Download
1 / 88
880 likes | 1.07k Views
De actuele economische crisis. Op basis van ppt van Henri Houben, Formation Attac Bruxelles( 28 février 2008), ppt Jo Cottenier PVDA studiedienst, wikipedia, David Harvey (The Enigma of Capital), Joseph Stiglitz (Vrije Val), artikels De Tijd , De Standaard , De Morgen, eigen materiaal
E N D
De actuele economische crisis Op basis van ppt van Henri Houben, Formation Attac Bruxelles(28 février 2008), ppt Jo Cottenier PVDA studiedienst, wikipedia, David Harvey (The Enigma of Capital), Joseph Stiglitz (Vrije Val), artikels De Tijd, De Standaard, De Morgen, eigen materiaal dirk.vanduppen@gvhv.be
Inhoud • Samenvatting Marxistische analyse crisis • Geschiedenis van de crisis • Logisch kader voor analyse van de crisis en haar oplossingen, met actualisering voor België & Europa • Oefening: belangrijkste verklaringen voor de crisis kritisch analyseren en beantwoorden
Aanbod G-W-G’ kapitaalcyclus K O O P K R A C H T Vraag Markt van consumptiegoederen Mv = M / V W Productie kost M V C A F S C H R I J V I N G Arbeid M + K = Kapitaal accumulatie L O O N V C Wv = W / V+C Markt van arbeidskrachten W-G-W warencirculatie Aanbod Vraag
Evolutie van productiviteit versus lonen Meer produceren tegen lagere loonkost Toename van de uitbuiting: M / V↑
Inzet discussie: meerwaardevoet Uitbuitingsgraad M (winst) kapitaal winst V (loon) arbeid mens = Eerst de mensen, niet de winst
Onoplosbare tegenstellingen Productiecapaciteit ↑↑↑ >< koopkracht ↓↓↓ => crisis van overproductie • Crisis van onderconsumptie, crisis van de koopkrachtige vraag • Crisis van te hogeproductiecapaciteit • Crisis van ‘overtollig’ kapitaal, overaccumulatie van kapitaal. Kapitaalflow naar rendabele investeringen/beleggingen wordt geremd
Karl Marx in Het Kapitaal (1867) “De daling van de lonen en dus de beperking van de consumptie van de bevolking botst met de neiging van de kapitalistische productiecapaciteit voortdurend te groeien. Dat is de echte reden van de crisis van overproductie.”, “Uiteindelijk ontstaat er niet alleen overproductie, maar ook overaccumulatie van kapitaal”.
L’historique de la crise Evolutie van aandeel lonen in BBP van de EU – VS en Japan Source: European Economy, Statistical Annex et AMECO.
Geschiedenis van de crisis 1. Begin vanaf 1973 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982) 3. De Amerikanen als consumenten 4. De competiviteit als globale norm (1993) 5. De Aziatische crisis (1997) 6. De crisis in technologie aandelen (2001) 7. De huizen crisis (2007-…)
Qu’est-ce que la crise économique? Jaarlijkse stijging van de industriële productie in de VS 1950-1998 4,72 2.84 moyenne de la période
Vergeleken met de periode 50-73 heeft de periode na 1973: - een minder sterke globale groei (2,84% tegen 4,72%); - kent ze meer diepgaande opeenvolgende crisissen; er zijn sinds ’71 wereldwijd al 24 financiële crisissen geweest - vergezeld van een belangrijke slepende werkloosheid De hele periode vertoont een « structurele crisis », de punten geven de « conjuncturele crisissen » aan
Geschiedenis van de crisis Structurele crisis breekt ui in 1973 Uitlokkende factor is de verviervoudiging van de petroleumprijzen Is deze externe factor verantwoordelijk voor de crisis? Nee, want na de daling van de olieprijzen bleef de crisis voortduren De plotse verhoging was een aanpassing aan de devaluatie van de dollar en van 20 jaar dalende olieprijzen De crisis draineerde rijkdom van de rijke landen naar het Midden-Oosten
Geschiedenis van de crisis 1. Begin vanaf 1973 2. Het Westers antwoord – Derde Wereldschuld (1982) 3. De Amerikanen als consumenten 4. De competiviteit als globale norm (1993) 5. De Aziatische crisis (1997) 6. De crisis in technologie aandelen (2001) 7. De huizen crisis (2007-…)
Geschiedenis van de crisis Het is de recyclage van de petrodollars Petroleumproducerende landen voorzien de banken van dit geldkapitaal, vooral Londen De banken ontlenen deze kapitalen aan de Derde Wereldlanden die zich in de schulden steken (Azië, Afrika en Latijns-Amerika) Maar deze landen gebruiken deze schulden om bij de Westerse landen producten en investeringen (witte olifanten) aan te kopen. Dat verzacht de crisis in het Westen.
Geschiedenis van de crisis Betaling voor petroleum Westerse landen Midden-Oosten Petroleum Sparen Banken ontlenen Derde Wereld Aankoop materiaal Betaling petroleum Richting van de geldstromen
Einde 1979, Paul Volcker, voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Federal Reserve of FED), verhoogt de interestvoeten. Dollar devalueert. De inflatie daalt van 13,5% in 1981 tot 3,2% in 1983. Maar toch zet de economische crisis zich voort. De strijd tegen de inflatie gaat samen met de strijd tegen loonstijgingen (de eerste wettelijke loonstops) De schuldenaars met variabele rentevoeten worden bij de keel gegrepen (Derde Wereld – recyclage petrodollars) Vooral in Latijns-Amerika Geschiedenis van de crisis
Geschiedenis van de crisis De schuldencrisis van de Derde Wereld barst los in 1982 wanneer Mexico zijn schulden niet meer kan afbetalen Dat brengt de banken in moeilijkheden. IMF en WB moeten voor hen ingrijpen. IMF-WB leggen structurele aanpassingsprogramma’s op aan de Derde Wereld: deregulering, liberalisering, privatisering water-energie-telecom-communicatie, devaluatie, monocultuur en verhoging export grondstoffen, afbouw openbare gezondheidszorg, onderwijs …
Evolutie van de Derde Wereldschuld Third World Debt (Stock & Service) US $ billion 2500 2.492 2000 Stock 1.458,4 Service 1500 1000 609,4 398,8 500 163,8 93,4 72,8 9,2 0 1970 1980 1990 2000 World Bank, Global Development Finance 2002, pp. 188-89
Reagan organiseert een belastingshervorming ten voordelen van de rijken en vermogens (aanbodeconomie – Friedman) Reagan organiseert de volledige deregulering in de economie (breekt de vakbondsmacht: luchtvaart e.a. Tatcher: mijnwerksvakbond) Ook deregulering in de financiële sector. De controleregels ingesteld na de krach van 1929 worden progressief afgebouwd. De financiële operaties zijn volledig geliberaliseerd, wat toelaat om financiële producten/koopwaren te ontwikkelen, die als doel hebben te kunnen speculeren. Geschiedenis van de crisis
Geschiedenis van de crisis 1. Begin vanaf 1973 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982) 3. De Amerikanen als consumenten 4. De competiviteit als globale norm (1993) 5. De Aziatische crisis (1997) 6. De crisis in technologie aandelen (2001) 7. De huizen crisis (2007-…)
De verrijking van de rijksten is gigantisch. De ongelijkheid neemt enorm toe. Evolutie van de inkomens van de 20% armsten en van de 5% rijksten in de VS (1979=100) Source: Calculs à partir d’Emmanuel Saëz et Thomas Piketty.
2. De ontwikkeling van een fanatieke consumptie Bijdrage aan de groei van het BBP in de vs Vanaf 1950 tot 2006 per periode (in %) Source : Bureau of Economic Analysis (BEA)
3. Een massieve schuldenlast Evolutie van de Amerikaanse schuldenlast als percentage van het BBP (1950-2006) Source: Federal Reserve, Flow of Funds Accounts of the United States.
4. Massieve importering consumptiegoederen Evolutie van de verdeling tussen eigen industriële productie en import van goederen Source: Calculs à partir de BEA et US Department of Commerce.
Evolutie van de betalingsbalans VS (in miljarden dollars) Source: BEA.
Evolutie van de kapitaalbalans VS (in miljarden dollars) Source: BEA.
Geschiedenis van de crisis 1. Begin vanaf 1973 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982) 3. De Amerikanen als consumenten 4. De Aziatische crisis (1997) 6. De crisis in technologie aandelen (2001) 7. De huizen crisis (2007-…)
Geschiedenis van de crisis 1. Begin vanaf 1973 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982) 3. De Amerikanen als consumenten 4. De Aziatische crisis (1997) De crisis in technologie aandelen (2001) De huizen crisis (2007-…)
Kapitaalvlucht vanuit Azië Maar waar gaan die kunnen belegd worden? In de VS op de bloeiende beursmarkt . Investeringen in de VS aandelenmarkt vanuit het buitenland stijgen van 894 miljard dollars in 1997 tot 1.526 miljard in 1999. Deze kapitalen voeden vooral de NASDAQ (beurs van de technologie aandelen): deze stijgen van 1.410 points in augustus 1998 tot 4.803 in maart 2000. Geschiedenis van de crisis
L’historique de la crise Maandelijkse evolutie van de Amerikaanse beursindexen 11 septembre Golfoorlog
In maart 2000 springt de dot.com ballon. Zij sleurt de andere beurzen mee in haar val . Zij veroorzaakt een algemene crisis 11 september is er niet voor niets De Centrale Bank (de FED) verlaagt de interestvoet tot 1% Vergeleken met 1999 de particulieren verliezen 5.000 miljard dollar in 2002 aan financiële activa
Geschiedenis van de crisis 1. Begin vanaf 1973 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982) 3. De Amerikanen als consumenten 4. De competiviteit als globale norm (1993) 5. De Aziatische crisis (1997) 6. De crisis in technologie aandelen (2001) 7. De huizen crisis (2007-…)
Hoe diep is de crisis? 1. De Amerikaanse huizencrisis 2. De huizencrisis wordt wereldwijde kredietcrisis 3. Kredietcrisis wordt bank- en beurscrisis 4. Een recessie op komst 5. Economische en financiële crisis wordt dollarcrisis 6. De verschuiving van de economische macht
De Amerikaanse huizencrisis 2001: FED brengt rente op 1%. Goedkope leningen voor aankoop huizen. Variabele rente na 2 jaar. Positief zolang huismarkt stijgt + rente laag blijft 'Subprimes' aan arme, niet kredietwaardige gezinnen Huizen als onderpand voor nieuwe leningen Negatiefals huismarkt daalt en rente stijgt (begin 2007) Rente en leningen kunnen niet betaald worden Verkoop huizen en ineenstorting huizenmarkt 6 miljoen subprime leningen - 2 à 3 miljoen slachtoffers – 'executieverkopen'
L’historique de la crise Evolutie van het percentage eigenwoningbezit in de VS Source: US Census Bureau.
Gezin 1 prime Gezin 3 subprime Gezin 2 non-prime A $ 100 md AAA BB Bank Verzekeraar Financiële Markten SPV : Special Purpose Vehicule lening AAA $ 6000 md MBS - CDO Zakenbank Hedge fund 1 Hedge fund 2 MBO = Mortgage backed securities Door hypotheek gedekte waardepapierenCDO = Collateralized debt obligations
Karl Marx (1867) “Een groot deel van het overtollige kapitaal wordt fictief, zijn waarde is denkbeeldig. (…)Als kopieën die zelf kunnen verhandeld worden en dus als waarde-kapitaal kunnen circuleren, hebben ze een fictieve waarde: ze kunnen volledig onafhankelijk van de evolutie van de waarde van de werkelijke economie, stijgen of dalen. (…) Winst en verlies als gevolg van de prijsschommelingen van deze titels zullen steeds meer het resultaat zijn van speculatie. Dit soort ingebeelde financiële rijkdom vormt niet alleen een belangrijk deel van het fortuin van privé-personen maar het vormt ook een aanzienlijk deel van het bankierskapitaal.”
De subprimes leningen zijn dikwijls van het type 2-28: - 30 jaar afbetaling; - de eerste 2 jaar een vaste en lage interest; - de volgende 28 jaar variabele en hoge interesten. Als de prijzen in snel stijgende lijn gaan: men koopt aan via leningen, en verkoopt om geld te verdienen Dat is het koninkrijk van de speculatie.
L’historique de la crise Evolutie van de winsten van de 50 grootste financiële bedrijven in de wereld Source: Calculs sur base des rapports annuels.
De VS leeft « boven haar middelen » Hun schulden laten hen toe om te consumeren en zo de wereldvraag aan te trekken De ene crisis volgt op de andere, naargelang de fluctuaties op de vlottende kapitaalmarkt Dit fluctuerend kapitaal kan de trigger zijn van de crisis, maar is er niet de oorzaak van Als de Amerikanen « overconsumeren » komt dat doordat er overproductie is. Als de Amerikanen hiervoor fictieve kapitaalballonnen creëren, komt dat doordat er overaccumulatie van kapitaal is dat moet zo rendabel en zo snel mogelijk belegd worden
Door de schulden is de Amerikaanse economie gedrogeerd Normaal zou ze niet meer kunnen groeien Maar de financiers-wereld geeft haar, omwille van de supprematie, de mogelijkheid om voort te doen: de gezinnen kunnen hun consumptie blijven opdrijven en de wereldeconomie aantrekken Totdat de leners zeggen dat ze teveel schulden hebben om nog te kunnen terugbetalen. De crisis gaat dan over op het financiële domein
De crisis heeft haar basis in de productie Ze toont het onevenwicht tussen de voortdurende toename van productiecapaciteit en de steeds krimpende koopkracht van de bevolking “De uiteindelijke reden van elke crisis ligt altijd in de armoede en de beperkte consumptie van de mensen tegenover de ongebreidelde groei van de kapitalistische productie” (Marx, Het Kapitaal)
