1 / 179

SULAMA SUYU KALİTESİ VE TUZLULUK

YENİ. SULAMA SUYU KALİTESİ VE TUZLULUK. Yrd. Doç. Dr. K. Ersin TEMİZEL. ÖNEMİ. Su kaynaklarının geliştirilmesi , üretimi artırmak amacıyla suyun kullanılması, kalite ve miktar yönünden zaman ve mekan boyutlarında kontrol edilmesi olarak tanımlanabilir.

rufina
Download Presentation

SULAMA SUYU KALİTESİ VE TUZLULUK

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. YENİ SULAMA SUYU KALİTESİ VE TUZLULUK Yrd. Doç. Dr. K. Ersin TEMİZEL

  2. ÖNEMİ • Su kaynaklarının geliştirilmesi, üretimi artırmak amacıyla suyun kullanılması, kalite ve miktar yönünden zaman ve mekan boyutlarında kontrol edilmesi olarak tanımlanabilir.

  3. Sulama projelerinden sağlanacak yarar ve projenin ömrü, sulama suyunun kalitesine bağlıdır. Bu nedenle sulama sularında su kalitesinin araştırılması oldukça önemlidir.

  4. BAZI TANIMLAR • Çözelti : Bir cismin başka bir cisim içerisinde tek moleküller halinde dağılarak meydana getirdiği homojen bir karışıma denir. • Konsantrasyon: Çözeltilerin belli bir kısımdaki çözünen veya çözünmüş madde miktarına o çözeltinin konsantrasyonu denir.

  5. Konsantrasyon birimleri • Yüzde (%): 100g veya 100ml çözelti içerisindeki çözünen maddenin gram veya hacim olarak miktarını gösterir. • ppm (milyonda bir kısım) : bir milyon kısım çözelti içerisinde çözünen bir kısım madde miktarını gösterir. • Molarite (M) : Bir litre çözelti içerisinde çözünen maddenin mol miktarıdır. • Normalite (N): Bir litre çözeltide çözünen madde miktarının ekivalan ağırlığıdır.

  6. Suyun Özellikleri ve Bileşimi • Yer kürede oldukça bol bulunur. • Alışılmış bir molekül yapısında değildir. • …

  7. Suyun Biyolojik Önemi • Bitkilerde su kullanımı • İnsanlarda su kullanımı • …

  8. Suyun genel fiziksel özellikleri • Sıcaklık : genel durumda 10-20 °C arasındadır. • Renk : sulama yönünden önemli değildir. Raporlarda belirtilmez. • Koku ve tat : Arzu edilmeyen koku ve tat değişik maddelerin bulunduğunu gösterir. Kalitatif olarak değerlendirilir. • Süspanse maddeler: silt, organik madde • Bulanıklık : berraklığı azaltan içerisindeki maddelerdir.

  9. Suyun Kimyasal Özellikleri • pH • EC

  10. pH • pH=-log[H+] [H+] = 10-5 mol /L ise pH=5 dir Sulama sularında optimum pH değeri 6,5-8,0 arasında olması istenir.

  11. EC(Elektiriksel İletkenlik) 25 °C de çözeltinin 1cm uzunluk ve 1cm2 kesit alanına sahip sütunun sahip olduğu ohm olarak direncin tersidir. Elektriksel iletkenlik değerini Erimiş halde bulunan katı maddeler oluşturmaktadır. Sulama sularında 150-1500 ppm arasında tuzluluk bitkiler için tehlike arz etmezken, sular içerisinde bulunan toplam tuz konsantrasyonu 5000ppm olduğunda ancak en dayanıklı bitkiler yetiştirilebilir.

  12. California tuzluluk sınıflaması

  13. USA tuzluluk lab. tuzluluk sınıflaması

  14. SULAMA SULARINDA BULUNAN ANYON ve KATYONLAR • Sulama sularında katyonlar : Kalsiyum, magnezyum, Sodyum ve Potasyum. • Sulama sularında anyonlar : karbonat, bikarbonat, klor, sülfat, nitrat

  15. KATYONLAR • KALSİYUM (Ca) :Doğada element olarak bulunmaz, çünkü su ile tepkimeye girerek H gazı çıkışına neden olur. Sula sularında Kalsiyum bitkilerin normal gelişmeleri için gerekli olduğu kadar toprak işleme açısından (toprağın kolay işlenmesini sağlar) bulunması arzu edilir. Sularda sertliği oluşturan elementler arasındadır. Sulama sularında “Sert su toprağı yumuşak, yumuşak su toprağı sert yapar” deyimi yaygındır.

  16. Sularda sertlik terimi; bir suyun sabunu nötralize etme kuvveti olarak kullanılır. Genellikle Kalsiyum ve Magnezyum tarafından oluşturulur. • Sularda geçici sertlik ve devamlı sertlik olmak üzere iki sertlik mevcuttur.

  17. 2. Magnezyum (Mg) : Yer yüzünde en çok rastlanan elementlerden biridir. Çok hafif olduğundan doğada element halde bulunmazlar. Sulama sularında Kalsiyum ve Magnezyum katyonları toprağı daha geçirgen ve daha işlenebilir şekilde tutarlar.

  18. 3. Sodyum (Na) : Hafif metaller arasındadır. Sulama açısından; Hemen hemen bütün bitkiler sodyuma gereksinim duymazlar. Sadece Halogeton çöl bitkisi normal gelişmesi için sodyuma gereksinim duyar. • Sodyumla doymuş toprak yağlı bir görünümdedir. Sodyumlu toprak kolloidi şişer ve gözenekleri tıkar, toprağın hava su dengesini bozar.

  19. 4. Potasyum (K) : Aktif metaller arasındadır. Su ve Oksijenle reaksiyona girer. Özellik bakımından sodyuma benzer. Fakat sodyum kadar zararlı değildir. Buna rağmen düşük konsantrasyonlarda bitki için gereklidir.

  20. ANYONLAR • Klor, Klorür (Cl) : Tüm doğal sularda bulunurlar. Sulama sularında en problemli anyondur. Limon, yonca ve meyve ağaçlarına toksik etkisi vardır.

  21. Sodyum Klorür (NaCl): deniz suyunun genelinde bulunurlar. Sulama suları açısından, bitkinin özelliğine, çevre ve iklim şartlarına göre farklılıklar gösterir. • Magnezyum Klorür (MgCl): Yangın söndürücülerde kullanılır.

  22. Bikarbonat (HCO3) ve Karbonat (CO3): Konsantrasyonu pH değerine bağlıdır. Yüksek miktarda bikarbonat oluşması sodyum zararını artırır. Bu yüzden sulama suları sınıflandırmalarında dikkate alınırlar. “Kalıcı Sodyum Karbonat” (RSC) olarak ifade edilmiştir. • RSC = (CO3 + HCO3)-(Ca+Mg) • USA sınıflamasına göre RSC • 1,25 me/L den az emniyetli • 1,25-2,50 arası marjinal • 2,50 den fazla uygun değil

  23. Sülfatlar (SO4): Klordan daha az toksikdir. Yüksek miktardaki konsantrasyonlarında Ca’ un çökelmesine neden olurlar ve bitkide toksik etki ederler. • Nitratlar (NO3) : Fazlalığı suların kirlenme belirtileridir. Toprak permeabilitesini azaltırlar. • Bor (B) : Doğada element halde bulunmazlar, genelde sodyum borat olarak bulunurlar. Bitkilerin beslenmesinde esas element olmasına karşın 0,5ppm den fazlası bitkilerde zararlı olabilir.

  24. ÖdevAnyon ve Katyonların bitki ve toprağa etkileri Yazı formatı Başlık Hazırlayanların adı ve soyadı Özet Yapılan çalışmalar Sonuç ve alınması gerekli önlemler Kaynaklar Word programında; 12 punto .Arial . Tek satır aralık. Her kenardan 2cm boşluk Başlıklar koyu . Kaynaklar harf sırasına dizili en az 5 kaynaktan incelenerek derlenmiş Ayyıldız M., 1990. Sulama Suyu Kalitesi ve Tuzluluk Problemleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No. 1196, Ders Kitabı No. 344, Ankara. Web sitesi kaynak ise; Anonymous, 2011a. Sulama suyu kalitesinin belirlenmesi. http…. Linki kopyalanır…

  25. Sulama Sularındaki Tuzun Etkileri • Suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştirir. • Ozmatik basıncı artırır. • Toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştirir. • Bitkiye toksik ve fizyolojik etki yapar.

  26. SULAMA SUYU ANALİZLERİ2013-2014 Sulama suyu analizlerinin önemi • Sulama sularının içeriğinin bilinmesi alınacak önlemler açısından önemlidir.

  27. Sulama Suyu Örneklerinin Alınması • Sulama sularının kalitesinin saptanmasında 2L suyun alınması gereklidir. • Su kaynağını temsil edebilecek biçimde olmalıdır. Akarsularda; Suyun durgun olmayan, hareketli kısımlarından, Baraj ve göletlerden; suyun terk ettiği noktalardan, Kuyulardan; pompanın bir miktar çalışmasından sonra, • Örnekler 2L lik ağzı mantarlı veya lastik tıpalı iyice yıkanmış şişelerde bol su ile çalkalandıktan sonra alınır ve ağzı kapatılır.

  28. Örneklerin ağzı kapatıldıktan sonra üzerine etiket yapıştırılır. Etikette; • Örneğin alındığı yer • Alınma tarihi • Alan kişi adı soyadı • Ne amaçla alındığı yazılmalıdır.

  29. Birimlerin birbirine Çevrilmesi • ppm = meq/L x EA • mg/L = meq/L x EA • ECx106=micromhos/cm = meq/ L x 100 • ppm = (ECx106) x 0.64 • ppm / (meq/L) = 64 • 1 dS/m = 1000 micromhos/cm • dS/m= ppm/ 640

  30. Örnek açıklama • Ekivalan ağırlık ( eşdeğer ağırlık ) ( eq ) molekül ağırlığının değerliğe bölünmesi ile elde edilir.Örneğin Kalsiyumun mol ağırlığı 40,08 dir , kalsiyumun değerliği ise +2 dir. Kalsiyumun ekivalan ağırlığı, eq= 40,08/2= 20,04 tür. • meq nın başındaki m sembolu mili ekivalan anlamındadır. • Yani 9,6 meq/ litre = 9,6*2= 19,2 mmol / litre demektir. Buda bir litre suda 19,2*40,08=769,536 mg kalsiyum var demektir.

  31. Örnek problem 20 da lık bir arazi yılda ortalama 700mm 1.5 dS/m lik sulama suyu ile sulanmaktadır. Yıkama suları ihmal edildiğinde arazide bir yılda birikecek tuz miktarını belirleyiniz. 1.5 dS/m =1500 micromhos/cm 1500 micromhos/cm = 1500 x 0.64 = 960 ppm 700 mm su 20 da => 700.20=14000 ton su = 14 000 000 L 14 000 000 x 960 = 1.344x10^10 mg =13440 kg 960 ppm = 960 mg/L Tuz miktarı = 960 . 14 000 000 = 1.344x1010 mg 1.344x1000 mg = 13.44 ton / yıl

  32. ÖRNEK8 da lık bir arazi 2 yıl boyunca yılda ortalama 552mm 1.15 dS/m lik sulama suyu ile sulanmaktadır. Yıkama suları ihmal edildiğinde arazide bu süre içinde birikecek tuz miktarını belirleyiniz. 552mm x 8da = 4416 ton = 4416000 Litre 1.15 dS/m x 1000 x 0.64 = 736ppm = 736 mg/L 4 416 000 L x 736 mg/L = 3250176000mg 3 250 176 000mg = 3250 kg/yıl İki yılda 6500 kg birikir….

  33. Su analiz raporu EC.106 pH Anyonlar – Katyonlar Bor Raporların yazılması ve kimyasal analizlerin birbirine uyması ve güvenilirlik için karşılıklı kontrol

  34. 1. EC – ∑ Katyon ilişkisi • ∑ Katyon ( meq/L) . 100 = EC.106 Olmalıdır. EC.106 ---------------- = 100 100 sabit (80-110) meq/L

  35. 2. ∑ Anyon = ∑ Katyon Analizlerdeki hatalar 1. Kişisel hatalar 2. Kullanılan alet ve kimyasallardan gelen hatalar 3. Metotlardan ileri gelen hatlar 4. Düzensiz, belli olmayan hatalar. Katyon – Anyon % Hata = -------------------------- X 100 Katyon + Anyon ∑ Katyon konsantrasyonu30 me/L den fazla ise izin verilebilir hata %2 dir

  36. 3. EC – ppm ilişkisi ppm ----------- = 0.64 EC.106 ppm = EC.106 . 0.64

  37. 4. Erimiş madde ppm değeri ile me/L değeri arasındaki ilişki ppm ----------- = 64 meq/L meq/ L . 64 = ppm

  38. 5. Sulama suyu pH değeri ile CO3-HCO3 arası ilişki pH değeri 8.2 den büyük ise karbonat miktarı hiç olmamalıdır.

  39. 6. pH değeri Ca+Mg arası ilişki pH değeri 9 un üzerinde ise Ca+Mg < 2 meg/L

  40. Sulama Suyu Analiz Raporunda Diğer Değerler • 1. SAR • 2. % Na • 3. RSC

  41. 1. Sodyum Absorpsiyon Oranı (SAR) ( Sodium Absorption Rate)

  42. 2. Sodyum Yüzdesi (%Na)

  43. 3. Kalıcı Sodyum Karbonat (RSC)

  44. Sulama Suyunun Sınıflandırılması Sulama suyu nicelikleri incelenirken suyun bileşiklerinin hem toprağa hem de bitkiye olan etkisinin incelenmesi gerekir.

  45. Sulama Suyu Ölçütleri • Suyun sediment miktarı • Eriyebilir tuz konsantrasyonu • Soyumun diğer iyonlara göre oranı • Bor gibi bazı toksik iyonların miktarı • Artık karbonat miktarı

  46. Suyun sediment miktarı Taşınan maddenin çeşidine göre yararlı yada zararlı olabilir. Önlemler buna göre alınmalıdır.

  47. Eriyebilir tuz konsantrasyonu Kurutma Elektriksel iletkenlik dS/m , mmhos/cm, ppm, milimol,… yaklaşık olarak su içerisinde 640ppm tuz konsantrasyonu olduğunda iletkenlik 1 dS/m olmaktadır.

  48. Soyumun diğer iyonlara göre oranı(SAR) Sodyum miktarının artmasıyla topraklar bozulmaya başlar. Sodyumun %15 den yukarı çıkmasında önce dispersiyon olayı gözükür. Toprak gözenekleri tıkanır, geçirgenlik düşer, çorak topraklar meydana gelir.

  49. Bor gibi bazı toksik iyonların miktarı Bitki gelişimi için gereklidir ancak birkaç ppm değerini geçince zehir etkisi yapar.

  50. Bitki yapraklarında görülen bor toksikliği belirtileri.

More Related