Wat zeggen leestoetsen over het leesproces?

Wat zeggen leestoetsen over het leesproces? Roel van Steensel Salsa-project Universiteit van Amsterdam

Structuur • Roel van Steensel: • Centralevraag: in hoeverrekunnen we met leestoetseniets over het leesprocestewetenkomen? • Onderzoek: • Leestoets. • Onderzoeksvragen. • Resultaten. • Consequenties. • Gineke Moes en Pauline Troost: • Toetsingbegrijpendlezen in de praktijk.

Het leesproces • Wat gebeurt er als je een tekst leest?

Het leesproces Je haalt informatie op uit de tekst.

Het leesproces Je haalt informatie op uit de tekst. Je voegt eigen achtergrondkennis toe. +

Het leesproces Je haalt informatie op uit de tekst. Je maakt je eigen mentale plaatje van de tekst (situatiemodel). Je voegt eigen achtergrondkennis toe. + =

Het leesproces

Het leesproces = text base

Het leesproces = text base Microstructuur

Het leesproces = text base Microstructuur Macrostructuur

Het leesproces • Microstructuur = het hele netwerk van betekeniseenheden waar een tekst uit bestaat. • Betekeniseenheid = propositie.

Het leesproces • Kleinste betekeniseenheden (‘atomische proposities’), bijvoorbeeld: HENK WAS TE LAAT.

Het leesproces • Grotere betekeniseenheden (‘complexe proposities’), bijvoorbeeld: HENK WAS TE LAAT. DE BRUG STOND OPEN.

Het leesproces • Grotere betekeniseenheden (‘complexe proposities’), bijvoorbeeld: HENK WAS TE LAAT. DE BRUG STOND OPEN. gevolg - oorzaak

Het leesproces • Macrostructuur: microstructuur wordt teruggebracht tot aantal globale betekeniseenheden (‘macroproposities’).

Het leesproces • Vaak op basis van een vast schema of scenario.

Het leesproces • Voorbeeld: sprookjes. • Standaardscenario: • Setting. • Complicatie. • Oplossing.

Het leesproces

Het leesproces • Setting: • Locatie: huis Roodkapje, bos, huis oma. • Hoofdpersonen: Roodkapje, wolf, oma, moeder. • -Moeder stuurt Roodkapje naar waarschuwt voor de boze wolf.

Het leesproces • Setting: • Locatie: huis Roodkapje, bos, huis oma. • Hoofdpersonen: Roodkapje, wolf, oma, moeder. • -Moeder stuurt Roodkapje naar waarschuwt voor de boze wolf. • Complicatie: • Roodkapje gaat van het pad en komt de boze wolf tegen. • De wolf haast zich naar het huis van oma, eet oma op, verkleedt zich als oma en eet vervolgens Roodkapje op.

Het leesproces • Setting: • Locatie: huis Roodkapje, bos, huis oma. • Hoofdpersonen: Roodkapje, wolf, oma, moeder. • -Moeder stuurt Roodkapje naar waarschuwt voor de boze wolf. • Complicatie: • Roodkapje gaat van het pad en komt de boze wolf tegen. • De wolf haast zich naar het huis van oma, eet oma op, verkleedt zich als oma en eet vervolgens Roodkapje op. • Oplossing: • De jager komt langs, snijdt de buik van de wolf open en bevrijdt oma en Roodkapje. • Ze vullen de buik van de wolf met stenen. Als de wolf uit de beek wil drinken, valt hij voorover en verdrinkt.

Leesprocessen en leestoetsen Atomische proposities Microstructuur Complexe proposities Macrostructuur

Leesprocessen en leestoetsen Atomische proposities Ophalen van details Microstructuur Complexe proposities Macrostructuur

Leesprocessen en leestoetsen Atomische proposities Ophalen van details Microstructuur Complexe proposities Afleidingen maken Macrostructuur

Leesprocessen en leestoetsen Atomische proposities Ophalen van details Microstructuur Complexe proposities Afleidingen maken Hoofdgedachte achterhalen Macrostructuur

Salsa-leestoets • Leestoets ontwikkeld voor vmbo-basis/kader. • Verschillende teksttypen: verhalen, betogen, informatieve teksten, instructies. • Verschillende media: (school)boeken, kranten en tijdschriften, officiële documenten, internet. • Verschillende deelvaardigheden (65 vragen): • Ophalen details (21 vragen). • Maken van afleidingen (26 vragen). • Hoofdgedachte achterhalen (18 vragen).

Salsa-leestoets • Onderzoeksvraag: • Kunnen we deelvaardigheden onderscheiden als we naar de scores van leerlingen kijken? • Waarom is dat belangrijk? • Als we die deelvaardigheden niet kunnen onderscheiden, dan kunnen we niet hard maken dat we daar lezersprofielen op kunnen baseren.

Onderzoek • 200 eersteklassers vmbo-basis/kader. • Statistische analyse om relaties tussen vragen vast te stellen.

Onderzoek • Mogelijkheid 1: Begrijpend lezen Afleidingen maken Hoofdgedachte achterhalen Details ophalen

Onderzoek • Mogelijkheid 2: Begrijpend lezen Details ophalen = Afleidingen maken = Hoofdgedachte achterhalen

Onderzoek • Mogelijkheid 1: Begrijpend lezen Afleidingen maken Hoofgedachte achterhalen Details ophalen

Onderzoek • Mogelijkheid 2: Begrijpend lezen Details ophalen = Afleidingen maken = Hoofdgedachte achterhalen

Onderzoek • Geen nieuwe uitkomst. • Mogelijke verklaring?

Terug naar het leesproces • Het ene proces staat niet los van het andere proces.

Terug naar het leesproces • Het ene proces staat niet los van het andere proces. Microstructuur

Terug naar het leesproces • Het ene proces staat niet los van het andere proces. Microstructuur Macrostructuur

Terug naar het leesproces Alle informatie wordt verenigd in het situatiemodel, dat fungeert als een geheugenstructuur. Macrostructuur Microstructuur Complexe proposities Atomische proposities

Consequenties? • We moetenvoorzichtigzijnbij het gebruiken van zulketoetsenomspecifieke diagnoses over het leesproces op tebaseren. • Moeten we onswelrichten op het diagnostiseren van ditsoortverschillentussenlezers? • Zijnergeenbeteremanierenomproblemen die leerlingentijdens het leesprocestegenkomen, teachterhalen?

Vervolg van de presentatie • Gineke Moes en Pauline Troost, CalscollegeIJsselstein • Alternatievemanierenomleesvaardigheidtetoetsen en specifiekeproblementediagnostiseren. • Focus op leerling: zelfreflecteren op het eigenleesproces.

Bedankt! Roel van Steensel E-mail: RvanSteensel@kohnstamm.uva.nl

Wat zeggen leestoetsen over het leesproces?