Zmiany legislacyjne związane z nadzorem nad jakością wody do picia

1. Zmiany legislacyjne związane z nadzorem nad jakością wody do picia Bogna Wichrowska Główny Inspektorat Sanitarny

2. Przepisy prawne • Ustawa z dnia 07.06.2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747). • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.11.2002r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19.11.2002r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718).

3. Przepisy prawne • W dniu 22.04.2005 r. został uchwalony rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. • W dniu 06.05.2005 r. ww. ustawa została podpisana przez Prezydenta. • W dniu 16.05.2005 r. ww. ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw i weszła w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia Dz. U. Nr 85, poz. 729.

4. Przepisy prawne • Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (DZ. U. Nr 90, poz. 575 tekst jednolity z 1998 r. ost. zm. Dz. U. 04. 273. 2703). • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 207, poz. 2016 z 2003 r. ost. zm. Dz. U. 04. 93. 888). • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki ich usytuowanie (Dz. U. Nr 109, poz. 1156).

5. Ustawa z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw Dz. U. Nr 85, poz. 729 zwana dalej Ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę

6. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 1 otrzymuje brzmienie: 1) „Ustawa określa zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, wymagania dotyczace jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, a także zasady ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów.”

7. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 2 pkt. 3 otrzymuje brzmienie: „ odbiorca usług oznacza: każdego, kto korzysta z usług wodociągowo - kanalizacyjnych z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na podstawie pisemnej umowy z przedsiębiorstwem wodociągowo – kanalizacyjnym”

8. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 2 pkt. 4 otrzymuje brzmienie: „ przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne oznacza: Przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność

9. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 2 pkt. 18 otrzymuje brzmienie: „ woda przeznaczona do spożycia przez ludzi oznacza: a) wodę w stanie pierwotnym lub po uzdatnieniu, przeznaczoną do picia, przygotowania żywności lub innych celów domowych, niezależnie od jej pochodzenia i od tego, czy jest dostarczana z sieci dystrybucyjnej, cystern, w butelkach lub pojemnikach, b)wodę wykorzystywaną przez przedsiębiorstwo produkcji żywności do wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu produktów albo substancji przeznaczonych do spożycia przez ludzi”,

10. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 5 ust. 1 a „Przedsiębiorstwo wodno- kanalizacyjne jest obowiązane do prowadzenia regularnej wewnętrznej kontroli jakości wody”

11. W ramach sprawowania kontroli wewnętrznej przedsiębiorstwa wodociągowe są obowiązane do: • Prowadzenia badań jakości wody • Przedstawiania wyników badań organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej • Przechowywania wyników badań przez okres co najmniej 5 lat • Współuczestniczenia wraz z organami PIS przy wyznaczaniu punktów pobierania próbek, ustalaniu częstotliwości i zakresu badań jakości wody prowadzonych w ramach kontroli wewnętrznej • Powiadamiania organów PIS o pogorszeniu jakości wody oraz o zaistaniałych awariach w sieci • Informowania o jakości wody właściwe organy administracji, samorządowe oraz konsumentów.

12. W prowadzeniu kontroli wewnętrznej istotny problem stanowi pobieranie próbek do badań monitoringowych. W trakcie pobierania próbek mogą być popełniane znaczne błędy, dlatego próbki te mogą pobierać organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, inne laboratoria akredytowane mające w zakresie akredytacji pobieranie próbek wody lub certyfikowani poborcy próbek. Nie mogą to być próbki wody pobrane przez dowolną osobę i dostarczone do laboratorium, gdyż takie wyniki badań będą niewiarygodne.

13. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków • W art. 12 ust. 4 jest napisane, że laboratoria wykonujące badania jakości wody powinny być zatwierdzane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, nie oznacza to akredytacji i byłoby to niezgodne z ustawą o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr 166, poz. 1360) i działalnością PCA. • Zatwierdzanie przez PPIS laboratorium do wykonywania badań monitoringowych wody odbywa się na podstawie przedstawionych dokumentów. 1). Zaświadczenia osoby pobierającej próbki do badań wody o przeszkoleniu przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub posiadanie akredytacji w zakresie pobierania próbek; 2). Zakresu badań i charakterystyki metod badawczych lub zakresu akredytacji; 3). Dokumentu potwierdzającego udział laboratorium w badaniach międzylaboratoryjnych; 4). Wyniku i oceny badań międzylaboratoryjnych. • W uzasadnionych przypadkach można dokonać wizytacji laboratorium przed ostatecznym wydaniem zgody na wykonywanie badań monitoringowych

14. Uwiarygodnieniem rzetelności laboratorium w monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia są wyniki badań międzylaboratoryjnych w wymaganym przez rozporządzenie Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 203, poz. 1718) w zakresie, które również należy przedłożyć organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej. • Wszystkie te działania PIS zostały zawarte w projekcie rozporządzenia zmieniającego ww. rozporządzenie.

15. Laboratoriom oceniającym jakość żywności postawiono wymagania konieczności uzyskania akredytacji. Ponieważ woda przeznaczona do spożycia przez ludzi została zaliczona jako produkt żywnościowy powstało pytanie: czy należy stosować zasady systemu HACCP również do przedsiębiorstw wodociągowych. Woda produkowana w wodociągach służy nie tylko do produkcji żywności ale również do celów gospodarczych i sanitarnohigienicznych, celowe jest wymaganie tego systemu tylko w ujęciach wodociągowych produkujących wodę konfekcjonowaną: - źródlaną, - mineralną - produkowaną na wypadek klęsk żywiołowych.

16. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 12 został uaktualniony i otrzymuje brzmienie: Art.12 1. Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawują organy Państwowej Inspekcji sanitarnej na zasadach określonych w przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

17. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę 2. Każdy materiał i wyrób używany do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi powinien posiadać pozytywna ocenę higieniczną państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. 3. Zastosowanie nowych technologii uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wymaga zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

18. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę 4. Badanie pobranych próbek wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi mogą wykonywać laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub inne laboratoria o udokumentowanym systemie jakości prowadzonych badań, zatwierdzonym przez Państwową Inspekcję Sanitarną. 5. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest zobowiązany do informowania mieszkańców o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi”

19. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę Art. 13 pkt. 9: „9) sposób postępowania przed organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadku, gdy woda przeznaczona do spożycia przez ludzi nie spełnia wymagań jakościowych”.

20. Sposób postępowania przed organami PIS w procesie ubiegania się o derogacje/odstępstwa lub warunkowego dopuszczenia wody do spożycia opracowano w projekcie nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia • Pierwszą zgodę na odstępstwo/derogację lub na warunkowe dopuszczenie wody do spożycia od dopuszczalnych wartości parametrycznych udziela terenowo właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny w myśl przepisów o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. • Zgoda na odstępstwo/ derogacje lub warunkowe dopuszczenie wody do spożycia jest ograniczona do możliwie najkrótszego okresu, który nie może przekroczyć 3 lat.

21. Przedsiębiorstwo wodociągowe może uzyskać maksymalnie trzy razy zgodę na odstępstwa, każde trwające nie dużej niż trzy lata. Za każdym razem zgoda udzielana jest na podstawie odpowiednich dokumentów. • Drugą zgodę na odstępstwo udziela państwowy wojewódzki inspektor sanitarny • Trzecią zgodę na odstępstwo /derogację udziela Główny Inspektor Sanitarny po zaakceptowaniu przez Komisję Europejską • Państwowy powiatowy i wojewódzki inspektor sanitarny prowadzi rejestr udzielonych odstępstw / derogacji i przekazuje go Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu

22. -Przedsiębiorstwo wodociągowe może uzyskać maksymalnie dwa razy zgodę na warunkowe dopuszczenie wody do spożycia, każde trwające nie dłużej niż trzy lata. Za każdym razem zgoda udzielana jest na podstawie odpowiednich dokumentów.-Drugą zgodę na odstępstwo udziela państwowy wojewódzki inspektor sanitarny - W przypadku niewywiązania się przez przedsiębiorstwo wodociągowe ze zobowiązań dotyczących poprawy jakości wody w ciągu okresów warunkowej zgody na dostawy wody niezgodnej z wymaganiami, PPIS podejmuje decyzję o zamknięciu wodociągu. - Państwowy powiatowy i wojewódzki inspektor sanitarny prowadzi rejestr przedsiębiorstw wodociągowych, którym udzielono zgody na warunkowe dopuszczenie wody do spożycia i przekazuje go Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu.

23. „Podmiot odpowiedzialny za zaopatrzenie w wodę w myśl odrębnych przepisów, mający obowiązek zapewnić należytą jakość dostarczanej wody, dla parametrów przekraczających wartości dopuszczalne i określonych w załączniku nr 2 zobowiązany jest występować o zgodę na odstępstwo/ derogacje lub na warunkowe dopuszczenie wody przeznaczonej do spożycia w przypadku nie dotrzymania wartości parametrów i wskaźników określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

24. Główny Inspektor Sanitarny jako centralny organ administracji rządowej podległy ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, kierując się wagą i szkodliwością parametru określił maksymalne dopuszczalne wartości odstępstw dla parametrów niezgodnych z wymaganiami w załączniku nr 10 do rozporządzenia. Odstępstwo udzielić można pod warunkiem, że żadna derogacja nie będzie stanowić potencjalnego zagrożenia zdrowia ludzkiego, a zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi o właściwej jakości nie będzie mogło być zrealizowane przy pomocy żadnych innych odpowiednich środków.

25. Główny Inspektor Sanitarny określił w załączniku nr 11 do rozporządzenia maksymalne dopuszczalne wartości dla parametrów w przypadku warunkowego dopuszczenia wody do spożycia. Warunkowe dopuszczenie jest możliwe tylko wówczas gdy na danym terenie dostawa wody do spożycia przez ludzi nie może być zrealizowana w żaden inny sposób.

26. Wniosek o zgodę na odstępstwo/ derogację lub dopuszczenie warunkowe powinien zawierać następujące dane: • uzasadnienie wniosku ze wskazaniem przyczyn występowania w wodzie przekroczeń wartości parametrycznych, a także podejmowane przez podmiot działania w celu uzyskania poprawy jakości wody; • wykaz parametrów z przekroczeniami dopuszczalnych wartości; • wyniki kontroli jakości wody w zakresie parametrów wymienionych w pkt 2 z ostatnich trzech lat; • Propozycje maksymalnych dopuszczalnych wartości parametrów wymienionych w pkt 2; • Proponowany maksymalny okres odstępstwa; • Obszar geograficzny, którego dotyczy odstępstwo; • Dobową produkcję wody; • Liczbę ludności zaopatrywanej w wodę; • Wpływ na przedsiębiorstwa produkcji żywności zaopatrywane w przedmiotową wodę i ponoszenia przez podmiot odpowiedzialny za jakość wody, kosztów zwiększonego monitoringu; • Propozycje systemu monitorowania jakości wody, ze zwiększoną częstotliwością, jeżeli jest to niezbędne, w porównaniu do minimalnych wymagań; • Harmonogram, ocenę kosztów oraz źródła finansowania działań naprawczych; • Propozycje działań sprawdzających efektywność procesów naprawczych.

27. Sześć miesięcy przed upływem terminu odstępstwa/derogacji lub warunkowego dopuszczenia podmiot, przekazuje państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu szczegółowe sprawozdanie z efektywności przeprowadzonych działań naprawczych lub braku możliwości ich realizacji, uzasadniając przyczyny oraz wnioskując o drugą zgodę na odstępstwo, które nie może trwać dłużej niż kolejne 3 lata.

28. Wniosek o zgodę na odstępstwo/derogację lub warunkowe dopuszczenie, wraz ze szczegółowym sprawozdaniem państwowy powiatowy inspektor sanitarny przekazuje państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. • Państwowy wojewódzki inspektor sanitarny powiadamia Głównego Inspektora Sanitarnego o udzieleniu zgody na drugie odstępstwo/derogację lub warunkowe dopuszczenie w terminie dwóch tygodni; • Główny Inspektor Sanitarny powiadamia Komisję Europejską o udzieleniu drugiej zgody na odstępstwo/ derogację, informując jednocześnie o powodach takiej decyzji.

29. Sześć miesięcy przed upływem drugiej zgody na warunkowe dopuszczenie podmiot, przekazuje właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu szczegółowe aktualne sprawozdanie z efektywności przeprowadzonych działań naprawczych. • W przypadku niewywiązania się przez przedsiębiorstwo wodociągowe z realizacji procesów naprawczych w ciągu 6 lat, PPIS powiadamia o zaistniałym fakcie organy samorządowe. • Trzecia zgoda na warunkowe dopuszczenie nie jest udzielana. • W takim przypadku PPIS podejmuje decyzję o zamknięciu wodociągu.

30. W przypadku, gdy z powodu wyjątkowych okoliczności, nie było możliwe pełne wprowadzenie zamierzonych działań dla uzyskania poprawy jakości wody podmiot wnioskuje do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego o udzieleniu trzeciej zgody na odstępstwo/ derogację. • Państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przekazuje wniosek wraz ze sprawozdaniem, Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu celem przekazania do rozpatrzenia przez Komisję Europejską.

31. O każdej zgodzie na odstępstwo/derogację dotyczącej poszczególnych dostaw wody w ilości powyżej 1000 m3/dobę lub przeznaczonych dla więcej niż 5000 osób Główny Inspektor Sanitarny powiadamia Komisję Europejską w terminie 2 miesięcy od daty jej wydania. • Procedura udzielania zgody na odstępstwo/derogację omówiona wyżej nie ma zastosowania jeśli państwowy powiatowy inspektor sanitarny uzna, ze odstępstwo od wartości dopuszczalnych jest nieistotne, a podmiot może podjąć i zrealizować działania korygujące dla poprawy jakości wody w ciągu 30 dni.

32. Z trybu postępowania podmiot nie może skorzystać kolejny raz w przypadku niepowodzenia w doprowadzeniu wartości parametrów przekroczonych do wartości normatywnych, jeśli wystąpiło ono dla tych samych parametrów łącznie przez 30 dni w okresie 12 poprzedzających miesięcy. • Właściwy terenowo państwowy powiatowy inspektor sanitarny natychmiast po udzieleniu zgody na odstępstwo/derogację lub warunkowe dopuszczenie zawiadamia o tym wójta, burmistrza, prezydenta celem poinformowania konsumentów wody o przyznanych odstępstwach i zasadach je regulujących.

33. Przepisy dotyczące ubiegania się o odstępstwo/derogacje lub warunkowe dopuszczenie przedstawione powyżej wchodzą w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia przepisu wykonawczego.”

34. Dziękuję za uwagę Bogna Wichrowska Główny Inspektorat Sanitarny