Download
1 / 58
600 likes | 1.44k Views
Zbiorniki wodne. Morza i oceany Jeziora Zbiorniki zaporowe Stawy Rzeki. Dziedziny ekologiczne w morzu Podział środowiska morskiego . Środowisko morskie Rozmieszczenie życia.
E N D
Zbiorniki wodne Morza i oceany Jeziora Zbiorniki zaporowe Stawy Rzeki
Środowisko morskieRozmieszczenie życia • Na ponad milion gatunków zwierząt w faunie światowej jedynie 16% żyje w oceanach, z tego przytłaczająca większość, bo około 98% zasiedla dno oceaniczne, a pozostałe 2% występuje w otwartych wodach oceanów. • Oceany zasiedlone są nierównomiernie (zależy zasadniczo od szerokości geograficznej oraz głębokości).
Fitoplankton • Fitoplankton oceaniczny budują okrzemki (Bacillariophyeae), bruzdnice (Pyrrophyta), wiciowce wapienne (Coccolithineae) i krzemionkowce (Silicolagallatae). • Zaznacza się zróżnicowanie przestrzenne w rozmieszczeniu fitoplanktonu. Okrzemki są typowe dla wód zimnych, zaś bruzdnice i wiciowce dla ciepłych.
Zooplankton • Zooplankton obejmuje gatunki pierowtniaków (Protozoa), jamochłonów (Coelenterata), żebropławów (Ctenophora), pierścienic (Annelida), strzałek (Chaetognatha), mięczaków (Mollusca), stawonogów (Arthropoda) i szkarłupni (Echinodermata - formy larwalne). • W planktonie też występują pierwotniejsze formy strunowców - osłonice (Tunicata) oraz ikra i stadia młodociane ryb.
Nekton • Do nektonu morskiego zalicza się: • ryby, • kalmary, • morskie gady, • ssaki.
Fitobentos • Fitobentos morski obejmuje glony z trzech gromad - zielenic (Chlorophyta), brunatnic (Phaeophyta) i krasnorostów (Rhodophyta) oraz nieliczne gatunki roślin naczyniowych. • Występują one we wszystkich morzach, jednak ich rozmieszczenie uzależnione jest od strefy klimatycznej, głębokości wody i innych czynników ekologicznych.
Zoobentos • W skład zoobentosu wchodzą gatunki pierwotniaków (Protozoa), gąbek (Poriferia), koralowców (Anthozoa), ukwiałów (Actinaria) wstężniaków (Nemertini), pierścienic (Annelida), mięczaków (Molusca), stawonogów (Arthropoda), jeżowców (Echinoidea), liliowców (Crinoidea), rozgwiazd (Asteroidea) i wężowideł (Ophiuroidea).
Jezioro - definicja • Jezioro jest to zbiornik wody wykazujący pionową strefowość czynników ekologicznych, wykształcony w naturalnym zagłębieniu na powierzchni Ziemi, nie mający bezpośredniego, szerokiego połączenia z morzem.
Podział jeziorkryterium: stopień otwarcia • Jeziora zamknięte - bezodpływowe: szczególnie liczne w strefie klimatu ciepłego o podwyższonym zasoleniu. Jeziora otwarte, czyli odpływowe (z jeziora wypływa rzeka), lub przepływowe (do jeziora wpływa i wypływa rzeka) są typowe dla klimatu umiarkowanego i wilgotnego (np. jeziora bałtyckie).
Podział jeziorkryterium: pochodzenie • Tektoniczne • Polodowcowe • Wulkaniczne • Krasowe • Rzeczne • Przybrzeżne
Dziedziny ekologiczne w jeziorzePodział środowiska jeziornego
Toń wodna w jeziorzecharakterystyka • Stratyfikacja procesów hydrobiologicznych • Większa stabilność procesów i zjawisk ekologicznych niż przy brzegu (strefa nerytyczna) • W strefie nerytycznej wpływ brzegu i dna (np. obecność w planktonie form z bentosu - spowodowane jest to zachodzącym tu intensywnym mieszaniem wody). • .
Litoral jeziornycharakterystyka • najbardziej zróżnicowana strefa w jeziorze; • wszystkich grup roślin i zwierząt wodnych; • ważnym składnikiem fauny litoralu są zwierzęta ziemnowodne, a w tym przede wszystkim, reprezentowane przez wiele grup, owady. Jedne z nich są typowym składnikiem bentosu, np. larwy chruścików lub ochotek, inne zaś swobodnie poruszają się w wodzie.
Sublitoral jeziornycharakterystyka • Strefa przejściowa między płyciznami litoralu a głębią profundalu. • Wraz z wzrastającą głębokością zwiększa się stabilność czynników ekologicznych i maleje liczba gatunków; • Granica między warstwą trofogeniczną a trofolityczną - w głębszych rejonach odbywają się intensywne procesy rozpadu - destrukcji materii organicznej.
Profundal jeziornycharakterystyka • Strefa denna, wyścielona osadami o pochodzeniu głównie organicznym i autochtonicznym. • Stabilności czynników środowiskowych. • Zachodzą głównie procesy rozkładu. • Fauna w profundalu występuje w skupiskach, między którymi rozciągają się znaczne obszary "pustynne".
Czynniki ekologiczne regulująceprodukcję biologiczną (wg Naumanna) • zawartość biogenów, • wysycenie gazami, • ilość materii organicznej, • temperatura, • natężenie światła.
Zróżnicowanie natężeniaczynników środowiskowych • Gdy któryś z czynników występuje w dużej ilości to mówi się, że jest w politypie, gdy w małej - w oligotypie, a pośrednio - w mezotypie. • Określenie liczbowe poszczególnych typów jest trudne i jest swoiste dla danego rejonu geograficznego.
Klasyfikacja jezior wg Thienemanna • Kryterium podziału: stopień wykształcenia danego czynnika środowiskowego: • JEZIORA HARMINIJNIE WYKSZTAŁCONE • JEZIORA JEDNOSTRONNIE WYKSZTAŁCONE
Jeziora harmonijnie wykształcone • charakteryzują się równomierną obecnością wszystkich czynników ekologicznych. Czynniki te mogą występować w dużych ilościach, wówczas będą to jeziora eutroficzne, lub w małych ilościach - jeziora oligotroficzne. Stany pośrednie obejmują jeziora mezotroficzne.
Jeziora jednostronnie wykształcone • Gdy jeden z czynników ekologicznych jest w nadmiarze.. • Między innymi duże ilości: • humusu - jeziora dystroficzne, • wapnia - jeziora alkalitroficzne, • żelaza - jeziora siderotroficzne, • glinu - jeziora argillotroficzne, • niskie pH wody - jeziora acidotroficzne.
Charakterystyka typów jezior II oligotrof, eutrof, dystrof.
Charakterystyka typów jezior III oligotrof, eutrof, dystrof.
Charakterystyka typów jezior IV oligotrof, eutrof, dystrof.
Sukcesja harmoniczna jeziorwzrost żyzności • jeziora oligotroficzne -> • jeziora -mezotroficzne -> • jeziora -mezotroficzne -> • jeziora eutroficzne -> • jeziora stawowe ->
Sukcesja nieharmoniczna • Istnieje jednak wiele czynników środowiskowych, które prosty ciąg w rozwoju jezior modyfikują, np. • torfowiska niskie. • dopływ humusu może spowodować dystrofię każdego z wymienimych typów i w efekcie zarośnięcie jeziora dystroficznego, co prowadzi do powstania torfowiska wysokiego.
Zbiorniki zaporowedefinicja • Zbiorniki zaporowe to najczęściej sztuczne zbiorniki wodne powstałe przez zagrodzenie doliny rzeki tamą, w wyniku czego następuje spiętrzenie wody
Zbiorniki zaporowecharakterystyka • swoiste cechy, które różnią je od jezior i rzek. Cechami tymi są: • - asymetria dna - najgłębsze jest przy tamie; • - zmienny poziom wody; • - górna warstwa wody płynie, głębsze warstwy stagnują (zależne od stopnia otwarcia tamy).
Zbiorniki zaporowezmiany środowiskowe • Darń roślinna ulega rozkładowi i mineralizacji. • Zanik tlenu w strefie przydennej i pojawienie się siarkowodoru, zwiększenie się ilości bakterii, podniesienie zawartości żelaza, a nawet manganu. • Napłpływ allochtonicznej materii organicznej.
Zbiorniki zaporowebiocenozy • Długotrwałe zakwity okrzemek, sinic i zielenic, w zooplanktonie - wrotki. • Glony nitkowate ( zielenice) oraz roślinność naczyniowa liczne po zalaniu zbiornika. • Niestabilność biocenoz wskutek zmiennego poziomu wody w zbiornikach zaporowych. • Dla małych zbiorników zaporowych typowe są okoń i płoć, w większych - leszcz.
Stawy - definicja • Brak strefy głębinowej to cecha odróżniająca stawy od jezior. • Dostęp światła do dna pozwalający na rozwój roślinności zakorzenionej na całej jego powierzchni. • Warunki środowiskowe w stawach są podobne do tych, jakie panują w strefie przybrzeżnej jezior.
Stawy - specyfika środowiskowa • Wahania temperatury są znaczne, a amplituda między dniem i nocą sięga kilku stopni Celsjusza. • W stawach nie wykształcają się długotrwałe uwarstwienia termiczne. • W lecie przy dnie woda jest chłodniejsza niż na powierzchni, jednak temperatura jest zawsze wyższa od 4oC. • W zimie wody przydenne oziębiają się poniżej 4oC.
Stawy - specyfika ekologiczna • Wahania roczne zawartości biogenów; • Wiosną mało - spływ wód roztopowych; • Latem i jesienią dużo - parowanie i dopływ wód żyznych z pól - zakwity glonów, sinic; • Okresy beztlenowe, szybko ustępujące - częste i pełne wymieszanie wód. • Warunki w stawach są bardzo zmienne.
Stawy - charakterystyka biocenoz • Charakterystyczne są rośliny naczyniowe • (np.: turzyce, skrzypy, sitowie, trzcina, pałka wodna, wełnianka, jeżogłówka); • Obecne licznie: zielenice nitkowate (sprzężnice), w planktonie: sinice, okrzemki, zielenice, wrotki, skorupiaki; • Liczna fauna poroślowa - różnego typu robaki, a szczególnie wrotki i skąposzczety, skorupiaki oraz larwy owadów.
Podział stawów wg Wurtzakryterium: cechy ekologiczne • Oligotroficzne • Mezotroficzne • Eutroficzne • Politroficzne
Stawy oligotroficzne • - wykształcone na podłożu piaszczystym lub żwirowym, o wodzie obojętnej, dobrze natlenionej, ubogie produkcyjnie z różnorodną florą glonów, bez wyraźnej dominacji jakiejś grupy; • - wykształcone na podłożu piaszczystym lub gliniastym, o wodzie kwaśnej, słabo zamulonej, położone śródleśnie, z różnorodną florą glonów, bez wyraźnej dominacji; • - wykształcone na torfowiskach, z zalegającą na dnie słabo zmineralizowaną materią organiczną, dominują desmidie i okrzemki z Pennales.
Stawy mezotroficzne • o słabo zamulonym dnie i dobrze natlenionej wodzie, nawet przy dnie; dominują chryzofity, obecne są bruzdnice i okrzemki, notowany często Botryocoocus.
Stawy eutroficzne • - słabo eutroficzne, z obfitą roślinnością naczyniową, na łodygach której licznie występuje peryfiton, dominują bruzdnice i okrzemki; • - średnio zeutrofizowane z obfitą roślinnością podwodną, w wodzie zasadowej dominują zielenice chlorokokkowe, zaś w kwaśnej bruzdnice, częste zakwity: wiosną - Volvox, latem - Dinobryon, jesienią - Microcystis; • - silnie zeutrofizowane z dominacją sinic (Anabaena) oraz liczną obecnością okrzemek, toczkowych i euglenin.
Stawy politroficzne • z dużymi pokładami mułu na dnie i częstymi zanikami tlenu, dominuje sinica Aphanizomenon flos-aquae oraz toczkowe, chlorokokkowe i eugleniny.
Rzeki - definicja • Rzeki różnią się od zbiorników wód stojących ciągłym ruchem postępowym wody oraz kolejno ustawionymi za sobą biotopami. • Oddziaływania między biotopami są jednokierunkowe, a nie wielokierunkowe tak jak w jeziorze. • Powoduje to wykształcenie odmiennych niż w zbiornikach wody stojącej, układów biocenotycznych.
Elementy biocenotwórcze w rzekach • Duża zmienność linii brzegowej, niestabilność dna oraz wahania poziomu wody. Jest to szczególnie ważne w okresach wezbrań i powodzi, kiedy brzegi i dno są rozmywane, a osiadłe zbiorowiska roślin i zwierząt przestają istnieć. • Natomiast w okresach suszy, przy znacznym obniżeniu lustra wody przybrzeżne biocenozy giną z przesuszenia.
Podział biotopowy rzekiwg Illiesa • krenon - odcinek źródłowy, • rhitron - potokowy, • potamon - rzeczny • Odcinek ujścia rzeki to estuarium
Źródła - definicja • miejsca wypływu wody podziemnej na powierzchnię skorupy ziemskiej, • mogą być z punktu widzenia geomorfologii, różnie wykształcone. Zależy to od układu warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych, a przede wszystkim od miejsca, w którym warstwa przepuszczalna wychodzi na powierzchnię.
Źródła - specyfika ekologiczna • Wody źródlane charakteryzują się małymi wahaniami temperatury w ciągu całego roku - latem są one zimne, zimą ciepłe i nie zamarzają. Zasiedlają je więc organizmy stenotermiczne; • Są zasobne w elektrolity.
Trzy typy źródełwg Thienemanna • Zasobność w biogeny jest różna: • helokrenowe są zwykle ubogie - słabo rozwinięta roślinność; • reokrenowe - ubogie; • Najzasobniejsze w biogeny są źródła limnokrenowe.
Flora i fauna źródeł(nie jest dokładnie zbadana) • Spośród glonów występują w nich okrzemki (Meridion circulare, Diatoma hiemale var. mesodon i inne), zielenice (Draparnaldia) i krasnorosty (Batrachospermum). • Obecne są mchy (Cratoneuron, Bryum, Philonotis) oraz - z roślin kwiatowych - rukiew wodna (Cardamine amara). • Fauna to drobne skąposzczety, skorupiaki, larwy różnych gatunków owadów.
Zmienność warunków środowiskowych w rzece • Prąd i temperatura wody zmieniają się w sposób ciągły wzdłuż biegu rzeki (zmienność ta jest taka sama we wszystkich rzekach, niezależnie od ich położenia geograficznego). • Odcinek potokowy i rzeczny - odmienne. • Odcinek potokowy - kraina mikrofitów, względnie kraina ryb łososiowatych. • Odcinek rzeczny - kraina makrofitów albo ryb karpiowatych
Charakterystyka biocenotyczna odcinka potokowego I • Glony o płaskich, skorupiastych plechach, przylegających do twardego, skalistego dna: sinice (rząd Chamaesiphonales) lub krasnorost Hildenbrandtia rivularis. Liczne są także brunatne naloty okrzemek oraz bardzo charakterystyczny dla górnego biegu rzeki darnisto-nitkowaty złotowiciowiec Hydrurus foetidus.
