Frank van Oort, Thomas de Graaff, Gusta Renes & Mark Thissen

1. Woon-werkdynamiek in de Randstad Woningbouw in de Noordvleugel als voorwaarde voor economische groei Frank van Oort, Thomas de Graaff, Gusta Renes & Mark Thissen

2. Verstedelijkingsnota (1976, p.132) “Over de manier waarop de ruimtelijke ontwikkeling en de sociaal-economische ontwikkeling elkaar beïnvloeden is weinig bekend. Met name over de invloed over en weer van de woonplaatskeuze van mensen en de werkplaatskeuze van bedrijven bestaat nog grote onzekerheid” NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

3. Inleiding • Woon-werkdynamiek: • “volgt werken wonen” of “volgt wonen werken”? • Veel internationaal onderzoek: • Gemengde resultaten • Beperkt Nederlands onderzoek: • Eenduidig: “werken volgt wonen” • Echter op COROP en postcode niveau NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

4. Vraagstelling • Centrale vraagstelling: • Wat is de relatie tussen bevolkingsgroei en werkgelegenheidsgroei voor Nederlandse gemeenten? • Met aandacht voor: • Sectoraal onderscheid • Invloed van beleid • Ruimtelijke differentiatie: Randstad NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

5. Waarom van belang? • Woon-werkdynamiek is primair een vraagstuk op gemeentelijk niveau (Nota Ruime) • ‘Voor de verdeling van de ruimte voor wonen en werken over gemeenten is het uitgangspunt dat in heel Nederland ruimte wordt geboden aan de natuurlijke lokale bevolkingsaanwas en lokaal georiënteerde bedrijvigheid.’ • ‘Tijdige en voldoende beschikbaarheid van een bij de [lokale] vraag aansluitend aanbod van ruimte voor wonen, bedrijven en voorzieningen en van ruimte voor alle overige aan verstedelijking verbonden functies.’ • Tot nu toe weinig inzicht in ruimtelijke verschillen • Vraagt de Randstad om hetzelfde beleid als gemeenten in de Intermediaire zone of de nationale Periferie? NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

6. Modelaanpak • dPi,t =Xβ + dWEi,t + WEi,t-1 – λP Pi,t-1 + andere P-factoren • dEi,t =Yδ + dWPi,t + WPi,t-1 – λE Ei,t-1 + andere E-factoren NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

7. Wat volgt wat (meer)? Werken volgt wonen • cf. eerder onderzoek • Echter: • Voornamelijk de verzorgende dienstverlening volgt de bevolking • In veel mindere mate industrie en zakelijke dienstverlening • C.P. andere groeifactoren wonen (omgeving) en werken (clusters) NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

8. Ruimtelijke differentiatie NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

9. 1958: Bevolkingsaanwas Woonwerk dynamiek Centrale Open Ruimte Bereikbaarheid en infrastructuur Stuwende economische sectoren Economische complementariteit Militaire en civiele verdediging Het bestuursgebied Het Eurogebied Water en luchtkwaliteit Spoedige beslissingen geboden!! NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

10. Ruimtelijke differentiatie NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

11. Ruimtelijke differentiatie • Nationale woon-werkdynamiek wordt voornamelijk bepaald door dynamiek in de Randstad (‘werken volgt wonen’) • In de intermediaire zone complexe dynamiek (‘werken volgt wonen’ en ‘wonen volgt werken’) • Weinig dynamiek in de nationale periferie (en zo ja dan ‘wonen volgt werken’) NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

12. Rotterdam aan de telefoon…. NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

13. Conclusies • In het algemeen: • ‘Werken volgt wonen’ • Moet echter genuanceerd worden naar sector, beleid en landsdeel • De verzorgende dienstverlening volgt wonen • Werk in de Noordvleugel Randstad volgt wonen • Woon-werkdynamiek in Nederland wijkt af van andere landen: • Grote restricties op woonlocatiekeuze (voornamelijk in de Vinex gemeenten (en) in de Noordvleugel Randstad) • Buiten de Randstad meer keuzevrijheid (waardoor wonen beter werk kan volgen) NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

14. Beleidsimplicaties • Aantrekken van bevolking is buiten de Noordvleugel van de Randstad geen garantie voor grotere werkgelegenheid. • Als de zakelijke dienstverlening de bevolking niet in grote mate volgt dan kan dat leiden tot grotere gemiddelde pendelafstanden. • In de Nationale Periferie leidt alleen beleid gericht op werkgelegenheidsgroei, bijvoorbeeld door het aanleggen van bedrijventerreinen, slechts in zeer geringe mate tot bevolkingsgroei. Beleid gericht op bevolkingsgroei leidt niet tot significant meer werkgelegenheidsgroei. NL-economic – Van Oort, 17-10-2008

15. Implicaties Randstad (in KVS-preadvies) • De woningmarkt is een belangrijke bepalende factor in de toekomstige economische ontwikkeling van de Randstad. Terwijl de economie vooral in de Noordvleugel van de Randstad (Amsterdam-Utrecht) zich bijna als vanzelf verder ontwikkelt in groeisectoren als zakelijke, financiële en creatieve dienstverlening en deze bedrijvigheid ook optimaal fysiek de ruimte krijgt, blijft het hoogwaardige woningaanbod van de hierbij behorende hoog opgeleiden in deze voor hen ook meest populaire woonregio’s sterk achter. Door de huurprijsregulering blijft het bovendien voor economisch uit hun jasje groeiende huurders aantrekkelijk om scheef te (blijven) wonen. Het is vreemd dat het faciliterende woningbouwbeleid kwantitatief en kwalitatief niet aansluit bij het lokaal-economische beleid gericht op clusters, groeisectoren en de beschikbaarheid van goede werklocaties. Hierdoor worden economische agglomeratie-voordelen in de Randstad niet optimaal ontwikkeld en benut. NL-economic – Van Oort, 17-10-2008