Van GVO naar gezondheidspromotie

1. Van GVO naar gezondheidspromotie Van kennisvermeerdering naar gedragsverandering Guido Van Hal

2. Inleiding • Vlaanderen • Curatieve > preventieve sector • 140 euro > 1 euro • 1,3 euro/capita (5,57 miljoen euro) • 0,05% van het Vlaams budget • subsidies film: 2,5 miljoen euro meer • Wallonië > Vlaanderen

3. Wat is GVO? • Gezondheids • Voorlichting • Opvoeding • (Health Education) • (Preventieve gezondheidszorg)

4. Wat is GVO? • Enkele definities • ‘The process of enabling individuals and communities to increase control over the determinants of health and thereby improve their health’ (Nutbeam)

5. Wat is GVO? • ‘GVO houdt verband met het helpen van mensen, via leerprocessen, om op vrijwillige basis een leefstijl aan te houden die bevorderlijk is voor de gezondheid’ (Maes/Snoeckx)

6. Wat is GVO? • ‘GVO is moderne Don Quichotterie, een gevecht tegen de bierkaai, beladen met vetten en sigaretten’ (Van Zonneveld)

7. Wat is GVO? • Keywords in verband met GVO • Complexiteit • Planmatigheid • Evaluatie • Evolutie

8. Wat is GVO? • Voorlichting  Kennis  Opvoeding  Attitude  Gezond gedrag  Gezondheid

9. Evolutie van het begrip GVO • Gezondheid • ‘Een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet louter de afwezigheid van ziekte of handicap’

10. Evolutie van het begrip GVO • Klassieke geneeskunde: ziektebestrijding • Indien gezondheidszorg en -bevordering primair worden gesteld wordt ziekte-bestrijding daarvan een onderdeel

11. Evolutie van het begrip GVO • Als gezondheidszorg en -bevordering primair worden gesteld, bezit gezondheid volgende eigenschappen: • Heeft met de hele mens te maken • Is van de mens zelf • Is relatief • Biografisch proces • Ecologisch proces

12. Evolutie van het begrip GVO • Gezondheidsbevordering  Welzijn • Evolutie van het begrip ‘gezondheid’ heeft als consequentie dat men van GVO meer en meer naar gezondheidspromotie overgaat

13. De WHO en gezondheidspromotie • Health for all by the year 2000 • Internationale conferenties over gezondheidspromotie: • Ottawa (1986) • Adelaide (1988) • Sundsvall (1991) • Jakarta (1997) • Mexico (2000) • Bangkok (2005)

14. De WHO en gezondheidspromotie • Het Charter van Ottawa (21.11.86) • GVO via algemeen beleid • Scheppen van een ondersteunende omgeving • Persoonlijke vaardigheden ontwikkelen • Acties binnen gemeenschappen verstevigen • Gezondheidsdiensten heroriënteren

15. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Proscriptieve model • Internationaal beleid met betrekking tot illegale drugs; de ‘war on drugs’ in de Verenigde Staten waarbij werd getracht de productie van cocaïne te beperken door coca-plantages in Colombia te gaan vernietigen • De ‘Prohibition’ (‘Drooglegging’) 1920-1933 (V.S.)

16. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Politieke model • Alcoholbeleid in sommige Scandinavische landen

17. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Medische model • Ziekten zijn welomschreven entiteiten • Ziekten zijn biologische problemen • Biologische kennis is neutraal en waardenvrij • Biologische problemen zijn individuele problemen

18. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Medische model • Evenwichtig en gezond voedselpakket • Afhankelijk van wat in het gezin wordt klaargemaakt • School- en fabrieksmaaltijden • Budgetbeperking

19. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Educatieve model • Individuele gedragsfactoren als oorzaak van ziekten • Overtuigingstechnieken of andere dwang-middelen aanwenden is onethisch • Middenklassegebonden • Interpretatieve probleemomschrijvingen en -oplossingen

20. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Sociaal-politieke model • Scherm tussen GVO en publiek • Andere boodschappen en invloeden (b.v. Kerstboter) • Andere doeleinden (b.v. werknemer aan lopende band) • Ander gezondheidsperspectief (b.v. lagere sociale klassen)

21. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Harm-reduction model • Spuitenruil (Aidspreventie) • Methadonverstrekking of heroïneverstrekking (vookómen verwervingscriminaliteit en daaraan gekoppelde justitiële problemen) • ‘Coffee-shops’ (voorkómen overlast)

22. Gezichtspunten die GVO beïnvloeden • Self-empowerment model • Combinatie van de vorige modellen • Uitstellen van momentaan genot voor toekomstige beloningen • Health Locus of Control • Stimuleren van eigenwaarde • Ontwikkelen van vaardigheden

23. Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ): • Projecten • Voorzieningen

24. Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • Beleidsbrief Preventieve Gezondheidszorg • Versnippering van bevoegdheden • Gering budget • Nood aan coördinatie • Multi-factorieel karakter van gezondheidsproblemen

25. Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • Federale logica en Kafkaïaanse toestanden • Salmonella’s in zeewater bij eb: • Federaal • Salmonella’s in zeewater bij vloed: • Vlaams Gewest (indicator van vervuiling) • of Vlaamse Gemeenschap (bescherming baders)

26. Plaatsbepaling van GVO in Vlaanderen • LOKAAL GEZONDHEIDSOVERLEG (LOGO) • 1 Logo per 250.000 - 300.000 inwoners • 6 prioritaire gezondheidsdoelstellingen: • Roken • Voeding • Borstkankerscreening • Privé- en verkeersongevallen • Infectieziekten • Depressie en zelfmoord

27. GVO als wetenschap • Fundamenteel uitgangspunt bij GVO: • Relatie ‘gezond gedrag’ - gezondheid • ‘Gezonde-mensen-profiel: • 7-8 u. slaap/nacht • ontbijt iedere dag • nauwelijks eten tussen maaltijden • goed op gewicht • niet roken • matig of geen alcohol • sport

28. Effectiviteit van GVO • ‘Verkeerde’ informatie die wordt doorgespeeld • In de jaren ‘40 en ‘50 (V.S.): • Veel eieren • Rood vlees • Schaaldieren • Cannabis is schadelijk?

29. Effectiviteit van GVO • ‘Verkeerde’ informatie die wordt doorgespeeld • Australische campagne tegen brandwonden bij kinderen: • Aanraden van gasfornuizen boven elektrische. Later onderzoek: gasfornuizen veroorzaken veel meer brandwonden bij kinderen dan elektrische fornuizen

30. Problemen die GVO bezighouden • Individuele levensstijl vs. sociale rechtvaardigheid • Is gezondheid het belangrijkste doel in het leven? • Wat heeft GVO te bieden op het vlak van kwaliteit van het leven? • Morele kwestie • Compliance vs. empowerment

31. Problemen die GVO bezighouden • Vergeten we geen prioriteiten? • Medicalisatie • Neiging van artsen om preventie en promotie te verwaarlozen • Alcohol en de U-vormige curve • Is preventie kostenbesparend?