Yrd. Doç. Dr. Dilek BELE T

1. OKUMA ÖĞRENME ALANI Yrd. Doç. Dr. Dilek BELET

2. İÇİNDEKİLER • 1. TÜRKÇE DERSİ İÇİNDE OKUMA ÖĞRENME ALANININ YERİ VE ÖNEMİ • 2. OKUMA EĞİTİMİ VE NİTELİĞİ • Okuma Süreci Bileşenleri Okuma ve Anlama • Okuma Eğitiminin Amaçları • 3.OKUMA EĞİTİMİ SÜRECİ • Okuma Öncesi Etkinlikler • Okuma Etkinlikleri • Okuma Sonrası Etkinlikler • 4. OKUMA TÜRLERİ • Sessiz Okuma • Sesli Okuma • Paylaşmalı Okuma • Rehberle Okuma • Eşli (arkadaşla) Okuma • Öğrencilerin Hep Birlikte Sesli Okuması • Eleştirel Okuma • Metinler Arası Okuma • 5. OKUMA İLGİSİ VE ALIŞKANLIĞI • 6. OKUMA HIZI

3. Türkçe öğretimi ve okuma Türkçe dersi; özellikleri dikkate alındığında öğrencilere “anadillerini kazandırmayı” hedefler. İlköğretimden başlayarak Türkçe dersinde okuma ve yazma becerilerinin kazandırılmasının yanı sıra öğrencilerin doğru ve hızlı okuyabilen, okuduğunu anlayabilen, sözcük dağarcığı geniş, dili sözlü ve yazılı olarak iyi kullanabilen bireyler olmaları hedeflenir.

4. Okumanın önemi Okuma beynin yetenek ve gücünü, kuvvetli düşüncelere karşı kullanmayı geliştirme amacı ile yapılır. Okuma alışkanlığı edinmiş bir birey, değişik düşünceleri yargılamada, bunlar üzerine kurulmuş mantık ve önermeleri fark etmede beceri kazanmış olacaktır. Birey dünya görüşünü okuma ile genişletir, bilgilerini okuma ile artırır .

5. Okumanın Amacı • Güncel olayları anlama, günlük gereksinimleri karşılamak, • Profesyonel ve mesleki ilgileri sürdürmek ve ilerlemek, • Zaman doldurmak ya da bireysel doyum sağlamak, • Entellektüel gereksinimleri karşılamak, • Bireysel ya da sosyal ilgi, istek ve gereksinimleri karşılamak, kendini geliştirmek.

6. Okuma Nedir? Okuma, bir yazıyı, sözcükleri, cümleleri, noktalama işaretleri ve diğer öğelerle algılama ve kavrama sürecidir (Oğuzkan, 1987, s. 37). Yazılı sembollerin kavranması olarak da ifade edilebilen bu süreç, sayfa üzerindeki alfabetik sembollerin yorumlanmasından daha fazlasını gerektirir.

7. Okuma Nedir? Okuma sürecinde bir anlama ulaşıldığında birey kendini iletişim kurulan kavramla özdeşleştirir. Bireyin daha önce edinilen bilgileri, konuya olan tanışıklığı, kültürü, yaşam deneyimleri, ifade ve sözcüklerin bireysel yorumları anlamayı etkiler. Bu etkenlerin her biri kişiden kişiye değiştiği için okuma deneyimi de bireye özgüdür (Carter ve diğerleri, 2002, s. 136)..

8. Okuma Nedir? • Bu bağlamda, okuma; • okuma beceri ve alışkanlığı kazanma ile • okuduğunu anlama ve değerlendirme gücü kazanma olmak üzere iki temel ögeden oluşur.

9. Okuma süreci bileşenleri • Okuma, materyalde verilen, duygu ve düşüncelerin çözümlenmesi ve değerlendirilmesi gibi fizyolojik, bilişsel ve duyuşsal yönleri bulunan karmaşık bir süreçtir. • Görme, hatırlama, seslendirme, değerlendirme ve anlama gibi ilişkili eylemleri içeren okumanın; iletişim, algılama ve öğrenme süreci olduğu da söylenebilir.

10. Okuduğunu Anlama Okuduğunu anlama yalnızca kavramları, şekilleri ve terimleri doğru bilmenin ötesinde bir süreçtir. Örneğin anlamlarını bilmeden bir öğrenci, kavram ve terimleri yineleyebilir. Oysa, okuduğu bilgiyi anlayan öğrenci bilgiyi en etkili bir biçimde kullanabilir .

11. İlköğretimde okuduğu anlama çalışmaları İlköğretim basamağında Türkçe dersleriyle kazandırılması amaçlanan okuduğunu anlama becerileri; • okunan bir metne uygun başlık bulma, • okuduğu bir metnin anafikrini bulma, • anafikri destekleyici yardımcı fikirleri bulma, • metinde geçen ve anlamı bilinmeyen sözcüklerin anlamını kestirme,

12. İlköğretimde okuduğu anlama çalışmaları • okuduğu bir metni, özünü kaybetmeden kendi ifadeleriyle anlatma, • metinde geçen olay yerini bulma, • okuduğu metindeki kahramanların özelliklerini bulma, • okuduğu metindeki neden-sonuç ilişkilerini bulma, • metnin hangi amaca yönelik olarak yazıldığını açıklama şeklinde sıralanabilir .

13. Okuma eğitimi

14. Okuma Eğitiminin Amaçları Anlamak için okuma becerisi kazanabilme Eleştirel olarak değerlendirme becerisi kazanabilme Uygulama becerisini (yazılı materyalleri okuyarak anlatım gücü) geliştirebilme Okumayı zevkli bir alışkanlık biçimine getirebilme Sözcük dağarcığını geliştirebilme

15. Okuma eğitimi süreci • okuma öncesi etkinlikler, • okuma • okuma sonrası yapılacak etkinlikler olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır .

16. Okuma eğitimi süreci Okuma öncesi etkinlikler; • okunacak metinle ilgili önceki bilgileri etkin hale getirme, • okuma amacını oluşturma, • tahminlerde bulunma ve metni gözden geçirme, • elde edilen sonuçları ve bilgileri sınıflandırmadır.

17. Okuma eğitimi süreci Okuma etkinliği; • öğrencilerin okuma aşamasında sözcüklerin işaretleri bu sözcüklerin kendi zihinlerindeki tanımları ve sözcük bilgileri kullanarak seslendirmeleridir. Okuma sonrası etkinlikler • yanıt verme ve incelemedir.

18. Okuma türleri • sessiz okuma, • sesli okuma, • paylaşmalı okuma, • rehberle okuma, • eşli okuma, • koro halinde okuma, • Eleştirel okuma, • Metinler arası okuma.

19. Okuma ilgi ve alışkanlığı Bireylerin kendisini, çevresini doğru biçimde algılayıp, içinde bulunduğu sosyal çevreye uyum sağlaması yönünden de okuma alışkanlığını kazanmış olması önem taşımaktadır. Bu alışkanlığın kazanılmasına ve geliştirilmesine etki eden etmenler; okul, öğretmen, çocuğun ilgi ve beğenileri, aile bireyleri, arkadaş çevresi ve bunların yanı sıra içinde bulunduğu dönem ve bu dönemin özellikleri olarak sıralanabilir.

20. Okuma alışkanlığı • Çok okuyan okuyucu: Bir yılda 21 kitap ve daha fazla kitap okuyan • Orta düzey okuyucu: Bir yılda 6-20 kitap okuyan • Az okuyan okuyucu: Bir yılda 1-5 kitap okuyan • Okuyucu olmayan: Hiç kitap okumayan kişidir.

21. Okuma alışkanlığını etkileyen etmenler • Bu alışkanlığın kazanılmasına ve geliştirilmesine etki eden etmenler okul, öğretmen, çocuğun ilgi ve beğenileri, aile bireyleri, arkadaş çevresi ve bunların yanı sıra içinde bulunduğu dönem ve bu dönemin özellikleri olarak sıralanabilir. • Bu bağlamda, çocuğun ilgilerinin bazı nesneler ve uğraşılar üzerinde yoğunlaştığı, temel beceri ve alışkanlıkların kazanıldığı ve geliştirildiği bir dönem olan ilköğretim yıllarında çocuklara okuma alışkanlığının kazandırılması gerekmektedir

22. Okuma ilgisi • Okuma ilgisi, okuyucunun okuma yöntemine, ya da okuma malzemesi seçimine göre değişir. Okuma malzemesinin seçimine göre dört tip okuyucu vardır (Kayalan, 1992, s. 14): • Romantik tip: Daha çok kurgusal öykülere ve romanlara ilgi duyanlar. özellikle 9-11 yaş arasında ortaya çıkar. • Gerçekçi tip: Özellikle fantastik kitapları tercih ederler • Entellektüel tip: neden arayarak, herşeyin açıklanmış olmasını isterler. Kurgusal olmayanı tercih eder ve erken öğrenmek isterler • Estetik Tip: Sözcüklerin ritmini, kafiyesini sever. Şiiri özellikle tercih eder, kitap bölümlerini yazar, kitapları sık sık yeniden okurlar.