Netwerkbijeenkomst Duurzame Innovatie Hoogeveen 26 april 2012

1. . Netwerkbijeenkomst Duurzame Innovatie Hoogeveen 26 april 2012 1

2. Netwerkbijeenkomst duurzame innovatie 26 april 2012 • Opening • Tiens Eerenstein, wethouder gemeente Hoogeveen • Duurzame dakbedekking • Sandra van Venrooy, Van Venrooy Dakbedekking • Duurzaamheid en verf • Rob Mannes, Venko Schilderbedrijven • Snelcursus Lokaal Ketenoverleg • Peter Bootsma, CODIN • Tafelexperimenten • Bitumenketenoverleg (o.l.v. Peter Bootsma, CODIN) • Verfketenoverleg (o.l.v. Dirkjan Bours, CODIN) • Conclusies • Afsluiting en napraten

3. Opening • Voor: Ondernemers in de gemeente Hoogeveen die bitumen of verf verwerken, inkopen of verhandelen en die willen bijdragen aan een duurzame economie • Doel: Kennisdelen, netwerken, experiment opstarten • De gemeenten Hoogeveen, Emmen, Groningen en Leeuwarden, en het Contactnet Duurzame Innovatie Noord-Nederland (CODIN) sluiten in april een Cradle-to-Cradle project af met bijeenkomsten voor ondernemers. • Het project is gericht op productontwerp en ketensamenwerking en is mogelijk gemaakt door het overheidsprogramma LvDO. • In Hoogeveen ligt het accent op verf en dakbedekking. Deelnemers aan het C2C-project delen kennis. • Aan de tafels wordt een experiment gedaan met Lokaal Ketenoverleg, een nieuwe vorm van ketensamenwerking rond goedkope en snelle acties voor ketenverduurzaming. Voor ondernemers biedt lokaal ketenoverleg een verbinding met de frontlinie van duurzame productinnovatie in de industrie. • De bijeenkomst is verder een gelegenheid voor netwerken.

4. Transitie naar een duurzame economie Noord-Nederland

5. Allemaal meehelpen! Daar vastpakken! Die kant op! 1-2-3! Transitie naar een duurzame economie Noord-Nederland Alle geledingen van de economie Vele aangrijpingspunten Consensus over lange termijn doel Gezamenlijke gelijktijdige actie 5

6. Voorbeeld: Betonketenoverleg Mixer Cement X X Zand Afvoer betonmortel naar bouwprojecten Schip voert grind aan X Lossen Grind Betonmortel centrale Groningen Vrachtauto voert betonpuin aan Afvoer betongranulaat naar ... Betonpuin Wind shifter Breker Zeef 6 Recycling Maatschappij Groningen

7. Lokaal Ketenoverleg VRAAG AAN- BOD RECY- CLING Kern- team OVER- HEID KENNIS Voorbeeld: Betonketenoverleg Gemeente Beton-makers Grondstoffen Gemengde grondstoffen Mengen Mortel Bouwers Betonproducten 40 – 200 jaar Uitvoer Invoer Beton in gebouwen, wegen, bruggen, viaducten, rioolbuizen en andere toepassingen in de gemeente Groningen Recycling Bedrijven Kennis- instellingen Afval Breker Achterlaten in de bodem Wegen-bouwers Afval Fundament voor wegen en viaducten Zeef Recycling Downcycling >50% beton >90% beton Menggranulaat Hydraulisch Menggranulaat Mengen Betongranulaat Hoogovenslakken Betongranulaat

8. Regiegroep granulaatbeton: kan dit ook in Eindhoven? AgentschapNL: wij gaan reclame maken voor ketenoverleg HBO: dat kunnen wij onderzoeken Bouwend Nederland: wij informeren onze leden Gemeente: wij gaan experimenteren met andere wegfundatie Architect: dan zetten wij granulaatbeton in de bestekken Mortelcentrale: dan geven wij granulaatadvies aan aannemers Recyclingbedrijf: dan geven wij voorrang aan mortelcentrales Cementproductie veroorzaakt 5% van de CO2 uitstoot wereldwijd Voorbeeld: Betonketenoverleg • Agenda 2e ketenoverleg • Welkom • Wat is in de lokale betonketen het grootste duurzaamheidsprobleem? We storten beton op een manier dat het niet te recyclen is Hergebruik van beton in de wegenbouw is downcycling • Wat kan iedereen die hier is doen om dat probleem op te lossen, voor eigen rekening en zonder subsidie • Rondvraag • Sluiting

9. Lokaal Ketenoverleg VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Be- stuur OVER- HEID KENNIS

10. Voorbeeld: nieuwe initiatieven • Betonketenoverleg • Groningen, Emmen, Eindhoven, Tilburg, ... • Foodketenoverleg • Fryslân: industrieel en lokaal • Verfketenoverleg • Regionaal en 3+ gemeenten • Bitumen • Groningen • In conceptfase: • Drukwerk • Auto’s

11. M Opstellen en synchroniseren ... waar beginnen? • 1. Stel een doel • Ketenverduurzaming • Duurzaam marktaandeel • Sneeuwbaleffect • 8. Opbrengst • - Draagvlak en enthousiasme • Niet op elkaar wachten • Permanente effecten • Breed inzetbaar • 7. Communicatie • Website • Free publicity • Via netwerken • 2. Kies een productsoort • Voeding • Beton • Bitumen, • Kunststoffen • Verf • Hout • Drukwerk • etc. • 6. Aan de slag • Kies een projectdoel • Stel een actiepakket op • Consulteer alle leden • Organiseer een evenement • Iedereen tekent voor deelname • Meet periodiek effecten • Volgende doel Lokaal Ketenoverleg VRAAG AAN- BOD RECY- CLING Kern- team OVER- HEID KENNIS • 5. Verdeel rollen • Kernteam • Leden • Voorzitter • Secretaris • Procesbegeleider • Werkgroepen • 3. Kies een werkgebied • Gemeente(n) • Provincie(s) • Rijk • 4. Zoek medestanders • Duurzame missie • Zakelijk betrokken • Achterban 11

12. VRAAG RECY- CLING AAN- BOD OVER- HEID KENNIS VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Kern- team OVER- HEID KENNIS Lokaal Ketenoverleg VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Kern- team OVER- HEID KENNIS Stappenplan en begeleiding • Introductiegesprek gemeente + CODIN • Startbeslissing Verkenning • Planninggesprek gemeente + kwartiermaker • Bijeenkomst met 5 opinieleiders • Startbeslissing Vooronderzoek • Planninggesprek gemeente + kwartiermaker • Vooronderzoek • Kernteam, voorzitter, secretaris • Startbeslissing Startfase (besloten) • Startbijeenkomst verfketenoverleg (pers) • 2e verfketenoverleg • 3e verfketenoverleg • Eigen bijdrage deelnemers kernteam • 4e verfketenoverleg • 5e verfketenoverleg • ... OVER- HEID € 2.500 (CODIN) € 2.500 (gemeente) € 2.500 (gemeente) € 2.500/jr (kernteam)

13. Lokaal Ketenoverleg Lokaal Ketenoverleg VRAAG VRAAG RECY- CLING RECY- CLING AAN- BOD AAN- BOD Be- stuur Be- stuur OVER- HEID OVER- HEID KENNIS KENNIS Verfketen in Noord-Nederland Industrieel Lokaal Lokaal Consumenten en schildersbedrijven Afval- inzameling Bouw- markten en groothandels

14. Lokaal Ketenoverleg VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Be- stuur OVER- HEID KENNIS Materialen en Faciliteiten • Materialen • Handleiding Lokaal Ketenoverleg • Sjabloon voor projectplan • Voorbeeld rapport vooronderzoek • Voorbeeld opdracht HBO-stage • Formats voor uitnodiging, agenda en verslag • Open source presentaties • Voorbeelden actiepakketten • Model intentieverklaring/convenant • Propositie voor bedrijven • Faciliteiten • Digitaleledenlijsten, ook voor toepassing op website gemeente (voorbeeld) • Groupware voor deelnemers ketenoverleg: discussie, filesharing, etc. • Workshop voor kwartiermakers • Indicatorenproject • Communicatie

15. Lokaal Ketenoverleg VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Be- stuur OVER- HEID KENNIS Kosten en opbrengsten • Kosten • Tijdsbesteding • Vrijwilligersvergoeding voorzitter/secretaris • Vergaderfaciliteiten • Conceptontwikkeling (CODIN/LvDO) • Procesbegeleiding • Opbrengsten • Subsidievrije initiatiefruimte • Aantrekkelijk voor vijf geledingen • Doorbreekt het op-elkaar-wachten • Doorgaande verduurzaming lokale keten • Werkvorm ook inzetbaar voor andere ketens • Profilering op duurzaamheid • Lage kosten, momentum, permanent effect