dr Andrzej Pieczewski

1. dr Andrzej Pieczewski Wykłady z „Historii społecznej i gospodarczej” www.hmeihg.uni.lodz.pl apieczewski@uni.lodz.pl

2. EGZAMIN WYMAGANIA • Literatura • Wykład • Test pisemny • 2 podejścia • Przepisanie oceny (dla wybranych) – tylko przedmiot HSiG

3. Literatura HISTORIA SPOŁECZNA D. Janicka, Historia społeczna i polityczna Europy, Toruń 2007 A. Skrzypek, Historia społeczna Europy XIX i XX w., Poznań 2009 HISTORIA GOSPODARCZA J. Skodlarski, Historia gospodarcza, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012 J. Skodlarski, R. Matera, Gospodarka światowa. Geneza i rozwój, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004.

4. „Dziedzictwo może się nam nie podobać, ale nie może dla nas nie istnieć. Można je przeklinać, ale nie można ignorować”. J. Szacki

5. Przedmiot HSiG SZEROKA ANALIZA WIELOCZYNNIKOWA UWZGLĘDNIAJĄCA CZYNNIKI: polityczno-ustrojowe-prawne ekonomiczne militarne, techniczne geograficzne, demograficzne, socjologiczne, kulturowe, religijne

6. Historia Społeczna i Gospodarcza cel wykładu HISTORIA SPOŁ. i GOSP. = KORZENIE WSPÓŁCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA i GOSP. RYNKOWEJ • Jak powstawały nowe struktury społeczne i ustrój kapitalistyczny? • Dlaczego w „tych” krajach, a nie innych? • Dlaczego jedne kraje są nowoczesne i bogate, a inne nie? • Jakie było/jest miejsce Polski w wyścigu do nowoczesności i bogactwa?

7. „Nowoczesne społeczeństwo” • Wolność osobista • Równość wobec prawa • Własność (prawnie chroniona) • Wolność gospodarowania • System państwowy (prawny) sankcjonujący w/w wolności oparty na logice (bez domieszek moralności, religii, itd.) • Demokracja ……(?)

8. Perspektywa historyczna (wymiary analizy) • Perspektywa „dźwięcznych nowin”(brak refleksji naukowej, brak myśli spajającej) • Perspektywa „pasma koniunktur”(skoncentrowana na cyklicznych wzrostach i spadkach) • Perspektywa „długiego i bardzo długiego trwania” (pasmo dziejowe w długich przestrzeniach czasowych – możliwość rozumienia i badania naukowego)

9. Krzywa demograficzna (lata 0-2013)

10. Wykład II Feudalizm – istota systemu, różnice regionalne (X-XV w.)

11. Ubóstwo, bieda i głód jako norma życia większości ludzi „Życie zgodnie z naturą” Największe zagrożenia „dawnego człowieka” śmierć, głód, choroby, wojna, rozbój, gwałt i rabunek, poza tym: ciemnota, zabobon, skrajna ciasnota. Przez ostatnie 200 lat na „Zachodzie” nastąpił rzadki w historii okres, w którym postęp i dobrobyt dotknął więcej niż 10% społeczeństwa

12. Istota feudalizmu cz. I System podległości prawnej i gospodarczej jednych grup społecznych względem innych. Feudalizm – system, w którym poddani dzierżawią ziemię w zamian za służbę wojskową Hierarchia lenna = hierarchia wojskowa Jedność politycznej i gospodarczej sfery działania. Powszechne wykorzystywanie pracy niewolniczej. Wysoki stopień samowystarczalności,

13. Podstawowe pojęcia związane z feudalizmem Senior, Wasal, Lenno (drabina feudalna) Nadania i immunitety (ekonomiczny i sądowy) Pańszczyzna Stany: szlachecki, chłopski ( i mieszczański) SZLACHTA: 1 – 8% MIESZCZAŃSTWO: 10 – 20% CHŁOPSTWO: 80 – 90%

15. Społeczeństwo feudalne • Wolność osobista • Prawo i jego stosowanie • Możliwości awansu społecznego

16. Główny regulator procesów gospodarczych Wolność gospodarowania, Własność, Rynek….? Państwo, Kościół, zwyczaj / obyczaj Organizacja produkcji i handlu Pieniądz w średniowieczu

17. ROLA KOŚCIOŁA W SPOŁECZEŃSTWIE • Na poziomie: • państwa, • gospodarki, • nauki i sztuki

18. Feudalizm europejski a feudalizm reszty świata Europa Azja Prawo dziedziczenia lenna Brak dziedziczenia Dużo szczebli Niedużo szczebli drabiny feudalnej drabiny feudalnej Wzajemne prawa i Bardziej autorytarny obowiązki seniora i stosunek senior-wasal wasala „rozmycie władzy” „centralizacja władzy”

19. Organizacja produkcji wieś - miasto WIEŚ MIASTO DWÓR – jednostka polityczna, CECHY – org. rzemieślnicze prawna i ekonomiczna KUPCY – gildie, zrzeszenia samowystarczalność brak samowystarczalności mała rola handlu duża rola handlu mała rola pieniądza większa rola pieniądza brak wolności osobistej większa wolność osobista brak własności własność brak samorządu samorząd konserwacja feudalizmu zaczątki kapitalizmu

20. Miasta w średniowieczu V – X w. – dezurbanizacja i ruralizacja X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast Europa Zachodnia =/= Bizancjum Konstantynopol, Aleksandria, Saloniki, Archipelag miast włoskich: Wenecja, Genua, Florencja, Mediolan, etc. Flandria, Brabancja, Niderlandy, północna Francja, wzdłuż Renu, Prowansja, Katalonia Praga, Wiedeń, Kraków, Kijów, Wielki Nowogród

21. Cechy gospodarki feudalnej Rolniczy charakter gospodarki (80-90% ludności do końca XVIIIw.) Dominacja gospodarki naturalnej Decentralizacja rynków towarowych „BRAK RYNKÓW” (zwyczaj, a nie gra popytu i podaży ustalał ceny i płace)

22. Liczba ludności na świecie

23. Rozdział światowego PKB według kontynentów około 1500 r. 250 mld USD (w roku 500 – 120 mld.)

24. Przyczyny rozkładu feudalnego Zmiany w technice wojskowej (wojsko oparte na rycerstwie zostaje zastąpione specjalistycznymi formacjami „armii zawodowej”). Klęska demograficzna w Europie (XIV w.)(wpływ zmian popytu i podaży siły roboczej na warunki gospodarowania chłopów) Wzrost roli miast i handlu.