TEDARİK ZİNCİRİNDE LOJİSTİK Uran Tiryakioğlu, Sermin Hocaoğlu 15.11.2005

1. TEDARİK ZİNCİRİNDE LOJİSTİK Uran Tiryakioğlu, Sermin Hocaoğlu 15.11.2005 UAC

2. Hedef: müşteri gereksinimlerini karşılamak Satıştaki değişim eğilimleri: • Artan rekabet, • Düşen satış fiyatı, • Daha kısa teslim süresi, • Daha yüksek kalite gereği • Artan Ürün çeşitlemesi, • Düşen kâr; • Bu baskıya cevap: UAC

3. Daha iyi lojistik yönetimi • İnform cirosunun % 60 tan fazlasını Malzeme, Hammadde ve parça satın almasında kullanmaktadır. • Kaynakları iyi kullanıp kâr edebilmek için daha iyi satın alma ve lojistik yönetimi gereklidir. UAC

4. LOJİSTİK TARİFi • Müşteri ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, hammaddelerin, işlenmekte olan parçaların, bitmiş ürünlerin ve bunlara ilişkin bilgilerin; kaynaktan, tüketileceği noktaya kadar etkin ve ekonomik bir şekilde akışını ve gerektiğinde depolanmasının planlanması, uygulanması ve kontrol edilmesi sürecidir. • Bu sunuşta, sürecin üretim’e kadarki kısmı ele alınacaktır. (inbound + production) UAC

5. Tedarik zincirinde Lojistik Ana aktiviteler Kaynaklar Tedarik Tesellüm Giriş Kalite Depo Üretim Stok Kontrol, Üretim Planlama Maliİşler Destek aktiviteler Ar-Ge Kalite, Bilgi Yönetimi UAC

6. KOORDİNASYON YAN SANAYİ SATINALMA TESELLÜM STOK KONTROL $ MALZ. DEPO ÜRETİM Ü. PLANLAMA UAC

7. Satınalmada değişen eğilimler • Azalan belirsizlikler • Sürekli düşen fiyatlar, kalite maliyetleri ve tedarik masrafları • Küçülen parti miktarları, • Kısalan temin süresi, tam zamanında teslimat • Yurtdışından çok sayıda rakip kaynak seçme olanağı; • Yurtiçinde az sayıda daha nitelikli kaynağa yöneliş • Kaynaklara daha fazla sorumluluk, güven • Tedarikçilerle daha uzun dönemli ilişki • Daha esnek tedarik, Yerli-ithal kaynaklar UAC

8. Satınalma politikası • Yan Sanayi konumlandırma(stratejik, işbirliği, ticari, operasyonel) • Kazan-Kazan (Win–win) ilişkiler, • Yurtdışında çok alternatif arasından seçilmiş güvenilir kaynaklar • Yurtiçinde az sayıda fakat rekabetçi tedarik kaynakları • İlgili standartlara uyumlu, belgelenmiş parça ve hammaddeler (RoHS vb) UAC

9. İnform Yan Sanayi Politikası (Öneri) Yan sanayi firmaları ile ortak menfaatler doğrultusunda, teknik işbirliği içinde, verimli, kaliteli, düşük maliyetli üretilmiş parça ve hammaddeleri, uygun miktarda ve tam zamanında teslim almak, maliyet iyileştirmelerinden doğan yararı paylaşmaktır. UAC

10. Satın alma kaynaklarının seçimi • Aday şirketin yönetimi • Aday şirketin teknik yeteneği • Aday şirketin tasarım ve ürettiği ürünün kalitesi • Fiyat ve ödeme koşulları • Müşteri –ülke standartlarına uyumlu sertifikasyon • Sevkiyat performansı UAC

11. Satınalma kaynaklarının değerlendirilmesi Değerlendirme kriterleri (örnek ağırlıklar) • Kaynak şirketin yönetiminin değerlendirilmesi 10 • Kaynağın tasarım, üretim, kalite sistemi, ve sertifikasyonu 15 • Sevk edilen ürünlerin kalitesi, sertifikasyonu 30 • Fiyat 25 • Zamanında teslimat 10 • Siparişten teslimata geçen süre 5 • Teslimat doğruluğu 5 UAC

12. Kaynak tercihi: Yap? Satınal?( Make or Buy) Satın al (iç piyasadan) • Vadeli ödemenin avantajı • İade edilemeyen bozuklar, fireler (+%1-%2) • Yapılmayan üretimden doğan genel gider artışı • Nakliye gideri (söz konusuysa) • Vade bitimi sonrası stoktaki malın stok maliyeti, ölü stok riski Yap • Parça, hammadde maliyeti • Fire (Yaklaşık % 2) • Genel üretim gideri (saat bazlı) • Net-Net saat işçilik maliyeti • Amortisman payı • Genel yönetim gider payı(%15?) • Dahili (stok x gün) maliyeti (Hammadde + Yarı mamul) UAC

13. Kaynak tercihi:Yerli mi? İthal mi? İTHAL • Önce ödemenin faiz farkı • Vadeli ödemenin avantajı • Navlun maliyeti • Ardiye-antrepo giderleri • Gümrükleme vs. maliyeti, ceza, vs. beyan riskleri • Büyük parti malın stok maliyeti, ölü stok riski • Mahrece iade edilemeyen bozuklar, fireler (+%1-%2) YERLİ • …………… • Vadeli ödemenin avantajı … • …………. • Küçük parti mal. • Geç ödemenin avantajı • Düzeltme ve sipariş öteleme kolaylığı • Büyük parti malın stok maliyeti, ölü stok riski UAC

14. Satın alma sözleşmeleri • Taraflar, • Genel konular, tanımlar • Ticari konular • Kalite konuları (kabul, iade şartları) • Uğranılan zararların tazmini • Teknik konular • Ekler UAC

15. Sipariş mektubu içeriği • Sipariş no; referans, muhatap kişi bilgileri • Malzemenin İnform ve üretici kodu, tanımı • Min. 2 partinin teslim miktar ve tarihleri • Üretilecek mallarda istenen DÖF • Kesin olmayan forecast bilgileri • Onaylar, • Teyit talebi • Referans sözleşme, yazı vs. UAC

16. Doğru fiyat bulma ve indirim alma • Doğru ve gerekli min. spesifikasyonu oluşturmak, • Özel talepler yerine çok kullanılanları talep etmek, • Maliyet analizi ile doğru fiyat bulma • Piyasa araştırma, rakiplerden fiyat alma • Yeni yıl arifesinde fiyat düşürme • Kriz yaratma vesilesi ile indirim alma • Ek masrafları tedarikçiye yükleme • Hacim büyümesi karşılığı indirim isteme • Forecast verip, indirim isteme UAC

17. Nakliye / gümrük işlem optimizasyonu • Yeni yıl arifesinde fiyat düşürme • Ek masrafları yükleme • Rakipleri, yapılmış hataları öne sürme • İş Hacmi büyümesi karşılığı indirim isteme • Değişik boyutta işlere farklı tarife anlaşması • Tuzak: Abartılı nakliye/gümrük optimizasyonu UAC

18. Malzeme spesifikasyonları, standardizasyon • Doğru ve gerekli min. spesifikasyonu oluşturmak, • Özel talepler yerine çok kullanılanları talep etmek, • Maliyet analizi için doğru ögeleri bulmak • Satın alma Ar-Ge ilişkileri: • Mevcut kodları ve stokları inceledikten sonra yeni kod vermek • Spesifikasyon oluşturmak • Ar-Ge nin asıl ve muadil malzemelerin testi, onayları • Gerekirse Eşdeğer, Muadil malzemeleri Ar-Ge nin bulması • Tedarik olasılığı düşük kaynaklar için Ar-Ge yi lüzumsuz meşgul etmemek, UAC

19. Belirsizliklerin azaltılması Daha hassas; • Satış tahminleri, • Tahmin ile ilintili daha gerçekçi üretim planı • Üretim planına uygun MRP, • MRP içinde daha doğru, sürekli güncellenen bilgiler • MRP den malzeme talep (tedarik) tahmini, • Yükleme tahmini, • Finansman tahmini • Açık, hızlı bilgi paylaşımı UAC

20. MRPMalzeme talep planlaması(Materials Requirement planning) • MRP I (Üretim plan ve programlarının mamul ağaçları ile çarpımının temin süreleri bazında ihtiyaç duyulduğu tarih ve miktarları ortaya çıkarır.) • MRP II Üretim plan ve programlarının ihtiyaç duyduğu malzeme, işgücü ve makine gereklerini ortaya çıkarır.) • ERP (İşletmenin tüm kaynaklarını planlar.) UAC

21. MRP’nin etkinliğinin artırılması • Çabuk haberleşme, doğru veri girişleri • MRP parametrelerinin doğru seçimi • Reçetelerin doğruluğu • Depoların doğruluğu • Muadillerin işlenmesi, güncelliği • ABC analiz ışığında sipariş parametreleri belirlenmesi UAC

22. ABC Ayırımı (Örnek) UAC

23. A GRUBU (Örnek) Sipariş Miktarları küçük (15 günlük) • Sık ve küçük parti teslimatı(haftalık, günlük) • Stok, tüketim ve siparişleri sıkı takip(Her gün) • Teknik değişikliklerde acil ve üst seviyede koordinasyon • Tüketim hızı değişikliklerinde, derhal sipariş öteleme ve iptali • Üst Yönetime stok ve sipariş durumunu raporlama UAC

24. B GRUBU (Örnek) • Sipariş Miktarları daha fazla (aylık) • Teslimat partileri daha fazla (15 günlük) • Stok ,Tüketim ve Sipariş takibi (15 günde) • Tüketim hızı değişikliklerinde sipariş öteleme UAC

25. C GRUBU (Örnek) • Sipariş Miktarları (iki aylık) • Teslimat partileri (aylık ve /veya “bulk”) • Stok ,Tüketim ve Sipariş takibi (aylık) UAC

26. Satın alma, Planlama ve Stok kontrol ilişkileri • Takım çalışması yapmak, • Rolling program-üretim planı, MRP uyumu, revizyonu • Olası problemleri karşılıklı önceden bildirmek, • MRP önerisinin dışında sipariş vermemek • İade ve hurdaların hesaplardan düşülmesi • Kaynaklar ile planlamayı muhatap etmemek UAC

27. Giriş, Kalite işlemleri hız ve optimizasyonu • Ambalajdaki adetlerin ve ambalaj tipinin, etiketlemenin standardizasyonu • Tesellümü zor malların gelişinin erken uyarısı • Gelen malların hemen Netsis’e bilgi girişi • Üretim önceliklerinin bildirimi, gözetilmesi • Muhasebeye hızlı doğru evrak, kayıt aktarımı • Kapı girişleri ile satıcı şoförlerinin denetimi ile yanlışlıkların önlenmesi, • Sevk zamanı bildirerek, teslim alma işlemlerini kolaylaştırmak UAC

28. Depolama • Yer bulma sistemi, kolay erişim, tek nokta istifi, • min. Malzeme hareketi,( sık kullanılan malzemeler için min. Taşıma mesafesi) • Doğru kodlama, çabuk kayıt • Yalnızca malzeme giriş-çıkış işlemi yapmak, • FIFO • Kalite ile beraber periyodik malzeme kullanım süresi gözden geçirme, UAC

29. Çabuk haberleşme, Netsis girişleri • Reçetelerde değişen malzemelerin giriş ve çıkış tarihlerinin girilmesi • Üretimlerin her gün akşamüstü girilmesi; UAC

30. Tersine Lojistik (iadeler) • İade işlemlerinin ticari bakımdan kayıtlanması • Yasal belgelemenin tam olması • Tedarikçi değerleme açısından iadelerin Netsis’te kayıt altında olması (elden değişmemesi) • Hurdaya çıkışların muntazam yapılması,( üretim + Depolar) • Hurdanın satılması, atılması • Özel hurdaların (akü vs) çevre mevzuatına uyumlu yokedilmesi UAC

31. TEDARİK ZİNCİRİNDE STOK KONTROL UAC

32. STOK NEDİR ? • Mamul • Yarı mamul • Malzeme • Yardımcı Malzeme Bilançonun Aktifinde yer alan bir VARLIK Toplamıdır. UAC

33. YÜKSEK STOK İYİ BİR SORUN ÖRTÜCÜDÜR ! Yanlış Sipariş Planlama Hatası Yetersiz Kalite Reçete Hatası Dizayn Hatası Makine Arızası Koordinasyon Hatası Satış Değişikliği Uyumsuz Yan Sanayi UAC

34. STOKLAR AZALDIĞINDA Yanlış Sipariş Planlama Hatası Reçete Hatası Dizayn Hatası Yetersiz Kalite Makine Arızası Koordinasyon Hatası Satış Değişikliği Uyumsuz Yan Sanayi UAC

35. STOK KONTROL Bu varlıkların kayıtsal ve fiziki hareketlerini: • Planlamak • Uygulamak • Kontrol etmek ve Şirket hedeflerine uygun olarak • Önlem almak (azaltmak)tır. UAC

36. AMAÇ Bu Varlıkların • Talep Değişkenliği • Üretim Kapasitesi • Tedarik Süresi • Satın alma Kriterleri • Stok Kriterleri Faktörleri ile belirlenmiş sınırlar içerisinde kalmasını sağlamaktır. (Planlı Stok) UAC

37. Vergi Faiz Depolama Taşıma Sayma,Kontrol etme Raf Ömrü Teknoloji Değişikliği Riski Fire Vb. STOK MALİYETLERİ UAC

38. PLAN DIŞI STOK NEDENLERİ • Dizayn Değişiklikleri, hatası, tasarımın gecikmesi, model çokluğu • Reçete Hatası • Koordinasyon, zamanlama hatası • Sipariş Hatası • Yanlış satış tahmini, talep değişikliği • Planlama Hatası • Aşırı hassas komponent spesifikasyonu • Uyumsuz Yan Sanayi, tedarikçi • Üretim aksamaları, makine Arızaları • Yetersiz Kalite ( Malzeme, üretim ) • Tasarımdaki eski tip malzemeler • Üretimi plansız sona erdirilen ürünler • Reçetelerde tanımsız eşdeğer malzemeler, • Kalite krizi sonucu başka kaynaktan alınan ek malzemeler UAC

39. STOK, STOK DEVİR HIZI Tüm işletmedeki (Üretim + Depo) aylık ortalama malzeme stok tutarının,aylık malzeme kullanımı tutarına oranıdır. Stok = STOK / Aylık TÜKETİM (Ay) • Hedef Tutulan Stoğu (ay olarak) küçültmek , başka bir deyişle Stok Devir Hızını artırmaktır. Yani, stoğa bağlı şirket sermayesini daha hızlı çevirmektir. UAC

40. STOKLAR NASIL AZALIR ? • Sipariş ve sevkiyat miktarlarını azaltarak • Sipariş periyodunu kısaltarak (sıklığı artırarak) • Üretim programı değişikliklerini mevcut veya açılacak siparişlere hemen yansıtarak • Standart malzemeler kullanarak • Malzeme parametrelerini hassas oluşturarak • Hataları azaltıp erken uyarı sistemlerini çalıştırarak • İleri seviyede planlama teknikleri kullanarak UAC

41. SİPARİŞ MİKTARI VE STOK SEVİYESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Q Miktar Ortalama Stok q3 q1 q2 T t2 t1 t3 Zaman UAC

42. SİPARİŞ MİKTARI VE STOK SEVİYESİ SİPARİŞ MİKTARI VE STOK SEVİYESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Q Miktar q1 q2 q3 q4 Ortalama Stok T t4 t1 t2 t3 Zaman UAC

43. SİPARİŞ MİKTARI VE STOK SEVİYESİ SİPARİŞ MİKTARI VE STOK SEVİYESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Q Sipariş Miktarı düştükçe ve Daha sık Sipariş verildiğinde: Ortalama Stok azalmaktadır. Miktar Ortalama Stok Zaman T UAC

44. Stok kontrol’e öneriler • Tutar sıralı Depo+Üretim Malzeme stok listesi • Yıllık Rolling Programa göre çalışmış ABC Sıralı Malzeme Tüketim Listesi İki dökümün birlikte incelenerek • Hareketsiz kalan ve kalacak malzemelerin üretimde değerlendirilmesi veya satılması • Tüm malzemelerin yıllık tüketim projeksiyonuna bakılıp: sipariş, tüketim ve stoklarının incelenerek gerekli sipariş iptallerinin ve ötelemelerinin yapılması UAC

45. Stok kontrol’e öneriler • Mamullerde malzeme değişikliğinin Ar-ge, stok kontrol, satınalma ile birlikte henüz taslak halindeyken görüşülerek erken uyarı sisteminin çalıştırılması, • Kaydi ve fiziki stokların eşitliğinin sağlanması(stok veri doğruluğu %98 olmalı) • Malzeme depolarında döngüsel sayım yapılarak sürekli güncelleme • Üretim sahasında hareketsiz yarı mamul kalmaması • Üretim sahasındaki kullanılmayan malzemelerin depoya iadesi, • Malzeme fazlalığı mamul ağaçlarından kaynaklanıyorsa mamul ağaçlarının düzelttirilmesi UAC

46. İLERİ TEKNİKLER • SATINALMA ÜRÜN AĞACI • Mamullere çeşitlilik kazandıran ve/veya belli bir marka’ya özgü malzemeler, • Ortak kullanılan malzemeler, Ayrı mantıklar ile farklı miktarlarda sipariş edilir. • SATINALMA İÇİN MRP’nin • Temin süresi uzun malzemeler için • Temin süresi kısa malzemeler için Ayrı ayrı çalıştırılması • ÜRETİM PLANLAMA İÇİN MRP II • Atölye planlamak için • Öncelikleri belirlemek için • JIT UAC

47. SORULAR CEVAPLAR TEŞEKKÜRLER UAC