Organizacje pozarządowe

1. Organizacje pozarządowe Rola organizacji pozarządowych w społeczności lokalnej Stowarzyszenie Malborskie Centrum KWADRAT Waldemar Klawiński

2. akty międzynarodowe • Karta Narodów Zjednoczonych 1945 • Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948 • Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych 1966 • Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych 1966 • Konwencja o Prawach Dziecka 1989 • Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 1950 • Europejska Karta Socjalna 1961 • Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności 1989 • Deklaracja Praw Człowieka • Amerykańska Deklaracja Praw Człowieka

3. Podstawowe, krajowe regulacje prawne • Konstytucja RP • Ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r. • Ustawa o fundacjach z 6 kwietnia 1984r. • Ustawa – prawo o stowarzyszeniach z 7 kwietnia 1989 r. • Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 r.

4. KONSTYTUCJA Zasada pomocniczości (subsydiarność) Pomocniczość oznacza, że problemy powinny być rozwiązywane na poziomie najbliższym wspólnoty. Wspólnoty wyższe (np. samorząd, państwo) nie powinny zastępować w tych działaniach wspólnot niższych (np. rodziny, organizacji). Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, kompetencje i zdolności do działania powinny zostać przypisane w pierwszej kolejności obywatelom i ich organizacjom

5. USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. 1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Art. 5b. 1. Gmina podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży.

6. Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: • 1)  ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, •   2)  gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, •   3)  wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, •   4)  lokalnego transportu zbiorowego, •   5)  ochrony zdrowia, •   6)  pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, •   7)  gminnego budownictwa mieszkaniowego,

7. 8)  edukacji publicznej, •   9)  (1) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, •   10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, •   11) targowisk i hal targowych, •   12) zieleni gminnej i zadrzewień, •   13) cmentarzy gminnych, •   14) (2) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, •   15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, •   16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, •   17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, •   18) promocji gminy, •   19) współpracy z organizacjami pozarządowymi, •   20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

8. Art. 9. 1. W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. Art. 9. 4. Zadaniami użyteczności publicznej, w rozumieniu ustawy, są zadania własne gminy, określone w art. 7 ust. 1, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

9. Zadania własne samorządu • Odpowiada za zbiorowe potrzeby danej wspólnoty – gminy, powiatu, województwa • Uwzględnia zarówno dobro społeczne jak i słuszne interesy obywateli • Ich realizacja finansowana jest z budżetu danej jednostki samorządowej • Nie są zastrzeżone do wyłącznej kompetencji organu publicznego

10. Zadania publiczne • Ich celem jest zaspokajanie potrzeb zbiorowych społeczności lokalnych uwzględniając dobro mieszkańców danej wspólnoty (interes społeczny), jak i słuszne interesy jednostek.

11. Statut miasta Malborka Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr 8/II/02 Rady Miasta Malborka z dnia 19 listopada 2002 § 7 1. Miasto podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców Malborka, w tym zwłaszcza wśród młodzieży. § 10 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej stanowi podstawowe zadanie własne Miasta Malborka. § 11 1. W celu wykonywania zadań Miasto może utworzyć jednostki organizacyjne oraz zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. § 13 Mieszkańcom Miasta Malborka jako członkom wspólnoty samorządowej służą: 5) prawo wsparcia przez Miasto inicjatyw mających na celu dobro wspólnoty; § 14 Prawem i powinnością mieszkańców Malborka jest aktywne uczestnictwo w życiu i działalności wspólnoty samorządowej.

12. Statut miasta Malborka c.d. § 15 Do powinności członków wspólnoty samorządowej należy: 1) przestrzeganie ustalonego porządku publicznego; 2) dbałość o poszanowanie dobra wspólnego i osobistego mieszkańców Malborka; 3) przyczynianie się na miarę własnych możliwości do rozwoju Miasta; 4) samoorganizowanie się mieszkańców w celu rozwiązywania spraw o zasięgu lokalnym w Mieście; 5) reagowanie na negatywne przejawy życia społecznego w celu ich eliminacji; § 19 1. Działalność organów Miasta jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. 2. Jawność działania organów Miasta obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje Rady, posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów Miasta i komisji Rady.

13. Statut miasta Malborka c.d. RADNI § 43 1. Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej gminy. • Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmuje zgłaszane przez mieszkańców gminy postulaty i przedstawia je organom gminy do rozpatrzenia, nie jest jednak związany z instrukcjami wyborców. § 49 • Radny ma obowiązek organizowania spotkań ze swymi wyborcami.

14. W poprawnie zorganizowanym społeczeństwie można wyróżnić trzy obszary (sektory) działania ludzi i instytucji. Pierwszy z nich to obszar działalności publicznej, w którym się rządzi, podejmuje decyzje i administruje, zarówno na poziomie państwa czy gminy, jak i zwykłego urzędu, Drugi obszar to produkcja, handel i usługi, czyli biznes – działalność prowadzona dla zysku. trzeci obszar to działalność organizacji pozarządowych. Tu się działa dla innych, dla wszystkich i dla siebie, a zyskiem jest satysfakcja - trzeci sektor.

15. Jakie są funkcje poszczególnych sektorów oraz ich wzajemne relacje? - biznes kierujący się w swoim działaniu rachunkiem ekonomicznym (maksymalizacją zysku i minimalizacją nakładu) produkuje dobra i tworzy podstawy materialne społeczeństwa, - sektor publiczny, działając w oparciu o przepisy prawa dba o właściwe funkcjonowanie państwa i jego struktur oraz różnego rodzaju instytucji.

16. Trzeci sektor natomiast ma do spełnienia dwie ważne funkcje. • Po pierwsze, stwarza możliwość twórczej i pożytecznej działalności na rzecz poszczególnych osób lub ogółu społeczeństwa. • Po drugie, działalność ta może i powinna sprawiać, że ludzie będą czuli, że stanowią wspólnotę – czy to jako naród, czy jako mieszkańcy gminy, czy też jako grupa sąsiadów.

17. To zadanie trzeciego sektora jest szalenie ważne w naszym kraju, gdzie wieloletnie rządy komunistyczne nie zabiły wprawdzie ducha narodu, ale całkowicie zniszczyły tzw. wspólnoty lokalne, dzięki którym tam gdzie żyjemy czujemy się bezpiecznie i u siebie.

18. czym nie jest III sektor? na pewno nie jest to zorganizowana przeciwwaga dla innych sektorów

19. Definicja NGO/org. Pozarządowej • Stowarzyszenie – jest samorządnym, dobrowolnym, trwałym zrzeszeniem o cechach niezarobkowych, pozwalającym na realizację indywidualnych zainteresowań • Fundacja – Jest osobą prawną, powołaną do prowadzenia działalności w określonym zakresie z dziedziny: kultury,, nauki, ochrony środowiska, świadczeń społecznych itp. na zasadzie niedochodowej, czerpiącej środki dochodowe z majątku własnego, ofiarności publicznej lub działalności gospodarczej

20. Nazewnictwo • tłumaczenie angielskiego zwrotu nongovernmental organisation – NGO • organizacja typu non profit - organizacja nie jest nastawiona na osiąganie zysku (profit), ale na zaspokajanie jakichś potrzeb. To nie znaczy jednak, że organizacja nie może prowadzić działalności gospodarczej. Może, tyle tylko, że dochody nie są dzielone pomiędzy osoby pracujące czy ochotników, ale są przeznaczane na dalszą działalność. • Istnieje również określenie organizacja społeczna, które w języku polskim jest obecne od wielu lat i choć nie dla wszystkich znaczy to samo • Trzeci sektor Spotyka się również: • Organizacje charytatywne • Organizacje dobroczynne • Organizacje obywatelskie • Organizacje niezależne • Organizacje pożytku publicznego • Organizacje wolontarystyczne (ochotnicze)

21. Typy organizacji pozarządowych wydzielonych ze względu na profil działalności: - organizacje samopomocy – ich specyfika sprowadza się do tego, że działają na rzecz swoich członków, przykład: organizacja emerytów lub kombatantów - organizacje opiekuńcze – te zaś świadczą usługi dla wszystkich, którzy tego potrzebują lub tylko dla pewnych kategorii osób, przykład: organizacja opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi - organizacje przedstawicielskie – na ogół reprezentują interesy jakiejś społeczności, przykład: społeczny komitet mieszkańców

22. Typy organizacji pozarządowych wydzielonych ze względu na profil działalności, cz.2 - organizacje mniejszości – reprezentujące interesy grup mniejszości na przykład religijnych, wyznaniowych, narodowościowych itp., - organizacje tworzone ad hoc – powstają dla przeprowadzenia określonej akcji, - organizacje hobbystyczno-rekreacyjne – grupy osób zainteresowanych określoną sferą działalności, przykład: organizacja filatelistyczna, - organizacje zadaniowe – często wykonują pewne funkcje zlecone przez władze, przykład: organizacja zajmująca się ochroną parku - organizacje “tradycyjne” – o szerokiej formule działalności jak i osób, na rzecz których działają

23. DLACZEGO ORGANIZACJE POZARZĄDOWE SĄ WAŻNE? Dlatego, że bez nich nie ma normalnego społeczeństwa i demokracji. Stwarzają one ramy organizacyjne dla działań powodowanych odruchem serca (pozwalają nam czuć się ludźmi) oraz dla naszej aktywności obywatelskiej (pozwalają nam czuć się obywatelami). W sytuacji gdy udział w sprawowaniu władzy przez duże “W” jest fikcją, działalność w organizacjach pozarządowych pozwala członkom społeczeństwa spełniać ich funkcje obywatelskie, wpływać na zmianę rzeczywistości i sprawować kontrolę.

24. W Stanach Zjednoczonych żaden ważny problem społeczny nie może być rozwiązany bez udziału trzeciego sektora. Co więcej, to właśnie organizacje pozarządowe sprawiły, że niektóre problemy społeczne stały się “widoczne i głośne”, co z kolei zmusiło władze do ich rozwiązania lub choćby zajęcia stanowiska. Czasami siła organizacji pozarządowych polega na tym, że mówi o problemach, o których inni wolą milczeć. Można powiedzieć tak: im więcej demokracji, tym większa potrzeba istnienia ruchu organizacji pozarządowych

25. Są naukowcy, którzy przekonują nas, że organizacje pozarządowe to nic innego jak efekt niewydolności państwa i rynku w zakresie zaspokajania potrzeb społecznych. Dodają oni również, że jest to sposób na minimalizowanie kosztów tego procesu. Chwała organizacji polega na tym, że robią to tanio i znacznie lepiej

26. …Są też i tacy, którzy udowadniają, że organizacje pozarządowe pełnią chyba nawet ważniejszą rolę. Ich zdaniem organizacje są buforem albo też może lepiej poduszką powietrzną pomiędzy państwem a społeczeństwem. Rozwiązują one bowiem trudne problemy społeczne, zmniejszają napięcia i sytuacje konfliktowe w społeczeństwie. Dzięki nim również obywatele mają możliwość wyrażania swoich opinii , niekoniecznie w sprawach wielkiej polityki.

27. DLACZEGO ORGANIZACJE POZARZĄDOWE ZASŁUGUJĄ NA SZACUNEK? • Organizacje pozarządowe przywiązują większą wagę do pieniędzy niż biznes, ponieważ kilka razy oglądają jedną złotówkę zanim ją wydadzą Na ogół nie posiadają pieniędzy, tylko dysponują powierzonymi środkami. • W przeciwieństwie do instytucji biznesowych organizacje nie rozpoczynają swojej działalności od pieniędzy, tylko od misji, to znaczy od precyzyjnego określenia komu (czemu) chcą służyć i jaki cel zamierzają osiągnąć

28. Dlaczego organizacje pozarządowe powinny wspierać lub zastępować państwo w zaspokajaniu potrzeb obywateli? • Odpowiedź jest prosta – bo robi to lepiej i taniej. Lepiej, bo człowiek oddany sprawie zastępuje “bezdusznego urzędnika”, a taniej, bo unikają biurokracji i często korzystają z pracy wolontariuszy (ochotników). • Także dlatego, że najlepiej znają lokalne potrzeby i działając poprzez miejscowych obywateli tworzą poczucie wspólnoty i tę wspólnotę realnie konstruują. • W krajach Europy Wschodniej jest duże zapotrzebowanie na ruch organizacji pozarządowych, co więcej ruch ten się tworzy i cementuje. Liczba organizacji, stowarzyszeń i fundacji, idzie już w tysiące a coraz popularniejsze jest tworzenie porozumień regionalnych, organizowanie wspólnych akcji i zbiorowe wyrażanie stanowiska czy wywieranie nacisku.

29. Ustawa o Działalności Pożytku Publicznego i o Wolontariacie • Aktualna • Nowela – projekt

30. Dokumenty niezbędne do pełnej realizacji współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi (wypracowane standardy) - Strategia Rozwoju Współpracy - Zasady i procedury współpracy - Roczny Program Współpracy

31. Strategia Rozwoju Współpracy • Określa zasadnicze, wieloletnie kierunki i cele rozwoju samorządu z organizacjami pozarządowymi (może być zawarta w strategii rozwoju gminy lub być oddzielnym dokumentem)

32. Zasady i procedury współpracy • Zakres współpracy • Kierunki rozwoju współpracy (strategia rozwoju) • Obszary współpracy • Formy współpracy • Podmioty realizujące współpracę • Procedury określania priorytetów • Procedury podejmowania decyzji • Procedury wyłaniania projektów i realizatorów • Zasady monitoringu i ewaluacji

33. Roczny Program Współpracy • Misja • Cele • Priorytety • Zadania • Działania • Harmonogram • Budżet • Operatorzy • Roczny Program musi odnosić się do potrzeb w danym roku • Potrzeby powinny być określone w wyniku konsultacji społecznych (m.in. z NGO)

34. W konkursach na realizacje zadań publicznych udział biorą jednostki samorządu i organizacje pozarządowe

35. Projekt ustawy – nowe zapisy • Rada Działalności Pożytku Publicznego – skład • Komisje oceniające – skład

36. Współpraca, Partnerstwo Definicja partnerstwa Partnerstwo jest dobrowolnym i zorganizowanym współdziałaniem różnorodnych podmiotów na rzecz określonej sprawy, w danym środowisku lokalnym, przy zachowaniu pełnej otwartości i przejrzystości działania oraz równoprawność wszystkich uczestników.

37. PODSTAWOWE ZASADY WSPÓŁPRACY PARTNERSKIEJ Każde partnerstwo, oprócz wspólnie ustalonego celu, potrzebuje również podstawowych zasad, na których opierać się będą jego działania. Zasady te powinny zostać wypracowane w ramach procesu budowania współpracy partnerskiej i zaakceptowane przez wszystkich partnerów. Zasady te stanowią fundament, na którym budowane jest partnerstwo, a w miarę jego rozwoju pomogą też „scementować” współpracę

38. Każdy z sektorów ma własne priorytety i może mieć kłopoty z zaakceptowaniem priorytetów ważnych dla innych sektorów. Pomóc w pogodzeniu różnych racji i osiągnięciu kompromisu może szczera dyskusja, w czasie której partnerzy wyjaśnią swoje stanowisko pozostałym

39. Trzy podstawowe zasady, które stanowią nieodłączny element międzysektorowego partnerstwa, to: I. jednakowe prawa, II. przejrzystość i III. obopólne korzyści

40. Jednakowe prawa Co oznaczają jednakowe prawa w relacjach, w których istnieją duże różnice jeśli idzie o posiadaną władzę, za­soby lub wpływy? Jednakowe prawa to nie to samo, co równość. Pojęcie „jednakowe prawa” oznacza, że każdy z partnerów ma równe prawo zająć miejsce przy stole oraz, że każdy rodzaj wkładu we wspólne działania– nie tylko finansowy-jest ważny

41. Przejrzystość Otwartość i uczciwość w funkcjonowaniu partnerstwa są niezbędne, aby budzić zaufanie – niezbędny składnik udanego partnerstwa. Przejrzystość w działaniu uwiarygodni partnerstwo w oczach darczyńców i innych zainteresowanych

42. Obopólne korzyści Jeśli każdy z partnerów ma coś wnieść do partnerstwa, każdy z nich powinien również odnosić z tego tytułu jakieś korzyści. „Zdrowe” partnerstwo, oprócz wspólnych korzyści dla wszystkich partnerów, powinno umożliwiać również poszczególnym partnerom odnoszenie indywidualnych korzyści, bo tylko w ten sposób można utrzymać zaangażowanie partnerów, a co za tym idzie trwałość współpracy.

43. Zasada partnerstwa – Elbląg • Samorząd traktuje organizacje pozarządowe jako równouprawnionych partnerów w definiowaniu problemów społecznych, określaniu sposobów ich rozwiązywania oraz realizacji zadań publicznych • Samorząd oczekuje od organizacji aktywnego uczestniczenia w pracach grup zadaniowych, organizowanych przez samorząd spotkaniach tematycznych, przekazywania informacji, udziału w innych wydarzeniach organizowanych przez samorząd itp.

44. Zarzuty wobec organizacji pozarządowych • Brak profesjonalizmu • Roszczeniowość • Przykrywka do działalności gospodarczej • Uzależnienie polityczne • Patologizacja sektora

45. Słabe strony organizacji pozarządowych - zła sytuacja finansowa ( brak płynności finansowej i środków na zabezpieczenie) - niewystarczające umiejętności budowania projektów - niewystarczająca siła instytucjonalna - brak umiejętności i kultury współpracy (mała skłonność do tworzenia partnerstw w środowisku lokalnym)

46. Potencjał organizacji obywatelskich • Kierowanie się misją • Duża elastyczność w działaniu • Znaczący potencjał intelektualny oraz umiejętności organizacyjne • Zróżnicowane źródło dochodu i stosunkowo niskie koszty funkcjonowania

47. Bariery we współpracy • Wzajemna nieznajomość instytucji i działania • Niezrozumienie idei współpracy międzysektorowej • Stereotypy we wzajemnym postrzeganiu • Brak wsparcia rozwoju takiej współpracy (brak infrastruktury) • Brak adekwatnych regulacji prawnych (w tym aktów prawa lokalnego) • Nadmierna biurokracja związana z przekazywaniem zadań i z wspieraniem NGOsów • Brak procedur standaryzacji zadań i samych standardów • Patriarchalne podejście administracji do partnerów • Słabość instytucjonalna i finansowa organizacji pozarządowych

48. Dlaczego warto? Wróćmy do definicji partnerstwa • Partnerstwo jest dobrowolnym i zorganizowanym współdziałaniem różnorodnych podmiotów na rzecz określonej sprawy (np. zlikwidowanie patologii) w danym środowisku lokalnym. • Jeżeli przyjmiemy, że im większe będą środki i więcej osób zajmie się danym problemem w sposób skoordynowany, efekty będą większe – WARTO

49. Dziękuję za uwagę Waldemar Klawiński Stowarzyszenie Malborskie Centrum KWADRAT Ul. Cebertowicza 22b/2 82-200 Malbork www.mc2.malbork.net.pl mc2@malbork.net.pl Rola organizacji pozarządowychw społeczności lokalnej