290 likes | 493 Views
Spotkanie prasowe. Debora Revoltella – Główny Ekonomista Grupy UniCredit, Europa Środkowo-Wschodnia Andrzej Bratkowski – Główny Ekonomista, Bank Pekao SA Warszawa, 6 czerwca 2008. Europa Środkowa i Wschodnia : jak przetrwać międzynarodową burzę.
E N D
Spotkanie prasowe Debora Revoltella – Główny Ekonomista Grupy UniCredit, Europa Środkowo-Wschodnia Andrzej Bratkowski – Główny Ekonomista, Bank Pekao SA Warszawa, 6 czerwca 2008
Europa Środkowa i Wschodnia: jak przetrwać międzynarodową burzę Debora Revoltella – Główny Ekonomista Grupy UniCredit, Europa Środkowo-Wschodnia Andrzej Bratkowski – Główny Ekonomista, Bank Pekao SA Warszawa, 6 czerwca 2008
ANALIZA SYTUACJI OGÓLNEJ • Nowa sytuacja na rynkach międzynarodowych charakteryzująca się mniejszym wzrostem gospodarczym w Stanach Zjednoczonych i Europie, zwiększoną niepewnością oraz zmiennością i ogólną przeceną ryzyka. W Europie Środkowej i Wschodniej cykl wzrostu osiągnął najwyższy punkt w latach 2006–2007, jednak dotychczasowe czynniki wzrostu nadal są obecne. Tym niemniej w większości krajów wykorzystano oszczędnościami zewnętrzne w celu finansowania wzrostu, co w kontekście ogólnej przeceny ryzyka może prowadzić do spowolnienia wzrostu kredytów kredytów. • Ogólnie, naszym zdaniem gospodarka Europy Środkowej i Wschodniej poradzi sobie z zaistniałą sytuacją, pomimo trwającego wzrostu ryzyka i kosztów. • Wciąż dostrzegamy możliwości rozwoju w sektorze budownictwa mieszkaniowego, mimo bardziej umiarkowanego wzrostu. Na tym rynku wciąż istnieje duża luka pomiędzy podażą a popytem. Utrzymujący się duży popyt na nieruchomości jest spowodowany wzrostem dochodów i poprawą warunków życiowych. W ciągu najbliższych 10 lat kupno domu, przeważnie na zaspokojenie własnych potrzeb, będzie planowane w 2z10gospodarstw domowych. Dostępność mieszkań zmniejsza się zaś popyt na domy nadal jest tworzony przez powstającą klasę średnią i osoby zamożne. Oznacza to, iż oprócz istniejącego obecnie popyt może istnieć „popyt potencjalny”, obecnie zredukowany ze względu na problemy z dostępnością. • W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost cen mieszkań. Wciąż uważamy, iż ceny mieszkań w omawianym rejonie są bliskie równowadze, choć w pewnych podsegmentach mogą pojawić się tendencje do odchyleń od równowagi. • W przyszłości wymagają obserwacji tylko niektóre obszary, na których może wystąpić nadpodaż. Należą do nich sektor domów wakacyjnych w Bułgarii lub niektóre stolice państw, jak np. w Bukareszt. Załamanie rynku w Kazachstanie powinno stanowić sygnał ostrzegawczy dla regionu.
Plan prezentacji W obliczu międzynarodowych wyzwań Europa Środkowa Europa Południowo-Wschodnia i kraje nadbałtyckie Pozostałe kraje Europy Rynek nieruchomości
Powolna poprawa na rynku międzynarodowym, rok 2009 będzie jeszcze trudny • Tylko niewielka korekta cen ropy cen żywności – presja inflacyjna nadal stanowi kluczowy ogranicznik polityki • W 2009 r. niewielkiemu ożywieniu wzrostu gospodarczego w Stanach Zjednoczonych będzie towarzyszyć rozpoczęciu przez FED cyklu zacieśniana polityki • W strefie euro wzrost gospodarczy ulegnie dalszemu ograniczeniu, co zmusi ECB do rozpoczęcia cyklu rozluźniania polityki, pomimo poważnych obaw o wzrost inflacji • Minimalne wzmocnienie dolara w stosunku do euro Źrodło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds. Europy Środkowej i Wschodniej
Przecena ryzyka uwydatnia lokalne słabe punkty w rejonie Europy Środkowej i Wschodniej Przecena ryzyka – Spread 5Y CDS 1 Zewnętrzne czynniki zakłócające równowagę Deficyt bieżący w stosunku do FDI na tle PKB (w 2007 r. w %) 2 Przypis: 1\ Europa Środkowa:Węgry, Czechy, Słowacja, Polska; Europa Południowo-Wschodnia i kraje bałtyckie: Chorwacja, Bułgaria, Rumunia, Serbia, Łotwa; Szersza Europa: Rosja, Kazachstan, Ukraina, Turcja; 2\ Najnowsze dostępne dane: 30/05/2008 Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds. Europy Środkowej i Wschodniej, Bloomberg
Przecena ryzyka na poziomie międzynarodowym wpływa na sektor bankowy w Europie Środkowej i Wschodniej, z możliwością wystąpienia utrudnień na rynku kredytów Podatność na credit squeeze1 Kredyty/PKB w 2007 r. 1\ Zmiana w koszcie ryzyka wynosi delta 5Y CDS w okresie od maja 2008 r. dogrudnia 2006 r.; Zależność sektora bankowego od finansowania zagranicznego jest obliczona jako zobowiązania zewnętrzne pomniejszone o zagraniczne papiery wartościowe i podzielone przez aktywa banków razem według stanu na grudzień 2007 r. Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds. Europy Środkowej i Wschodniej, Bloomberg
Prężna gospodarka Znaczne spowolnienie Stagnacja Pomimo, iż rejon Europy Środkowej i Wschodniej już odczuł zmiany, to jednak wciąż charakteryzuje go znaczna prężność gospodarki Stopy wzrostu realnego PKB(na podstawie danych nie wyrównanych sezonowo)1 Wzrost gospodarczy w 2008 r. Szok na rynku nieruchomości Przypis: 1\ na podstawie danych wyrównanych sezonowo dla Portugalii Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds. Europy Środkowej i Wschodniej, Bloomberg Eurostat
Plan prezentacji W obliczu międzynarodowych wyzwań Europa Środkowa Europa Południowo-Wschodnia i kraje nadbałtyckie Pozostałe kraje Europy Rynek nieruchomości
W 2008 r. spodziewane jest spowolnienie w ramach cyklu koniunkturalnego, z popytem krajowym jako głównym czynnikiem wzrostu i silną presją inflacyjną RealnyPKB (w %, rok do roku) • W 2008 r. nastąpi spadek wzrostu PKB, który w Europie Środkowej wyniesie 4,7%. Szczyt wzrostu PKB nastąpił na przełomie lat 2006/2007, kiedy wynosił on 6%. • W tym roku na Węgrzech nastąpi poprawa po najgorszym okresie w 2007 r. w wyniku wdrożenia przez rząd pakietu oszczędnościowego (w I kwartale 2008 r. PKB wzrósł o 1,6% w porównaniu z jego wzrostemo 0,8% w IV kwartale 2007 r.) • Mimo wolniejszego wzrostu nakłady inwestycyjne nadal stanowią wsparcie wzrostu gospodarczego w całym regionie • Konsumpcja indywidualna, nieco przyhamowana przez wzrost stóp procentowych oraz wysoką inflacja w 2008 ponownie przyspieszy w latach 2009 i 2010. • W 2010 gdy gospodarka globalna przyspieszy eksport netto będzie miał dodatni udział we wzroście PKB • Zaostrzona polityka fiskalna ogranicza wzrost wydatków rządowe, lecz rok 2010 to w regionie rok wyborów (2011 w Polsce) Inflacja (w %, rok do roku) Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej
Silny wzrost PKB oraz wzrost inflacji prowadzą do zaostrzenia polityki monetarnej, a rynek oczekuje dalszego zaostrzenia Polska Czechy Stopa referencyjna na koniec okresu May-07 Aug-07 Nov-07 Feb-08 May-08 May-07 Aug-07 Nov-07 Feb-08 May-08 Słowacja Węgry • W okresie letnim w Polsce nastąpi dalszy wzrost stóp referencyjnych • Po podniesieniu stóp procentowych o 100 bps przez centralny bank węgierski w okresie od marca, spodziewany jest ich spadek do poziomu 7,50% do końca roku May-07 Aug-07 Nov-07 Feb-08 May-08 May-07 Aug-07 Nov-07 Feb-08 May-08 Stopa referencyjna Stopa międzybankowa Przypis: 1)Najnowsze dostępne dane : 30/05/2008 Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Bloomberg
Po przystąpieniu Słowenii do Europejskiej Unii Monetarnej w 2007 r., Słowacja jest liderem regionu w drodze do strefy euro • Po przystąpieniu Słowenii do Unii Monetarnej Unii Europejskiej (EMU) w styczniu 2007 r. Słowacja jest jedynym krajem w Europie Środkowej, który przystąpi do strefy euro w ciągu najbliższych miesięcy. • Na początku maja 2008 r. Komisja Europejska wydała zalecenia rekomendujące przystąpienie Słowacji do strefy euro, dzięki czemu proces ten uzyskał najważniejsze „zielone światło” i przeszedł do fazy końcowej. Na temat zalecenia KE muszą wypowiedzieć się Parlament Europejski, Rada Ecofin (3 czerwca) oraz Rada Europejska (w skład której wchodzą premierzy i prezydenci unijni – w dniach 19 i 20 czerwca). Ecofin potwierdzi ostatecznie przyjęcie euro przez Słowację 8 lipca b.r.Do tego dnia zostanie także ustalony kurs zamiany • Dnia 29 maja centralny kurs korony słowackiej został rewaluowany o 17,6% w systemie ERM II i ustalony na 30,1260 SKdo1 EUR, przy założeniu kontynuacji poprawy określających go czynników fundamentalnych • Nie została jeszcze ustalona data przystąpienia do EMU dla Polski, Czech i Węgier. • Zgodnie z naszymi przewidywaniami przystąpienie do EMU stanie się możliwe dla Polski najwcześniej w 2012 r., natomiast przystąpienie Czech i Węgier wydaje się bardziej prawdopodobne w 2013 r. Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej
Plan prezentacji W obliczu międzynarodowych wyzwań Europa Środkowa Europa Południowo-Wschodnia i kraje nadbałtyckie Pozostałe kraje Europy Rynek nieruchomości
Kraje nadbałtyckie czeka teraz wyraźne spowolnienie wzrostu gospodarczego oraz ochłodzenie koniunktury widoczne także w krajach Europy Południowo-Wschodniej • Spowolnienie wzrostu w krajach nadbałtyckich wraz z obniżeniem napływu kapitału, wielkości kredytów oraz schłodzeniem na rynku nieruchomości • W krajach nadbałtyckich spodziewane jest dalsze schłodzenie, w ramach którego maksymalny spadek wzrostu PKB pojawi się w okresie od 2008 do 2009 r. w Estonii oraz na Łotwie • W krajach Europy Południowo-Wschodniej wciąż utrzymuje się dobre tempo rozwoju, któremu towarzyszy ożywiona konsumpcja oraz dobra koniunktura inwestycyjna • Jednak oczekujemy pewnego spowolnienia na skutek pogorszenia płynności w związku z poważną nierównowagą zewnętrzną Wzrost realnego PKB (w %, rok do roku) Główne czynniki wzrostu PKB (w %, avg 2008-2010) Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej
Możliwość wystąpienia utrudnień na rynku kredytów (credit squeeze), pozostaje w niektórych przypadkach w zgodzie z dążeniami banków centralnych Podatność na credit squeeze1 Kredyty ogółem (w %,wzrost rok do roku)2 Rumunia Kraje Nadbałtyckie Bułgaria Bośnia Chorwacja Serbia Kredyty/PKBw 2007 r. 1\ Zmiana kosztu ryzyka wynosi delta 5Y CDS w okresie od maja 2008 r. dogrudnia 2006 r.; Zależność sektora bankowego od finansowania zagranicznego jest obliczana jako zobowiązania zewnętrzne pomniejszone o zagraniczne papiery wartościowe, podzielone przez aktywa banków razem według stanu na grudzień 2007 r.; 2\ Kredyty ogółem obejmują pożyczki rządowe, kredyty udzielane instytucjom niefinansowym oraz osobom fizycznym, a także dostępne dane na temat kredytów udzielonych instytucjom non-profit świadczącym usługi na rzecz gospodarstw domowych oraz instytucji nie będących MFI Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Bloomberg
Agenda W obliczu międzynarodowych wyzwań Europa Środkowa Europa Południowo-Wschodnia i kraje nadbałtyckie Pozostałe kraje Europy Rynek nieruchomości
7% > CPI > 4% CPI > 12% 12% > CPI > 7% Silny wzrost przy rosnącej inflacji Inflacja (CPI, r/r %, kwiecień) Wzrost PKB %, faktyczny Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej
Utrudnienia na rynku kredytów (credit squeeze) Uzależnienie sektora finansowego od inwestycji zagranicznych (Zewn. Pasywa – Zewn. Aktywa)/Aktywa ogółem (%) Wzorst rynku kredytów (miesięcznie, r/r) • Zapotrzebowanie banków na finansowanie zagraniczne oraz znaczny wzrost kosztów ryzyka wskazują na wrażliwą sytuację sektora bankowego w Kazachstanie. Globalny problem płynności przenosi się na spadek popytu na kredyty. • Mogą pojawić się problemy z finansowaniem w Rosji, będą one jednak mieć wpływ tylko na kilku graczy i nie będą nieść za sobą konsekwencji systemowych. Na Ukrainie, choć koszt refinansowania nieznacznie się podniósł, jednak duży udział inwestycji zagranicznych powinien zapewnić systemowi bankowemu bezpieczeństwo przed załamaniem koniunktury. • Choć ciągle bardzo podatna na zmiany na rynkach kapitałowych, gospodarka Turcji jest stosunkowo mało narażona na ograniczenia na rynku kredytów; niemniej bardziej restrykcyjna polityka monetarna może mieć wpływ na rozwój sytuacji. Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej
Agenda W obliczu międzynarodowych wyzwań Europa Środkowa Europa Południowo-Wschodnia i kraje nadbałtyckie Pozostałe kraje Europy Rynek nieruchomości
Okresowi transformacji w całym regionie doprowadził do wysokiego poziomu własności mieszkań, przy nadal znacznej luce podażowej Zasoby mieszkaniowe na ‘000 mieszkańców1,4 Mieszkania własnościowe w EŚW i Europie Zachodniej1,2,3 Spółdzielnie • Wynikiem prywatyzacji na początku lat 90-tych było upowszechnienie własności prywatnej, z ok. 77% zasobów mieszkaniowych stanowiących obecnie mieszkania własnościowew porównaniu do 64% w krajach starej UE • Rynek mieszkaniowyw regionieEŚW nadal charakteryzuje się niską podażą mieszkań Uwagi: 1\ UE: AT, DK, FI, FR, IT, NL i ES; ostatni spis ludności w krajach UE; 2\ Dane z 2001 r. dla BG, CZ, HR, LV, LT i SK; z 2005 r. dla HU i RUS; z 2006 r. dla EST, PL iRO; 3\ Szacowane jako współczynnik mieszkań własnościowych i mieszkań ogółem mierzony jednostkach fizycznych, poza Rosją (m2); 4\ Z 2001 r. dla LT, 2006 r. dla BG, HR, EST, LV, PL, RO i UKR oraz z 2007 r. dla CZ, HU i SK Źródło: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Departament Środowiska i Samorząd (Irlandia), UNECE
Budownictwo rozwijało się silnie w ostatnich latach, zwłaszcza w stolicach i rejonach miejskich, ciągle jednak pozostawała dużo poniżej standardów zachodnich Realizacja jednostki mieszkaniowej na ‘000 mieszkańców1,2 IRLANDIA = 19,0 HISZPANIA = 12,6 UE=Ø 7,4 % mieszkań wybudowanych po 19903 7.2 8.8 8.3 5.3 11.1 n.a. 7.1 12.9 11.5 n.a. 6.9 n.a. Uwagi: 1\ kryterium UE obejmujące: AT, DK, FI, FR, IE, IT, NL i ES; 2\ BG, HR i RUS (liczba mieszkań): 2000-2006; 3\Spis ludności (ostatni dostępny rok) Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Departament Środowiska i Samorząd (Irlandia)
Luka mieszkaniowa powiększa się biorąc pod uwagę standardy jakościowe Średnia liczba pokoi w mieszkaniu1,2 Średnia powierzchnia użytkowa mieszkania 1,2 • Ustrój komunistyczny pozostawił w regionie EŚW unikalne zasoby mieszkaniowe ze stosunkowo nowymi, ale często zaniedbanymi mieszkaniami • Kwestie jakości i konserwacji są szczególnie istotne w krajach WNP • W krajach Europy Centralnej, takich jak Węgry i Czechy, standardy jakości są zbliżone do zachodnich Uwagi:1\ kryterium UE obejmujące AT, DK, FI, FR, IT, NL iES; 2\ Spis ludności UE (ostatni dostępny rok). Z 2001r. dla BG, CZ, HR, LV, LT i SK; z 2005 r. dla RUS i UKR, z 2006 r. dla EST, HU, PL i RO Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Departament Środowiska i Samorząd (Irlandia)
Dane z badania wykazują silny potencjalny popyt na domy/mieszkania, głównie jako miejsce zamieszkania Ogólne prawdopodobieństwo nabycia nowego domu/mieszkania (%)1,2 • 2 na10 gospodarstw domowych zamierza nabyć nieruchomość • 9 na10 potencjalnych kupców szuka domu, w którym zamieszka • Pojawia się rosnący popyt na inwestycje w celach wakacyjnych, zwłaszcza w Chorwacji, Bułgariii Rumunii UKR Avg SI CZ HU SK HR PL RUS RO SRB BG BIH Ogólne prawdopodobieństwo nabycia nowego domu/mieszkania według celu 1,2,3 Avg SI CZ HU SK HR PL RUS RO SRB BG BIH UKR Uwagi:1\ Badanie obejmujące1,000 iosób (ponad 2,000 w RUS) w wieku >15 lat, zamieszkujących największe miasta w kraju; wszystkie wywiadybyły prowadzone jako rozmowa twarzą w twarz przezagencje współpracujące z Bankiem Austria’s (GfK, RmPlus, TNS); 2\Kraje uszeregowane według poziomu PKB per capita; 3\ Próba reprezentowana wyłącznie przez osoby zamierzające kupić nowy dom/mieszkanie Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Bank Austria Market Research.
Bardzo wysoki wzrost cen mieszkań… Ceny nieruchomości mieszkaniowych w rozszerzonej Europie (średni roczny wzrost w latach 2002-2007)1,2 Uwagi\ Tempo wzrostu obliczane w walucie lokalnej (na zasadach nominalnych).Wszelkie wykorzystane dane pochodzą z NCB i lokal nych biur statystycznych i dotyczą nnieuzgadnianych źródeł krajowych, stąd wszelkie porównania dynamiki cen w tych krajach należy traktować z ostrożnością; 2\ BE, DE, IT: 2002-2005; NL, PT, LV, LT: 2002-2006. Ceny mieszkań dla Łotwy i Ukrainey dotyczą stolic Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej na podstawie krajowych urzędów statystycznych, banków centralnych i danych DepartamentuŚrodowiska i Samorządu (Irlandia)
… nadal brak znacznych odchyleń od tendencji do równowagi Średnie ceny nieruchomościw krajach(EUR za m2)1,3 Wskaźnik cen nieruchomości wobec cen równowagi w 2007 r.2,3,4 Uwagi: 1\ LV, LT: 2006; 2\ LV, LT, RUS: 2006; 3\ Ceny dla Łotwy dotyczą przedmieść Rygi, natomiast dla Rumunii, dotyczą Bukaresztu; 4\ Wartość równoważna cen mieszkań oblicza się w oparciu o dane szacunkowe spoza próby poprzez regres cen mieszkań (wyrażonych na zasadach rzeczywistych) według PKB per capita w PPS orazstawek hipotecznych przy wykorzystaniu krajów ze Strefy Euro jako benchmark Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej
Zdolność do dokonywania inwestycji mieszkaniowych znacząco zmalała w ostatnich latach Wskaźnik dostępności (2007)1,2 • Wzrost cen nieruchomości znacznie powyżej wzrostu płac spowodował w ostatnich latach gwałtowne obniżenie dostępności mieszkań • Niewielka dostępność oznacza, że w wielu krajach popyt na inwestycje mieszkaniowe nadal dotyczy segmentu powstającej klasy średniej lub osób o wysokich dochodach Dostępność inwestycji mieszkaniowych3 (% gospodarstw w liczbie ogółem) Uwagi: 1\ Wskaźnik dostępności cenowej jest obliczany jako średnie ceny mieszkań (€ za m2)/ średnie miesięczne wynagrodzenie brutto; 2\ Dane z 2006 r. dla Łotwy, Litwy i Ukrainy; 2005 dla Włoch, Finlandii i Austrii oraz z 2003 dla Francji. Ceny dla krajów starej UE (poza Finlandią), Łotwą i Rumunią dotyczą stolic; 3\ Udział szacowany przy użyciu 2 benchmark a wskaźnika przystępności cenowej 2 (mierzony jako cena m2 mieszkania wobec miesięcznego wynagrodzenia brutto) oraz oficjalnych statystyk dystrybucji dochodów gospodarstw domowych. Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej, Departament Środowiska i Samorząd (Irlandia)
Luka podażowa połączona z ciągle silnym popytem nadal wyraźnie napędza długoterminowy wzrost • Bułgaria: większa selekcja ma nastąpić w segmencie nieruchomości wakacyjnych • Chorwacja: oczekuje się, że zaostrzenie polityki monetarnej spowolni stały wzrost • Czechy: brak bańki mieszkaniowej na horyzoncie (jeszcze) • Węgry: nadmierna podaż, ale brak oznak bańki cenowej • Kazachstan: bańki pękają • Polska: pierwsze oznaki stabilizacji, jednak luka mieszkaniowa pozostaje • Rumunia: pewne ochłodzenie, ale nadal wysoki potencjał • Słowacja: nadal zdrowy potencjał wzrostowy na horyzoncie • Turcja: nadal tylko rynek dla najbpgatszych • Ukraina: niewykorzystany potencjał w segmencie średniego i wysokiego standardu, z pewnym ochłodzeniem w segmencie luksusowym Liczba lat pozostałych do nasycenia rynku1 Uwaga: Liczbę lat pozostałychdo nasycenia rynku nieruchomości oblicza się jako współczynnik pomiędzy szacowanym potencjałem rynkowym (ogólna liczba gospodarstw domowych zamierzających nabyć nowy dom/mieszkanie) oraz bieżący poziom działalności budowlanej (w oparciu o ostatnie dostępne dane) przyjmując w warunkach ekstremalnych, że wszyscy potencjalni nabywcy poszukują nowych mieszkań/domów Źrodła: Grupa UniCredit Centrum Badań ds.Europy Środkowej i Wschodniej,Eurostat
STRESZCZENIE • Nowe międzynarodowe środowisko, przy niższych wzrostach w Stanach Zjednoczonych i Europie, większej niepewności i niestabilności oraz ogólnej korekcie ryzyka. W EŚW cykl wzrostu osiągnął poziom szczytowy w latach 2006–2007, przy tradycyjnych czynnikach wzrostu. Jednak większość krajów polega na zewnętrznych oszczędnościach w celu finansowania wzrostu, co w kontekście ogólnej korekty ryzyka może doprowadzić do pewnego spowolnienia zaangażowania kredytowego. • Ogólnie uważamy, że EŚW poradzi sobie z tym wyzwaniem, przy rosnącym ryzyku i kosztach. • Nadal widzimy szanse w sektorze nieruchomości mieszkaniowych mimo pewnego osłabienia wzrostu. Sektor nieruchomości mieszkaniowych wciąż charakteryzuje luka podażowa. Wraz ze wzrostem dochodów i standardów mieszkaniowych utrzymuje się silny popyt na nieruchomości mieszkaniowe. 2 na 10 gospodarstw domowych zamierza nabyć dom/mieszkanie w najbliższych 10 latach, w większości na własne cele mieszkaniowe. Dostępność mieszkań obniża się, a popyt na mieszkania jest nadal w większości związany z segmentem powstającej klasy średniej lub osobami o wysokich dochodach. Oznacza to, że poza istniejącym popytem, może istnieć „popyt potencjalny”, obecnie stłumiony przez czynniki związane z dostępnością mieszkań. • W ostatnich latach zanotowano znaczący wzrost cen mieszkań. Nadal uważamy, że ceny mieszkań w regionie są zgodne z poziomem równowagi, mimo że w niektórych segmentach mogą istnieć tendencje odbiegające od poziomu równowagi. • Patrząc w przyszłość, istnieje jednak kilka obszarów, które należy monitorować, a które mogą wykazać nadmierną podaż – tzn. sektor domów wakacyjnych w Bułgarii lub w stolicach, takich jak Bukareszt. Sygnałem ostrzegawczym dla regionu powinna być pękająca bańka w Kazachstanie.
Biuro Prasowe press@pekao.com.plBank Pekao SA ul. Grzybowska 53/5700-950 Warszawatel.: +48 22 656 07 01fax: +48 22 656 04 16www: http://www.pekao.com.pl