Doorgronden en navigeren van de economische crisis

1. Doorgronden en navigeren van de economische crisis • Doel: inzicht geven in de werking van het systeem dat we ‘de economie’ noemen teneinde de huidige economische crisis beter te kunnen navigeren als manager en/of ondernemer • De economie in een notendop • Wat is er gebeurd? • Hoe heeft dit kunnen gebeuren? • Wat kunnen we nu verwachten? • Hoe kan het economische systeem genezen worden? • Een methodology voor managers, ondernemers en ‘community wizards’ door Ernesto Spruyt - februari 2009 (ernestospruyt@freeler.nl)

2. De economie in een notendop Het geld-domein: 1) uitwisselingsmiddel; 2) waarde opslag medium, 3) rekeneenheid Sparen waarde opslaan Welvaart Productie waarde creeren Besteden waarde uitwisselen Consumptie waarde gebruiken/verspillen Goed krediet Slecht krediet Lenen/Schuld waarde beloven Armoede De primaire functie van een bank is om te bemiddelen tussen spaarders en leners In tegenstelling tot wat vele ‘economen’ en politici verklaren in de media leidt consumptie niet tot welvaart

3. Weeffouten in ons economische systeem Geld=Schuld=oneindige groei nodig is om deze te kunnen dragen Overheden hebben een motief om inflatie te creeren, en een motief om inflatie te verbergen Spaargeld gemanaged door relatief kleine groep insiders Sparen waarde opslaan ‘Incentive systemen’ voor bedrijven corresponderen niet met principes van rentmeesterschap Productie waarde creeren Besteden waarde uitwisselen Consumptie waarde gebruiken/verspillen Productiviteit wordt niet goed gemeten; BBP is betekenisloos Overheden verstoren markt- en risico/beloning mechanismen; creeren ‘moral hazards’ Lenen/Schuld waarde beloven Bankieren: veel doch onjuiste regels; die vervolgens slecht gehandhaaft worden Slechte kredieten en ‘leverage’ worden stevig bevorderd door het centrale banken-kartel Onze “vrije markt” economie is in feite altijd erg gemanaged geweest, waarbij markt principes selectief werden toegepast

4. Hoe dit leidt tot weglekken van welvaart uit gemeenschappen Spaartegoeden vernietigd door inflatie Belasting besteed aan corruptie, oorlog, andere inefficient en ongewenst beleid Pensioenfondsen en vermogens beheerders dirigeren spaargeld naar multinationals, niet MKB Sparen waarde opslaan Bedrijven die zich onethisch gedragen tov mensen en/of milieu Productie waarde creeren Besteden waarde uitwisselen Consumptie waarde gebruiken/verspillen Talent, creativiteit, tijd, energie besteed aan contraproductieve activiteiten Oligopolies/kartels en oneerlijke markt-barrieres belemmeren de marktwerking Lenen/Schuld waarde beloven Banken die (onethische) grote internationale bedrijven financieren, maar geen lokale ondernemers Onverantwoorde en ‘predator’ leningen Het verwijderen van welvaartslekken in onze gemeenschappen is een enorme kans voor welvaartscreatie

5. Dus, wat is er gebeurd? Zware geld-creatie (=inflatie) door hypotheek-bubble Laagste spaar-ratio ooit Sparen waarde opslaan Productie geoutsourced Alle spaartegoeden zijn op Verwarren van consumeren met welvaartcreatie Productie waarde creeren Besteden waarde uitwisselen Consumptie waarde gebruiken/verspillen Grootschalig consumptief lenen door staat en consument Geleend geld werd niet aangewend voor investeringen in productiviteit Lenen/Schuld waarde beloven China/Japan/EU betalen een groot deel vd rekening Sinds Ronald Reagan heeft de Amerikaanse (tweepartijen-)regering haar economie uitgehold tot de rand van de afgrond

6. Dus, wat is er gebeurd? in cijfers...-1 The VS hebben lange tijd structureel op te grote voet geleefd...

7. Dus, wat is er gebeurd? in cijfers...-2 ...net nu ons op groei gebaseerde economische model geconfronteerd wordt met de fysieke realiteit van ‘resource depletion’...

8. Dus, wat is er gebeurd? in cijfers...-3 ...hetgeen geleid heeft tot een (niet duurzame) schuldexplosie...

9. Dus, wat is er gebeurd? in cijfers...-4 ...in een periode dat de VS zich bevonden in een slow motion economische crash (sinds ongeveer 2000)...

10. Dus, wat is er gebeurd? in cijfers...-5 ...hetgeen heeft geleid tot systeem-falen, en overheden die ongelimiteerd geld bijdrukken (=grove inflatie = lagere levensstandaard)

11. De bailout: waarom dit het probleem erger maakt • Meer schuld in plaats van minder • Misdaad belonen ten koste van de marktwerking • Devalueren van valuta door geldcreatie uit het niets Overheden proberen deze crisis op te lossen door meer te creeren van datgene wat het heeft veroorzaakt: schuld

12. Wie merken de gevolgen van het roekeloze beleid vd VS? • Aanvankelijk: • Iedere land/bank/bedrijf/persoon die een hoge ‘leverage’ heeft • Iedereen die geld geleend heeft aan de VS, insolvabele banken • Iederen die een structureel tekort heeft op de betalingsbalans, op te grote voet leeft • Iedereen die toeleverancier is van de VS • Vervolgens: • Iedereen die niet is ingedekt tegen een wereldwijde economische neergang • Iedereen die niet is ingedekt tegen grootschalige inflatie (waar ter wereld dan ook) • Iedereen die afhankelijk is van gecentraliseerde geld-, planning- en controle systemen • Oftewel: (zo goed als) iedereen! De VS is weliwaar de hoofdpersoon in deze crisis, de consequenties zijn voor de gehele wereld

13. De wereldeconomie is aan het imploderen De effecten van de kredietcrisis beginnen nu merkbaar te worden in de gehele wereldeconomie

14. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? • Kijkend naar dit debacle, vraag je je het volgende af: • Heeft niemand kunnen voorzien dat dit zou gebeuren? • [Veel mensen hebben dit voorzien!] • Voorziet het systeem niet in regels en procedures om dit te kunnen voorkomen? • [Die zijn grondig verwijderd en/of niet gehandhaaft; in tegendeel, vele gecreerde ‘moral hazards’ hebben bijgedragen aan de crisis] • Hoe is het mogelijk dat zoveel slimme mensen zoveel domme beslissingen nemen? • [Slimme mensen die domme dingen doen hebben vaak een verborgen agenda: bijvoorbeeld het plegen van misdaden of gechanteerd worden] • Hoe is het mogelijk dat andere landen meewerken en de VS krediet blijven verstrekken • [zie volgende slide] De crisis had makkelijk voorkomen kunnen worden als leiders uit politiek en zakenwereld betere beslissingen hadden genomen

15. De politieke economie versus de markteconomie Economische beleidsbeslissingen worden soms meer gedreven door (geo-)politieke overwegingen dan door puur economische overwegingen Het economische systeem kan niet los worden gezien van andere systemen, zoals (geo-)politiek, media en het milieu

16. Wat kunnen we nu verwachten? -1: korte termijn • Consumenten: massa-ontslagen, geen toegang tot krediet, moeite schuld terug te betalen • Investeringen: geen toegang tot krediet, uitgesteld door inzakkende vraag • Overheden: uitgavenfestijn; met geleend en gedrukt geld • Staatobligaties: de volgende bubble? • Inflatie: zal zich vroeg of laat manifesteren (hogere prijzen, maar geen hogere inkomens) • Waarde: datgene wat de overheid niet kan namaken (edelmetalen, grondstoffen) • Moeilijk/onmogelijk om de timing en diepte van de bodem te voorspellen, maar gezien ‘peak-alles’ kan het wel eens jaren gaan duren voordat er een herstel is • (Japan: geen serieus herstel in de laatste 19 jaar) Het ergste moet nog komen: de financiele crisis vertaald zich nu in een wereldwijde economische crisis (depressie)

17. Wat kunnen we nu verwachten? -2: scenarios Green Brother Watching You Business As Usual The Long Emergency Balancing The Budget Velen denken dat we in ‘Balancing the budget’ zijn (en handelen hiernaar); we zijn echter in ‘The long emergency’

18. ‘The long emergency’: vaarwel markteconomie Trends in governance: -Centralisatie (EU, WTO, Kyoto, UN, etc): als maatregel tegen protectionisme -Centralisatie is ook: de overheid micro-managet in toenemende mate alle sectoren vd samenleving (inclusief jouw prive leven) -Vertroebeling grens overheid / private sector (bv. overheid wordt bankier) -Trade-off tussen privacy and veiligheid (privacy verliest) -Countertrend: sociale onrust, burgerlijke ongehoorzaamheid, vrijheidsactivisme • Trends in de economie: • -Van consumentisme naar overheidsbestedingen als key driver van de economie • -Krimpende middenklasse, groter welvaartsgat tussen rijk en arm (schuld-slavernij) • -Oligopolisering/kartelvorming: overheid bepaalt wie toegang heeft tot financiering • -Countertrend: lokaal zakendoen en ondernemerschap • Duurzaamheid wordt een sine qua non • Trends in het bedrijfsleven: • -Compliance met overheidsbeleid (aangemoedigd via regelgeving, subsidies, toegang tot krediet) • Focus op efficiency & kostenverlaging • Technologische innovatie: energie, recycling, efficiency • Nieuwe business modellen: co-sharing, co-creation, open • source, peer2peer, etc • -Duurzaamheid wordt geintegreerd in totaal beleid Trends in consumptie: -Van besteden naar sparen -Op zoek naar veiligheid in de breedste zin (fysieke veiligheid, maar ook mentaal: menselijke relaties/ gemeenschapsvorming) -Consumenten worden producenten -Focus op functionaliteit itt emotionele benefits -Op zoek naar waar voor je geld / kwaliteit wordt weer belangrijk In ‘The long emergency’ zal de overgang naar een ‘managed economy’ (=meer welvaartslekken) geintensiveerd worden

19. Genezing economische systeem: hoge mate decentralisatie Verwijderen valuta monopolies Verwijderen beleidsmonopolies; decentraliseer beleidsvorming waar mogelijk (subsidiariteit) Gebruik spaartegoeden om productiviteit binnen de gemeenschap te stimuleren Sparen waarde opslaan Produceer / consumeer op een manier die geen schade toebrengt aan mens en milieu Productie waarde creeren Besteden waarde uitwisselen Consumptie waarde gebruiken/verspillen Mobiliseer talent, creativiteit, tijd, energie ten bate van de gemeenschap Koop producten van (lokale) bedrijven die je kent, vertrouwt en ter verantwoording kunt roepen Lenen/Schuld waarde beloven Decentraliseer het banken systeem; democratiseer bemiddeling tussen spaarders en leners Leen aan hen die je kent, vertrouwt en ter verantwoording kunt roepen De oplossing is decentralisatie: herstellen van democratische principes en integriteit, geen monopolies en toepassen subsidiariteit

20. Kernprincipes voor managers en ondernemers • Verplaats al je aandacht, energie, spiritualiteit, geld, leiderschap van het centraliserende ‘lintworm-’economische systeem naar welvaartscreatie voor jezelf en je gemeenschap; met andere woorden: verdien geld met het verwijderen van welvaartslekken in je gemeenschap • Creeer waarde met in achtneming van de duurzaamheid en kwaliteit van vitale ‘human support’ systemen, zoals het milieu en de samenleving: werk aan duurzame en gedecentraliseerde bedrijvigheid • Creeer een overvloed aan welvaart lokaal en wereldwijd, maar houd je aan een belangrijke randvoorwaarde: breng geen schade toe Deze 3 basisprincipes vormen het simpele paradigma voor zakenlieden die verantwoordelijkheid willen nemen en leiderschap tonen

21. Hoe te beginnen? • Het Solari netwerk (www.solari.com) heeft een simpele methodologie ontwikkeld voor het opsporen en verwijderen van welvaartslekken in je gemeenschap: • Vermijd co-afhankelijke strategien: 1) vechten tegen het systeem, 2) je geheel onttrekken aan het systeem • Organiseer: vorm een werkgroep/investeringsclub met mensen die je kent en vertrouwt (doelen en mate van formaliteit naar eigen keuze) • Studie en educatie: welke welvaartslekken hebben betrekking op jezelf en je gemeenschap, hoe kan je ze verwijderen • Terugtrekken uit de lintworm-economie: “Coming Clean”, het voeden van lokale bruizende economieen, vermijden van ‘dirty tricks’, eerlijk/schoon geld & prestige verdienen • Profiteren: van een krimpende lintworm, van groei in wereldwijde welvaart, het benutten van zakelijke kansen Hoe je je gemeenschap definieert, wat je beschouwt als een lek, en waar je zakelijke kansen ziet is subjectief

22. Bronnen voor studie & educatie [1] Er zijn meer dan voldoende bronnen voor het bestuderen van de welvaartslekken in je gemeenschap en hoe deze te verwijderen

23. Bronnen voor studie & educatie [2] • Wat is de relatie tussen je lokale economie en andere economische-, media-, politieke- en ecologische systemen? • Hoe kun je talent, creativiteit, tijd, energie en middelen mobiliseren ten bate van je gemeenschap? • Hoe kun je als gemeenschap je pensioen- en spaartegoeden aanwenden voor lokale business initiatieven? • Hoe kun je je gemeenschap beschermen tegen (inter-)nationaal inflatoir monetair beleid? • Hoe kun je excellent leiderschap bevorderen in alle lagen van de samenleving; politiek en zakelijk? • Hoe kun je ethisch gedrag bevorderen en onethisch gedrag onaantrekkelijk maken voor burgers, ceo’s, overheidsfunctionarissen, publieke organisaties, maar vooral bedrijven? • Hoe kun je ervoor zorgen dat de marktwerking gewaarborgd blijft?

24. ‘Coming clean’ • Raak geinspireerd • Verken en definieer je principes (vind zingeving in je leven) • Verander van media • Optimaliseer je tijdsbenutting • Wees gezod • Creeer een thuis / een gemeenschap • Optimaliseer je financien / los schulden af • Verrijk jezelf met kennis • Stem met je geld en je baan • [aangepast van: http://solari.com/archive/coming_clean/] ‘Coming clean’ betekent: je principes en je daden op elkaar afstemmen

25. Wie is mijn gemeenschap? • Er zijn vele voorbeelden van (sub-)systemen die ontworpen zijn om de waarde erbinnen te behouden: • lokale valuta systemen (bijv. LETS) • customer loyalty systemen (bijv. airmiles, frequent flyer programma’s) • consumentenlabels (bijv. fair trade, eko / organic) • de ‘local first’ beweging: Definieer je eigen gemeenschap en ontwerp het teneinde externe lekken te minimaliseren

26. Profiteren van decentralisatie van het economische systeem • Voorbeelden van taktieken: • tussenpersonen wegsnijden • bevorder self-sufficiency • tijd&afstand wegsnijden • kostenbesparende producten en diensten • recycling/slim gebruik van materialen • demonetiseer en/of de-commercialiseer transacties • mobiliseer latente middelen (bijv gepensioneerde mensen, ongebruikte ruimtes, afval) • Voorbeelden van kansrijke gebieden: • peer2peer financing. Bijv. www.zopa.com , www.boober.nl • open source / co-creation systemen. Bijv. www.mozilla.com • gedecentraliseerde/P2P voedselsystemen. Bijv. www.odin.nl ; www.locallygrown.net • community Supported Agriculture (CSA). Bijv. www.vvhp.nl of www.localharvest.org • gedecentraliseerde duurzame energy. Bijv. www.pedalpower.org • energy-efficiency. Bijv. www.happyshrimp.nl • recycling. Bijv. Cradle to cradle design of www.freecycle.org • Het punt is: het kan mainstream of niche, lokaal of wereldwijd, groot- of kleinschalig, commercieel of non-profit; zolang het maar 1) geen schade toebrengt, 2) leidt tot ‘empowerment’ van mensen en gemeenschappen, en 3) welvaartslekken dicht veroorzaakt door de ‘lintworm’-economie. Waarlijke welvaartscreatie door empowerment van mensen/lokale gemeenschappen ipv centrale instituties