mgr Justyna Pilecka Wydział Studiów Edukacyjnych UAM Justyna.Pilecka@amu.pl

1. Sposoby radzenia sobie przez rodziców i nauczycieli z zachowaniami agresywnymi u dzieci z autyzmem. Prezentacja wyników badań. mgr Justyna Pilecka Wydział Studiów Edukacyjnych UAM Justyna.Pilecka@amu.edu.pl www.justyna.pilecka.glt.pl

2. Definicja trudnego zachowania (w tym zachowania agresywnego): Zachowanie o takiej intensywności, częstotliwości lub czasie trwania, że fizyczne bezpieczeństwo danej osoby lub innych może być poważnie zagrożone, bądź zachowanie mogące w poważnym stopniu ograniczyć sprawny dostęp do ogólnie przyjętych sposobów komunikacji społecznej. Emerson i inni 1987

3. Zarkowska i Clements (1989) zaproponowali następujące kryteria, które można zastosować w wielu przypadkach zachowań trudnych: • Zachowanie jest niewłaściwe pod względem charakteru lub natężenia, biorąc pod uwagę wiek lub poziom rozwoju danej jednostki. • Zachowanie jest niebezpieczne dla jednostki przejawiającej je (np. samookaleczanie). • Zachowanie jest niebezpieczne dla innych. • Zachowanie powoduje poważny stres osób mieszkających i pracujących z danym osobnikiem. • Zachowanie stanowi dodatkowe poważne niebezpieczeństwo dla danej jednostki, gdyż blokuje jej możliwości zdobywania nowych umiejętności i doświadczeń. • Zachowanie jest sprzeczne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi.

4. Zaprezentowane zostaną wyniki badań zgromadzone za pomocą ankiety przeprowadzonej wśród rodziców dzieci z autyzmem oraz na podstawie wywiadu z nauczycielem/terapeutą.

5. Celem badań jest pomoc rodzicom oraz nauczycielom/terapeutom w skutecznym radzeniu sobie z zachowaniami agresywnymi występującymi u dzieci autystycznych.

6. Cel praktyczny: zaproponowanie rodzicom oraz nauczycielom/terapeutom skutecznych metod minimalizowania zachowań agresywnych u dzieci z autyzmem. Cel teoretyczny: wzbogacenie wiedzy rodziców oraz nauczycieli/terapeutów na temat stosowanych strategii radzenia sobie z zachowaniami agresywnymi, a także wskazanie sposobów, które nie przynoszą pozytywnych skutków.

7. Wyniki badań na podstawie ankiety dla rodziców: • Zachowania agresywne najczęściej występujące u dziecka: niszczenie różnych przedmiotów, zrzucanie przedmiotów z mebli, rzucanie różnymi przedmiotami, uderzanie pięścią (głową) inne osoby, szczypanie, drapanie, kopanie, gryzienie, plucie. • Zachowania autoagresywne występujące u dzieci najczęściej wymieniane przez rodziców: drapanie różnych części ciała aż do krwi, gryzienie ręki, bicie się ręką po twarzy lub po głowie, uderzanie ręką o różne przedmioty, uderzanie pięścią w brodę, uderzanie głową o różne przedmioty. Wymienione zachowania pojawiają się często w następujących sytuacjach: • gdy dziecko nie dostaje tego co chce • gdy dziecko nudzi się i nie ma co robić • gdy jest hałas np. głośno gra radio lub telewizor • gdy dziecku coś nie wychodzi i nie potrafi sobie z czymś poradzić • w chwili wzmożonej aktywności • aby zwrócić na siebie uwagę • gdy każe mu się coś zrobić • gdy dziecko znajduje się w gronie osób, których nie zna

8. Wyniki badań na podstawie ankiety dla rodziców cd. • Reakcje rodziców na pojawienie się zachowania agresywnego u dziecka: • zainteresowanie dziecka czymś innym • ignorowanie zachowania dziecka • krzyk rodziców („uspokój się”) • kara słowna („przestań”, „jest mi przykro gdy się tak zachowujesz”, „nie wolno”) • zwrócenie dziecku uwagi podniesionym tonem głosu • kara fizyczna (klaps) Powyższe reakcje zdaniem rodziców przynoszą zamierzony skutek: • często • zawsze • czasami • rzadko

9. Wyniki badań na podstawie ankiety dla rodziców cd. • Ocena skuteczności stosowania przez rodziców własnych sposobów niwelowania zachowań agresywnych u dziecka z autyzmem: • czasami są skuteczne • często są skuteczne Źródła informacji dla rodziców na temat sposobów radzenia sobie z zachowaniami agresywnymi u dzieci z autyzmem: • nauczyciele / terapeuci / lekarze • Internet / telewizja / książki • inni rodzice dzieci z autyzmem • obserwacja zachowań dziecka

10. Wyniki badań na podstawie wywiadu z nauczycielem/terapeutą: • Reakcje nauczycieli/terapeutów w sytuacji wystąpienia zachowania agresywnego u dziecka z autyzmem: • izolacja dziecka (odstawienie na bok, wystawienie dziecka za drzwi) • rozmowa („lubię gdy twoje ręce są spokojne”) • próba wyciszenia przy stoliku • zajęcie czymś innym • relaksacja, masaż • przytrzymanie dziecka • odbieranie żetonów Nagrody jakie stosują nauczyciele/terapeuci aby wzmocnić zachowanie pozytywne dziecka z autyzmem: • słodycze • pochwała słowna • przytulenie • odpoczynek / spacer

11. Wnioski: • Współpraca rodziców z nauczycielami/terapeutami to istotny element pracy z dzieckiem autystycznym. • Poszerzanie wiedzy i umiejętności dotyczących metod minimalizowania zachowań agresywnych u dzieci z autyzmem przez nauczycieli/terapeutów poprzez szkolenia, kursy, hospitacje koleżeńskie zajęć, superwizje.

12. Dziękuję Państwu za uwagę. mgr Justyna Pilecka Wydział Studiów Edukacyjnych UAM Justyna.Pilecka@amu.edu.pl www.justyna.pilecka.glt.pl