Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase

1. Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase Caroline van Heugten Universiteit Maastricht, Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht

2. initiatief aandacht gedragsregulatie een congrespresentatie geven …. inzicht geheugen moe depressie waarneming planning en organisatie ruimtelijke orientatie angst

3. Wat zijn neuropsychologische gevolgen? • Cognitieve gevolgen: geheugen aandacht mentale snelheid • Emotionele en gedragsmatige gevolgen: depressie angst verwerkingsproblematiek • Maar ook: vermoeidheid verminderde belastbaarheid • En ook: problematiek bij naastbetrokkenen

4. Wat zijn neuropsychologische gevolgen? …..onzichtbaar……

5. Cognitieve problematiek

6. Stoornissen tot 1 jaar na CVA

7. Wat valt hieraan op? • Er zijn stoornissen op meerdere domeinen • Deze stoornissen zijn niet zeldzaam: het treft vele patiënten • Mentale traagheid springt eruit • Er zijn duidelijke verbeteringen te zien gedurende het eerste jaar • Maar er blijven ook aanzienlijke percentages patiënten met stoornissen over

8. Cognitieve klachten 10 maanden na CVA Vergeetachtigheid 61 Mentale traagheid 56 Slechte concentratie 55 Geen twee dingen tegelijk 53 Afasie 32 Moeite met schrijven 56 Moeite met lezen 48 Moeite met hoofdrekenen 29 Moeite met telefoneren 26 Moeite met tv kijken 24

9. Beleving partners? Vergeetachtigheid 61 59 Mentale traagheid 56 64 Slechte concentratie 55 54 Geen twee dingen tegelijk 53 64 Afasie 32 40 Moeite met schrijven 56 53 Moeite met lezen 48 49 Moeite met hoofdrekenen 29 28 Moeite met telefoneren 26 34 Moeite met tv kijken 24 25

10. Beleving partners? Vergeetachtigheid 61 59 Mentale traagheid 56 64 Slechte concentratie 55 54 Geen twee dingen tegelijk 53 64 Afasie 32 40 ** Moeite met schrijven 56 53 ** Moeite met lezen 48 49 Moeite met hoofdrekenen 29 28 Moeite met telefoneren 26 34 Moeite met tv kijken 24 25

11. Hoe worden cognitieve gevolgen gemeten? • Neuropsychologisch testonderzoek • (klinische) observaties • (hetero)anamnese • Vragenlijsten • Rapportage van klachten door patiënten • Rapportage van klachten door anderen

12. Neuropsychologische test

13. Dagelijks leven?

14. stoornissen beperkingen klachten • Kan de patiënt goed omgaan met de stoornissen • in het dagelijks leven? • Worden er strategieën en hulpmiddelen gebruikt • in het dagelijks leven? • Is de patiënt ongerust over een mogelijke dementie?

15. Behandeling cognitieve problematiek?

16. Behandeling chronische cognitieve problematiek • Voorlichting aan patiënt en familie • Psycho-educatie • Aanleren van strategieën tot vele jaren na het letsel • Gebruik van hulpmiddelen • Aanpassing van de omgeving • ‘Neuropsychotherapie’

17. Mogelijkheden in Nederland • Cognitieve revalidatie in revalidatiecentra, verpleeghuizen en ziekenhuizen • Specialistische revalidatie: Nijmegen (ACHN), Arnhem (Brain Integration), Amsterdam (INR), OPS behandeling • NAH in de psychiatrie • Voorlichting en ondersteuning via thuiszorg en andere zorgorganisaties (bijv gehandicaptensector) • Voorlichting en ondersteuning via patiëntenorganisaties

18. Voorbeeld: Breingrepen • Cognitieve training: waar liggen mijn mogelijkheden en grenzen hoe los ik problemen op • Sociale vaardigheidstraining: assertiviteit omgaan met anderen • Psychologische begeleiding: acceptatie verwerking

19. Dat ziet er goed uit….. • Maar de groepen zitten nauwelijks vol? • Erkenning van problematiek? • Herkenning van problematiek? • Doorverwijzing?

20. Emotionele en gedragsmatige problematiek

21. Emotionele en gedragsmatige klachten 10 maand na CVA Eerder huilen 58 Initiatiefverlies 50 Irritatie 50 Veranderde seksualiteit 49 Persoonlijkheid 48 Afhankelijk gedrag 45 Depressief 45 In zichzelf gekeerd 41 Emotioneel vlak 32 Labiel 31

22. Beleving partners? Eerder huilen 58 55 Initiatiefverlies 50 60 Irritatie 50 58 Veranderde seksualiteit 49 56 Persoonlijkheid 48 57 Afhankelijk gedrag 45 52 Depressief 45 50 In zichzelf gekeerd 41 42 Emotioneel vlak 32 25 Labiel 31 33

23. Depressie na NAH?

24. Depressie na CVA

25. Risico op depressie na 3 jaar? • Soort CVA (infarct) • Aanwezigheid factoren 1 jaar na CVA: vermoeidheid ADL afhankelijk verminderde motoriek verlaagd activiteitenniveau (hobby, huishouden, sociaal)

26. Depressie bij partners

27. Behandeling depressie?

28. Behandeling depressie • Medicatie • Voorlichting aan patient en familie • Cognitieve gedragstherapie? • Ontlasten van de situatie • Sociale steun zoeken • Probleem oplossend gedrag stimuleren • ‘Neuropsychotherapie’

29. Vermoeidheid na NAH?

30. Vermoeidheid na CVA

31. Risico op vermoeidheid na 1 jaar? • Vrouwen meer dan mannen • Oudere patienten • Aanwezigheid van depressie bij opname • Externe locus of control: problemen en oplossingen buiten jezelf leggen

32. Behandeling vermoeidheid?

33. Behandeling vermoeidheid • Voorlichting aan patiënt en familie • Medicatie:- stimulantia- antidepressiva • Stress-management • Slaaptherapie • Cognitieve gedragstherapie • Graded exercise • Loopband training en andere vormen van fitness

34. Andere diagnoses dan CVA?

35. Cognitief functioneren 3-12 jaar na ernstig NAH bij kinderen • 54% reguliere schoolcarrière of werk, rest aangepast of lager niveau dan voor letsel

36. Wat doe je morgen? Neuropsychologische problematiek is vere van zeldzaam: wees alert Zorg ervoor dat je deze problemen leert herkennen Gebruik signaleringslijsten Let ook op de impact ervan op de naastbetrokkenen Geef gerichte voorlichting Verwijs door voor revalidatie en behandeling

37. Hartelijk dank voor uw aandacht