DZIENNIKARSTWO PRASOWE

1. DZIENNIKARSTWO PRASOWE

2. PRASA • W najszerszym znaczeniu, usankcjonowanym m.in. przez ustawę Prawo prasowe (1984): „PRASAto wszelkie publikacje periodyczne ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, a w szczególności dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe (...)”. • W węższym znaczeniu tylko druki periodyczne wydawane i rozpowszechniane pod stałymi tytułami, opatrzone numerem bieżącym i datą, zajmujące się aktualnymi wydarzeniami i problemami z różnych dziedzin; do prasy zalicza się też czasopiśmiennictwo naukowe i fachowe. Tak rozumiana prasa jest jednym z najważniejszych środków komunikowania masowego.

3. Według klasyfikacji UNESCO (1964), stosowanej obecnie w większości państw, prasa dzieli się na: • dzienniki treści ogólnej • inne gazety (zwłaszcza tygodniki) treści ogólnej • pozostałe czasopisma • Niezależnie od tej klasyfikacji wyodrębnia się poszczególne rodzaje prasy na podstawie różnych kryteriów: • częstotliwości ukazywania się • zasięgu • wydawcy-dysponenta • ideologii • tematyki • adresata • poziomu • funkcji społecznej

4. DZIENNIKARZ „Dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji". Ustawa Prawo prasowe z 26.01.1984r.

5. PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWE DZIENNIKARZA: • Umiejętność pisania • Jest nie tylko umiejętnością, ale i SZTUKĄ • Może być „wrodzonym” talentem • Lub rezultatem ćwiczeń i wytrwałej pracy • Umiejętność zdobywania informacji • Umiejętność organizowania pracy

6. KTO JEST KIM W GAZECIE • REPORTER - początkujący dziennikarz, przychodzi do pracy pierwszy, a wychodzi ostatni, do tego niewiele mu płacą. Biega po mieście, na konferencje przygotowuje bieżące materiały. • PUBLICYSTA - ma już „dłuższy” staż pracy w mediach. Interesują go głownie sprawy problemowe. Ma „lekkie pióro” i analityczny umysł co pozwala mu pisać długie, wymagające sporej wiedzy teksty. • FOTOREPORTER - dokumentuje wydarzenia za pomocą aparatu fotograficznego • REDAKTOR - dziennikarz z doświadczeniem. Zleca tematy i poprawia teksty młodszych kolegów • SEKRETARZ REDAKCJI - koordynuje pracę całej redakcji, pilnuje „deadlinów” • REDAKTOR NACZELNY - rzadko można go spotkać w redakcji, nie wiadomo skąd czuwa nad całokształtem • WYDAWCA - tylko on jest nad naczelnym, często jest też właścicielem naszej gazety, czy radia

7. INFORMACJAPRASOWA • Informacja - wiadomość, wieść, nowina, rzecz zakomunikowana, zawiadomienie, komunikat • Informatio /łac./ wyobrażenie, wizerunek, pomysł; od informare - formować, wymyślić, spisać informować • Z definicji belgijskiej: Informationjest to czyste i proste, mniej lub bardziej szczegółowe sprawozdanie z faktu /inaczej sytuacji, akcji, myśli, opinii/ należące do jak najbardziej bezpośredniej teraźniejszości. • AmerykańskiNewsto dokładne, bezstronne sprawozdanie z ważnych faktów jakiegoś współczesnego wydarzenia, które jest interesujące dla czytelników drukującej je gazety. • Informacja to tyle, co sprawozdanie /Jednak każde sprawozdanie jest informacją, natomiast nie każda informacja jest sprawozdaniem/.

8. WARTO PAMIĘTAĆ: Informacja prasowa stanowi 70 procent wszystkich materiałów dziennikarskich zamieszczanych na łamach prasy. Umiejętność pisania informacji jest w praktyce niezbędna każdemu dziennikarzowi, niezależnie od tego czy pracuje w gazecie, radio, telewizji czy w portalu internetowym Informacja powinna być napisana językiem: • Prostym • Jasnym • Spójnym

9. JAKIE WARUNKI MUSI SPEŁNIAĆ INFORMACJA? Pisząc informacje musimy odpowiedzieć na pytania: CO? KTO? GDZIE? KIEDY? JAK? DLACZEGO? W JAKIM CELU? Z JAKIMI SKUTKAMI?

10. KAŻDA INFORMACJA... • Każda informacja powinna być zbudowana według powyższego szablonu • Jeśli nie zawiera ona odpowiedzi choćby na jedno z tych pytań jest niepełna • Kolejność odpowiedzi na powyższe pytania zależy od tego co uznamy za najważniejsze w danym wydarzeniu • Zmieniając kolejność odpowiedzi na pytania musimy uważać, aby nie dopuścić do informacyjnego chaosu

11. NA PRZYKŁAD: • Prezydent Bush / odwołał / Condoleezze Rice / z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego • Condoleezze Rice / z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego / odwołał / prezydent Bush • Z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego / Condoleezze Rice / odwołał / prezydent Bush Choć w każdym z tych zdań możemy wyróżnić cztery identyczne składniki treści, zdania nie są tożsame, ponieważ różnią się kolejnością ich występowania.

12. JAK WIDAĆ: Każde z tych zdań odpowiada na inne pytanie: • Co zrobił prezydent Bush? • Kto odwołał Condoleezze Rice z funkcji doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego? • Z jakiej funkcji odwołał Condoleezze Rice prezydent Bush? Wynika z tego, że zmiana szyku wyrazów ma wpływ na znaczenie całego zdania, a co za tym idzie całej informacji

13. JAK SZUKAĆ CIEKAWEGO TEMATU? • Zrób przegląd tego, co cię zainteresowało w ostatnich dniach w telewizji, w gazecie. Zastanów się nad tym, czy masz coś do dodania, do zapytania • Przypomnij sobie, o czym ostatnio rozmawiałeś ze znajomymi, rodziną, może tkwi w tym TEMAT. • Wyjdź na poszukiwanie - może spotkasz TEMAT. • Zastanów się czego się, na co czekasz, czego się spodziewasz. TO MOGĄ BYĆ TEMATY!!!

14. JAK PISAĆ? • Szybko. Informacja dziennikarza prasowego jest zwykle spóźniona w stosunku do informacji jego kolegi z radia bądź telewizji. Inaczej przedstawia się sytuacja dziennikarza internetowego – to on przekazuje teraz swoją informację jako pierwszy • Na czas. Każdy dziennikarz ma wyznaczony termin oddania tekstu tzw. „deadline". Musi zdążyć przed oddaniem numeru do druku • W dziennikach zwykle wszystko jest „na wczoraj” • w tygodnikach „na dziś” • w miesięcznikach mamy czas „do jutra”. • Zrozumiale. Informacja, którą przekazujemy musi być zrozumiała dla czytelnika.  Dostosowana do jego stanu wiedzy. Piszemy zwykle dla przeciętnego odbiorcy. W swoich tekstach staraj się nie używać fachowych terminów. Jeśli już musisz - wyjaśnij je. Ekspert ominie zbędne wyjaśnienia. Laikowi pomogą zrozumieć problem.

15. Dla kogoś. Dobry tekst można napisać, gdy siadając do pisania ma się wyraźnie przed oczami adresata, do którego się pisze. Musimy widzieć swojego czytelnika, gdyż wtedy możemy nawiązać z nim rozmowę. • Krótko. Staraj się, aby twój tekst był przejrzysty. Pisz krótkimi zdaniami. Zdania nie powinny mieć więcej niż 18-20 słów. Czytelnik nie może zapomnieć, co było na początku zdania, gdy skończy je czytać. • Konkretnie. Nie poruszaj zbyt wielu wątków. Nawet opisane pobieżnie zajmą wiele miejsca, rozproszą uwagę. Nikt też nie przeczyta nawet pół strony ogólników. • Przejrzyście. Twój tekst nie może stanowić zwartego bloku literek. Pamiętaj o akapitach. Nową myśl, wątek zaczynaj od nowej linijki.  Jeśli tekst jest długi, koniecznie podziel go na rozdziały i nadaj mu śródtytuły tytuły. Pamiętaj, że większość ludzi czyta tylko trzy pierwsze akapity

16. ŹRÓDŁA  INFORMACJI • Podstawą pracy dziennikarza jest dostęp do informacji • Każdy dziennikarz ma „notes” z adresami i telefonami osób bądź instytucji będących dla niego źródłami informacji • Korzystając ze źródeł informacji licz się z tym, że twoi informatorzy mogą nie być obiektywni. Strona konfliktu nie przedstawi obiektywnie istoty i przebiegu sporu. Urzędnik nie skrytykuje sposobu działania swojej „firmy" • Dziennikarz jest dla innych źródłem informacji!! Uważaj, aby w swoich newsach, reportażach, artykułach zachować obiektywizm. Nie można mieszać swojej opinii z informacjami o faktach.

17. BUDOWANIE INFORMACJI - ODWRÓCONA PIRAMIDA • Aby nasza wiadomość informowała szybko i sprawnie powinna być zbudowana na kształt odwróconej piramidy • Przy podstawie umieszczamy najważniejsze informacje, które mają przyciągnąć naszego czytelnika • Dalej rozwijamy temat, uzupełniając podane na początku informacje • Bliżej wierzchołka piramidy mogą pojawić się rzeczy mniej ważne. LEAD AKAPIT WSTĘPNY BODY AKAPIT TRANZYTYWNY AKAPIT KOŃCOWY

18. TYTUŁ I LEAD • TYTUŁ - to pierwsza informacja dla czytelnika. Krótkie teksty informacyjne mają tytuły bardzo proste, często składające się z jednego, dwóch słów. W przypadku gatunków publicystycznych zadaniem tytułu jest zaintrygowanie czytelnika. Często tytuły zawierają grę słów, pytanie retoryczne, czy dowcip. • LEAD - To krótkie, 2-4 zdaniowe informacje zapowiadające, o czym będzie tekst. W leadzie wyjaśniamy przyczynę jego napisania lub intrygujący fragment tekstu. Lead ma naszego czytelnika zachęcić do przeczytania całego artykułu.

19. POZOSTAŁE ELEMENTY TO: • ŚRODTEKST /WYRÓŻNIENIE/ - to fragment informacji, wyróżniony grubą lub kolorową czcionką, który ma zaciekawić, zaintrygować czytelnika • ŚRÓDTYTUŁ - używa się go w długich artykułach, to tytuł części tekstu. Śródtytuł musi być krótki 2-4 wyrazowy • RAMKA - umieszcza się w niej dodatkowe informacje, często dane: liczby, daty, nazwiska lub wypowiedzi i komentarze znanych osób, ekspertów • AKAPIT - nowy fragment tekstu wyróżniony wycięciem

20. GATUNKI DZIENNIKARSKIE Współcześnie lepiej nie posługiwać się słowem informacja jako nazwą określonego gatunku dziennikarskiego – jest to raczej funkcja tekstu publikowanego w mediach Gatunki dziennikarskie można podzielić na dwa podsystemy: • Gatunki informacyjne • Gatunki publicystyczne

21. GATUNKI INFORMACYJNE Gatunki informacyjne są na ogół niewielkie objętościowo, a ich podstawową funkcją jest powiadamianie, informowanie o zdarzeniach • Sygnał (flesz), news, wzmianka, notatka • Sprawozdanie • Życiorys, sylwetka • Zapowiedź • Kronika wydarzeń • Reportaż • wywiad

22. SYGNAŁ /FLASH, NEWS, WZMIANKA, NOTATKA To krótkie teksty informacyjne dotyczące pojedynczych faktów, wydarzeń: • Sygnał / flash – to najkrótszy tekst informacyjny przekazywany w serwisie agencyjnym natychmiast po podaniu faktu do publicznej wiadomości • News – krótki tekst informacyjny w serwisie informacyjnym radia i telewizji • Wzmianka – treścią wzmianki jest pojedynczy fakt, wydarzenie. Zazwyczaj wzmianki publikowane są w ciągach typu: przegląd wydarzeń, wiadomości w skrócie • Notatka – to rodzaj wzmianki uzupełnionej o informacje dodatkowe, fakty poboczne. W notatkach prasowych zwykle umieszcza się teksty, których redakcja pisma nie zdobyła samodzielnie

23. REGUŁY BUDOWANIA DEPESZY AGENCYJNEJ • TYTUŁ – ma 52 znaki i musi zawierać jak najwięcej informacji. Dowcip i gra słów są tu mile widziane np. „Człowiek pogryzł psa” • LEAD – klasyczny lead zawiera informację: kto, co, gdzie, kiedy, a w miarę możliwości – także źródło. Lead jest rozwiniętą formą tytułu, przekazuje najważniejszą informację depeszy. Powinien zająć najwyżej cztery linijki. Jeśli mamy jeszcze miejsce, warto w leadzie odpowiedzieć jeszcze na pytania: dlaczego i w jaki sposób • ŹRÓDŁO INFORMACJI – w każdej depeszy musi być podana informacja o źródle. Unikamy określeń: rzetelne, czy dobrze poinformowane źródła. Najlepiej podać je już w pierwszym akapicie, ale nie jest to konieczne

24. I CO Z TEGO? – każda depesza musi odpowiadać na to pytanie • CYTAT – ożywia depeszę, daje czytelnikowi bezpośredni dostęp do wypowiedzi kluczowej osoby, urozmaica tekst dosłownie i uwiarygodnia go • JĘZYK – prosty, trzeba unikać nowomowy i wyrażeń, które mogą odstraszyć czytelnika np. zamiast pisać „wzrost wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wystarczy użyć słowa „inflacja” • CZEGO UNIKAĆ? – należy unikać względnych określeń: znacząco, nieznacznie, wkrótce, niedługo, za jakiś czas, dużo, mało.. Dobry styl depeszy nie polega na doborze przymiotników i przysłówków, tylko czasowników

25. SPRAWOZDANIE • SPRAWOZDANIE powinno być: • rzeczowe • przekazywać wydarzenia w porządku chronologicznym • dostarczać dokładnych, sprawdzonych i zgodnych z prawdą informacji • To wierna i dokładna relacja z jakiegoś wydarzenia. W sprawozdaniu przedstawiamy wydarzenia, które trwają już jakiś czas i zmieniają się w czasie. Piszemy je zachowując chronologię zdarzeń, choć czasami dla uatrakcyjnienia tekstu zaczynamy od podania finału zdarzenia. • Autor sprawozdania musi być bezpośrednim świadkiem lub uczestnikiem wydarzenia • Celem sprawozdania jest poinformowanie o jakimś wydarzeniu, ale zawiera też element oceny

26. REPORTAŻ Ma charakter sprawozdania za pośrednictwem obserwatora/reportera, o prawdziwych wydarzeniach, sytuacjach, ludziach. Reportaż odznacza się aktualnością, autentyzmem oraz osobistym stosunkiem reportera do podmiotu. • Temat reportażu: • historia • opowieść • człowiek • atrakcyjne miejsce niedostępne dla czytelnika • Sposób pozyskiwania materiałów do reportażu: • obserwacja, bycie bezpośrednim uczestnikiem wydarzeń • wywiad ze świadkami zdarzenia • dotarcie do interesujących, niedostępnych dla każdego dokumentów • eksperyment - wtopienie się w środowisko • Proces pisania reportażu: • impuls: - list/informacja od czytelnika. • wydarzenie, którego efektem jest news • pobyt w niezwykłym miejscu • bycie świadkiem zdarzenia

27. WYWIAD • Wywiad to nie tylko gatunek wypowiedzi, ale także metoda pracy dziennikarza - sposób pozyskiwania informacji lub opinii • Cechą każdego wywiadu jest związek z sytuacją. To sytuacja staje się „partnerem” rozmówców lub tematem ich rozważań • Przygotowując się do wywiadu dziennikarz powinien najpierw przeczytać wszystko, co osiągalne i co dotyczy rozmówcy i tematu. Gdy wywiad ma np. przedstawiać sylwetkę znanej osoby, wypada dowiedzieć i przeczytać o niej jak najwięcej, poznać opinie ludzi znających rozmówcę • Dziennikarz posługuje się wywiadem, gdy: • nie był obecny przy wydarzeniu, które chce przedstawić • jest to najlepsza forma z możliwych do przedstawienia danego wydarzenia • chce uzyskać informacje na jakiś temat od osoby kompetentnej, specjalisty • ważna jest sama osoba, z którą się przeprowadza wywiad

28. GATUNKI PUBLICYSTYCZNE Pisania tekstów publicystycznych, dobrze jest podejmować się po dobrym opanowaniu warsztatu językowo-stylistycznego tekstów informacyjnych. W tekstach publicystycznych autor nie jest anonimowy - przejawia się jego osobowość i indywidualizm. • Komentarz, artykuł wstępny • Artykuł • Felieton • Dziennik • List do redakcji, głos opinii publicznej, odpowiedz redakcji

29. ARTYKUŁ • Artykuł publicystyczny to publikacja prasowa wyrażająca stanowisko autora lub redakcji wobec istotnych problemów oraz zjawisk społecznych. • Celem artykułu jest popularyzacja, interpretacja, oraz ocena faktów i problemów zakresu polityki, ideologii gospodarki i innych dziedzin życia społecznego, a także kształtowanie opinii czytelników • Struktura artykułu • Konkretne zetknięcie czytelnika z rzeczywistością, o której piszemy,  z przedmiotem. • Postawienie problemu, nazwanie, sprecyzowanie go. Należy wybrać tylko jeden wątek sprawy. • Odpowiedź na postawiony problem, pytanie. • Nawiązanie do innych publikacji na ten sam temat. • Wszystkie informacje dotyczące danej kwestii. • Dyskusja na temat za / przeciw. • Wewnętrzna dyskusja z samym sobą. • Podsumowanie, odpowiedź. • Zakończenie, wniosek, apel, nowe pytanie co dalej?

30. FELIETON • To forma, która wymaga dużego doświadczenia, „lekkiego pióra” i błyskotliwości od autora. W felietonie często posługujemy się grą słów, ironią, czy satyrą. Autor może być w swych sądach niesprawiedliwy, a nawet prowokatorski • Tematyka felietonu jest nieograniczona, choć tekst taki powinien nawiązywać do spraw aktualnych i realiów bliskich czytelnikowi • Cechy felietonu: • Zwykle rozpoczyna się od swobodnej, ciekawej obserwacji • Tematem często są obyczaje, ludzkie zachowania, aktualna sytuacja • Zmusza czytelnika do zastanowienia się, ustosunkowania do jakiegoś problemu