ROZSTRZYGNIĘCIA Decyzja typowy przykład aktu administracyjnego zewnętrznego

Stosunek administracyjnoprawny kierowane do konkretnego adresata w konkretnej sprawie-indywidualnie oznaczonego adresata,

Stosunek administracyjnoprawny decyzja rozstrzyga sprawę w całości lub w części wywołując skutki prawne.

ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGOZasady konstytucyjne • Zasada demokratycznego państwa prawa Art. 2 Konstytucji RP • Zasada praworządności Art. 7 Konstytucji RP • Zasada równości wobec prawa Art. 32 Konstytucji RP • Zasada prawa do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu Art. 45 Konstytucji RP • Zasada dwuinstancyjności (postępowania administracyjnego) Art. 78 Konstytucji RP • Zasada sądowej kontroli administracji Art. 184 Konstytucji RP

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów Zasada praworządności- legalizmu zasada działania na podstawie przepisów prawa materialnego i procesowego Art. 6. Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa • Zasada ta wynika z Konstytucji RP zgodnie z której art. 7 organy administracji publicznej mają obowiązek działać na podstawie i w granicach prawa. • W świetle Kpa nie obowiązuje zasada, że organ administracji może podejmować każde działanie, które nie jest zabronione przez przepisy prawa.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Organ może działać tylko tam gdzie zezwala na to prawo – wydana decyzja może zostać oparta jedynie na aktach powszechnie obowiązujących określonych w Konstytucji. • Organ administracji publicznej ma za zadanie czuwać nad przestrzeganiem przepisów prawa na każdym etapie postępowania

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów Wyrok NSA 2001.01.24 II SA 55/00 Organy administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa (art. 6 kpa). Oznacza to: • działanie w oparciu o obowiązującą normę prawną • prawidłowe ustalenie znaczenia tej normy • niewadliwe dokonanie subsumcji • prawidłowe ustalenie następstw prawnych.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Wyrok NSA 1998.02.11 IV SA 729/96 Z art. 6 kpa wynika, że organy administracji publicznej w ramach swojej działalności orzeczniczej mają spełniać funkcję gwaranta i strażnika praworządności, co w przypadku akceptacji poczynań stron stosunku prawno-administracyjnego ma oznaczać, że poczynania te są legalne i że w niczym nie naruszyły porządku prawnego.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Wyrok NSA z 2000.02.22 w Warszawie I SA 403/99 Przerzucenie ciężaru dowodu na stronę postępowania, z powołaniem się na art. 6 kc, nie znajduje oparcia w naczelnych zasadach postępowania administracyjnego, a w szczególności zasadzie praworządności określonej w art. 6 kpa oraz zasadzie dochodzenia prawdy obiektywnej określonej w art. 7 kpa. (...)

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Wyrok NSA z 17 maja 1996 roku III S.A. 535/95 Działanie organu zostanie zakwalifikowane jako niezgodne z prawem zarówno wówczas gdy zostało podjęte niezgodnie z obowiązującym prawem jak i wtedy gdy nie było podstawy prawnej do działania.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Wyrok SN z 18 listopada 1993 roku III ARN 49/93 Obowiązek organu prowadzącego rozpatrywania żądań obywateli w ramach przewidzianej prawem procedury

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Wyrok wsa w Warszawie z 2005.04.20 I SA/Wa 291/04 Zarządzenia nie stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa. Tym samym nie mogą stanowić podstawy prawnej wydawania przez organ administracji publicznej decyzji administracyjnych. Organy administracji publicznej bowiem, zgodnie z art. 6 k.p.a., działają na podstawie przepisów prawa, to jest prawa powszechnie obowiązującego, a takim nie są zarządzenia.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Wyrok NSA z 1998.07.17 III SA 396/97 Wyjaśnienia, instrukcje lub pisma resortowe, nie wydane na podstawie delegacji ustawowej, nie mogą stanowić podstawy prawnej rozstrzygnięć organów administracyjnych.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. Organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów Przejawy zasady czynnego udziału stron w postępowaniu administracyjnym: • obowiązek zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania, • przyznanie prawa dostępu do akt sprawy- tzw. jawność wewnętrzna, • prawo zgłaszania dowodów, • prawo strony do wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji, • prawo do zaskarżania rozstrzygnięć zapadających przed organem pierwszej instancji, • prawo do powiadomienia o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu • prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego/sądu powszechnego.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Zasada pogłębiania zaufania obywateli • do organów administracji publicznej • Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów Zasada przekonywania Organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. • Obowiązek uzasadnienia decyzji • Z uzasadnienia powinno wynikać, iż urzędnicy rzetelnie zajęli się daną sprawą • Informowanie: o stanie prawnym oraz o wszelkich okolicznościach faktycznych mających znaczenie dla sprawy oraz interpretacja tych informacji w sposób zmierzający do wykazania racjonalności, słuszności i skuteczności rozstrzygnięcia

Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów • Zasada szybkości postępowania • Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. • Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie. • Prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (niezwłocznie), do załatwienia sprawy w rozsądnym terminie uznawane jest za jedno z podstawowych praw jednostki. • Zmierzanie przez organ administracji publicznej do jak najszybszego zakończenia postępowania.

Zasady dotyczące formy postępowania Zasada dwuinstancyjności Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. • Każda ze stron ma prawo zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji w celu sprawdzenia prawidłowości zapadłego orzeczenia. • (Znaczenie) dwukrotne merytoryczne rozpatrzenie sprawy-rozpatrzenie i ustosunkowanie się do wszystkich żądań strony. • Dwukrotne merytoryczne rozpatrzenie sprawy w aspekcie materiału dowodowego.

Zasady dotyczące rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu administracyjnym • Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych • Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych ustawach. • Art. 184 Konstytucji RP NSA i inne sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności organów administracji publicznej. • Art. 16 ust.2 Kpa możliwość zaskarżania decyzji administracyjnych w postępowaniu sądowoadmnistracyjnym. • Zasada prawa do sądu art. 45 Konstytucji RP

Terminy w kpa • Niezwłocznie – gdy strona łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania administracyjnego przedkłada cały materiał dowodowy wystarczający dla wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. • 2. W ciągu 1 miesiąca (30 dni) – gdy dla załatwienia sprawy wymagane jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. • 3. W ciągu 2 miesięcy (60 dni) – ustawodawca przewidział wydłużony termin, w sytuacji gdy sprawa ma charakter szczególnie

Terminy w kpa Czego nie wliczać do okresu załatwienia naszej sprawy: 1. Okresów zawieszenia postępowania 2. Okresów opóźnień z przyczyn niezależnych od organu, np. kataklizmy 3. Okresów opóźnień zawinionych przez stronę, np. niedostarczenie na czas stosownych dokumentów 4. Terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, np. przesłanie akt sprawy organowi odwoławczemu

Rodzaje doręczeń w kpa

Decyzja administracyjna a zaświadczenie DECYZJA ADMINISTRACYJNA –akt administracyjny wydany na podstawie powszechnie obowiązującego prawa administracyjnego o charakterze władczym i zewnętrznym rozstrzygający konkretną sprawę, konkretnie określonej osoby fizycznej lub prawnej, przyznający uprawnienia lub nakładający obowiązki, w postępowaniu unormowanym przez przepisy proceduralne. ZAŚWIADCZENIE –jest to urzędowe potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, stanowiące dowód tego co zostało w nim stwierdzone.

Decyzja • Kształtuje nowe prawa lub obowiązki stron postępowania administracyjnego. • Może być wydana tylko i wyłącznie na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego. • W tej samej sprawie można wydać tylko jedną decyzję. • Organ wydaje decyzję na żądanie strony albo z urzędu. • Postępowanie administracyjne powinno być zakończone wydaniem decyzji najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. • Decyzja ma przymiot rei iudicatae – rozstrzyga sprawę w sposób ostateczny. • Decyzję administracyjną można zaskarżyć w administracyjnym toku instancji. Zaświadczenie • Zaświadczenie nie zmienia sytuacji prawnej osoby, dla której zostało wystawione, potwierdza tylko aktualny stan prawny oraz fakty urzędowe. • Do wydania zaświadczenia nie jest niezbędna szczególna podstawa prawna. • W jednej sprawie można wydać wiele zaświadczeń. • Organ wydaje zaświadczenie tylko na żądanie osoby zainteresowanej. • Zaświadczenie powinno być wydane bezzwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni. • Przeprowadzenie dowodu z zaświadczenia nie wyklucza przeciwdowodu. • Od wydanego zaświadczenie nie przysługują klasyczne środki odwoławcze.

ODWOŁANIE od decyzji Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji. O wniesieniu odwołania organ administracji publicznej, który wydał decyzję, zawiadomi strony. Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowej decyzji.

Wstrzymanie wykonania decyzji Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu, natomiast wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji, jednakże powyższego nie stosuje się w przypadkach, gdy: 1)decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności , 2)decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. Ponadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron.

Decyzja organu odwoławczego Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której: 1)utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo 2)uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy bądź uchylając tę decyzję – umarza postępowanie pierwszej instancji, albo 3)umarza postępowanie odwoławcze. Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organ ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. Jednakże organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA, NIEWAŻNOŚĆ DECYZJI Instytucja wznowienia postępowania służy usuwania następstw szczególnie ciężkich wadliwości postępowania administracyjnego, które mogą – choć nie zawsze muszą wpływać na treść decyzji administracyjnej i jej skutki prawne. Zgodnie z art. 145 kpa w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: 1)dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, 2)decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, 3)decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu, 4)strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, 5)wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję, 6)decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu, 7)zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji, 8)decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

Niemożność uchylenia decyzji Uchylenie decyzji nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, lub decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne. Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.

Nieważność decyzji oznacza jej bezskuteczność prawną od momentu jej wydania, czyli nie powoduje ona jakichkolwiek obowiązków, jak również nabytych uprawnień. Zgodnie z art. 156 kpa organ administracji państwowej stwierdza nieważność decyzji, która: 1)wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, 2)wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, 3)dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, 4)została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, 5)była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, 6)w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, 7)zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Podstawy prawa i postępowania administracyjnego