DROGI WODNE PĘTLI WIELKOPOLSKIEJ

1. REGINALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ w POZNANIU DROGI WODNE PĘTLI WIELKOPOLSKIEJ Opracowali: Józef Gulczyński i Marcin Najdkowski Prezentował na III Konferencji w Santoku Dyrektor RZGW - Janusz Wiśniewski

2. 2 km REGION WODNY WARTY CHARAKTERYSTYKA = ? = ? = ?

3. 2 55,2 tys. km DROGI WODNE TZW. „PĘTLI WIELKOPOLSKIEJ” ZNAJDUJĄ SIĘ W REGIONIE WODNYM RZEKI WARTY POWIERZCHNIA: LICZBA LUDNOŚCI: 6,8 mln

4. OBSZAR REGIONU WODNEGO WARTY OBEJMUJE WOJEWÓDZTWA: ZACHODNIO POMORSKIE POMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBUSKIE WIELKOPOLSKIE ŁÓDZKIE ŚLĄSKIE OPOLSKIE

5. PĘTLA WIELKOPOLSKA PRZEPŁYWA PRZEZ TERENY TRZECH WOJEWÓDZTW: KUJAWSKO-POMORSKIE na długości 153,5 km LUBUSKIE na długości 99,7 km WIELKOPOLSKIE na długości 356,5 km PĘTLA WIELKOPOLSKO-LUBUSKO-KUJAWSKA

6. km PĘTLA WIELKOPOLSKO – LUBUSKO - KUJAWSKA SKŁADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH DRÓG WODNYCH: Rz. Warta na odc. od Konina przez Poznań do Santoku o dł. 338,4 km /od km 406,6-68,2/ Rz. Noteć dolna od Santoku przez Krzyż, Ujście, Nakło do Kanału Bydgoskiego o dł. 187.2 km /od km 226,1-38,9/ Kanał Bydgoski na odc. o dł. 15,7 km /od km 38,9-23,2/ Kanał Górnonotecki o dł. 25,0 km /od km 146,6-121,6/ Rz. Noteć górna o dł. 62,1 km /od km 121,6-59,5/ Jezioro Gopło o dł. 27,5 km /od km 59,5-32,0/ Kanał Ślesiński o dł. 32,0 km /od km 32,0-0,0/

7. Bydgoszcz km 23,2 Wisła - Odra Ujście km 68,2 Drezdenko Santok Czarnków Inowrocław Wieleń Oborniki Kruszwica Warta – Kanał Bydgoski Gorzów Wlkp. Międzychód Skwierzyna Ślesin Warta Poznań Warta 338,4 km Warta – Kanał Bydgoski 146,6 km Wisła – Odra 202,9 km Konin km 406,6 Śrem 687,9 km

8. CHARAKTERYSTYKA DRÓG WODNYCH I ICH WALORY KRAJOZNAWCZO - TURYSTYCZNE

9. DROGA WODNA WARTA: Jest ona w tej pętli najdłuższym odcinkiem. Jest to rzeka nizinna, swobodnie płynąca, o korycie zabudowanym budowlami regulacyjnymi /są to ostrogi i tamy równoległe/. Szlak żeglowny oznakowany jest znakami żeglugowymi głównie brzegowymi. Okres nawigacji: w zasadzie od kwietnia do listopada, ale w ostatnich latach warunki do pływania występują nawet w styczniu, lutym i grudniu. Zgodnie z klasyfikacją dróg wodnych śródlądowych jest drogą wodną o znaczeniu regionalnym /tak samo z resztą jak pozostałe drogi wodne tej pętli/ i dzieli się ze względu na warunki żeglugowe /parametry eksploatacyjne/ na dwa odcinki: • od Konina - Morzysławia w km 406,6 do Lubonia pod Poznaniem w km 252,0 o dł. 154,6 km. • od Lubonia pod Poznaniem w km 252,0 do Santoku w km 68,2 o dł. 183,8 km.

10. KONIN – LUBOŃ kl. Ia Szerokość szlaku – 30m Głębokość tranzytowa SNW/SW – 60cm/130cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 2,7m /most kolejowy w Solcu/ Max. wymiary statków – 57.0mx9,2m

11. ROK 2004 max. OTWARCIE ŻEGLUGI 25.02.2004 r. min.

12. LUBON - SANTOK kl. Ib Szerokość szlaku – 36-40m Głębokość tranzytowa SNW/SW – 90cm/160cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 4,0m /most drogowy w Sierakowie/ Max. wymiary statków – 57.0mx9,2m

13. ROK 2004 max. OTWARCIE ŻEGLUGI 25.02.2004 r. min.

14. Od Konina do Santoku Warta płynie szeroką pradoliną warszawsko – berlińskąw przeważającym krajobrazie nizinnym wśród lasów, pól uprawnych i wzgórz morenowych. Morenowe obramowania doliny występują szczególnie pod Koninem, Śremem i Międzychodem a swoim „górzystym” krajobrazem zaskakują i zachwycają jednocześnie zdumionych wodniaków. W celu zachowania wartości przyrodniczych w dolinie rzeki a także na jej obrzeżach powstał jeden Park Narodowy i szereg Parków Krajobrazowych. Tym Parkiem Narodowym, który zajmuje faliste i pagórkowate tereny Pojezierza Poznańskiego na lewym brzegu Warty pomiędzy km 263 a 252 / m. Niwka – m. Luboń k. Poznania/ jest Wielkopolski Park Narodowy

15. Parki Krajobrazowe związane z doliną Warty reprezentują: Nadwarciański Park Krajobrazowyleżący w Dolinie Konińskiej, przez który rzeka przepływa od km 385,15 do 348.00 /m. Sługocinek - uj. rz. Prosny w m. Tarnowa/. Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy, którego część środkowa leży w Kotlinie Śremskiej, przez którą rzeka przepływa od km 342,55 do 329,5 /Nowa Wieś Podgórna-Dębno/. Rogaliński Park Krajobrazowyleżący w dolinie Warty, przez którą rzeka przepływa od km 290,7 do 259,0 /m. Psarskie - m. Puszczykowo k. Poznania/. Sierakowski Park Krajobrazowyobejmujący pagórkowate tereny w północnej części Pojezierza Wielkopolskiego, przez który rzeka przepływa od km 154,0 do 136,5. Na skraju doliny Warty, na prawym jej brzegu pomiędzy km 234,0 a 225,0 /pod poznańskimi miejscowościami Czerwonakiem a Bolechowem/ położony jest Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka. Obejmuje on tereny Puszczy Zielonki stanowiące jeden z największych naturalnych kompleksów leśnych wielkopolski o urozmaiconej, polodowcowej rzeźbie powierzchni terenu.

16. NADWARCIAŃSKIE PARKI KRAJOBRAZOWE Sierakowski Park Krajobrazowy Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka Rogaliński Park Krajobrazowy Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy Nadwarciański Park Krajobrazowy Źródło: BIULETYN INFORMACJI PUBLICZNEJ WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO

17. Ląd Skwierzyna Podczas rejsu bardzo ważną sprawą dla motorowodniaka jest możliwość zatrzymania się na szlaku i zacumowania statku w przystani,porcie, przy nabrzeżu czy też innym przystosowanym do tego przy brzegu miejscu. W ostatnich latach powstało kilka nowych przystani, w których można zacumować statek: przystań w km 392,2 b.l. w m. Sławsk przystań w km 370,32 b.p. w m. Ląd nabrzeże w km 92,1 b.p. w m. Skwierzyna

18. Konin Obrzycko Poznań Dogodne miejsca do cumowania znajdują się również: - przy nabrzeżu betonowym w km 402,88 b.l. w m. Konin - na lewym brzegu w km 352,0 w m. Pyzdry - w basenie byłego portu w Poznaniu w km 242,0 b.l. - na prawym brzegu w km 220,0 w m. Mściszewo - przy nabrzeżu betonowym w km 183,4 b.l. w m. Obrzycko - przy nabrzeżu-promenadzie miejskiej w km 91,8 b.l. w m. Skwierzyna

19. DROGA WODNA WISŁA – ODRA: Łączy rzekę Wisłę z Odrą. Długość jej wynosi 294,3 km. Jest częścią śródlądowego połączenia pomiędzy drogami wodnymi Europy Zachodniej i Wschodniej. Umieszczona została także w sieci europejskich śródlądowych dróg wodnych /wg Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ/ pod numerem E70. Pętla W-L-K przebiega przez następujące jej fragmenty: • Noteć Dolna od km 38,9 do km 226,1 o długości 187,2 km • Kanał Bydgoski od km 14,8 do km 38,9 o długości 24,5 km, ale w ramach pętli przepływamy go tylko o długości 15,7 km /od km 23,2 do km 38,9/

20. RZEKA NOTEĆ DOLNA: To najdłuższy fragment drogi wodnej Wisła – Odra.Jest rzeką nizinną, a z uwagi na swój charakter i warunki żeglugowe dzieli się na część skanalizowaną i swobodnie płynącą: • odcinek skanalizowany od Kanału Bydgoskiego do Krzyża liczy 137,3 km /od km 38,9 do 176,2/ • Skanalizowany został za pomocą czternastu stopni wodnych /jaz i śluza/. Przy pomocy śluz statki płynąc niejako kanałem pokonują spad wynoszący 26,93 m. koryto rzeki obudowane jest tamami poprzecznymi i podłużnymi. Z uwagi na to, że jazy składane są na zimę i stawiane na wiosnę nawigacja trwa od połowy kwietnia do początku grudnia. • odcinek swobodnie płynący – nieskanalizowany od Krzyża do Santoku liczy 49,9 km /od km 176,2 do 226,1/ • Wolnopłynąca rzeka zabudowana została systemem tam poprzecznych i podłużnych. Okres nawigacji trwa od marca do grudnia.

21. NOTEĆ DOLNA SKANALIZOWANA kl. Ib Szerokość szlaku – 25-30m Głębokość tranzytowa 120 – 160cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 3,4m /most kolejowy w Drawskim Młynie/ Śluzy /14/ – 57.40mx9,60m

22. NOTEĆ DOLNA NIESKANALIZOWANA kl. II Szerokość szlaku – 30-35m Głębokość tranzytowa SNW/SW 120 – 200cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ –4,0m /most w Gościmcu i Trzebiczu/ Max. wymiary statków – 57.0mx9,2m

23. ROK 2004 max. OTWARCIE ŻEGLUGI 05.04.2004 r. min.

24. Noteć Dolnapłynie środkiem szerokiej pradoliny toruńsko – eberswaldzkiej wyrzeźbionej przez wody topniejącego lodowca. Brzegi rzeki porastają pola uprawne, malownicze łąki i torfowiska /często podmokłe/, zaś krawędzie doliny otoczone są pasmami moreny czołowej, tworzącej krajobraz górzysty, stanowiący ciekawą odmianę na równinnym terenie. Czuje się tu również klimat Puszczy Noteckiej. Rzeka nie przepływa bezpośrednio przez tereny Puszczy, ale w wielu miejscach bardzo się do nich przybliża płynąc prawie ich skrajem. Na szczególną uwagę turysty zasługuje Santok, położony w Kotlinie Gorzowskiej u zbiegu Warty i Noteci. Z jednej strony /prawy brzeg/ otoczony wyniosłą moreną czołową, a z drugiej /lewy brzeg/ spoglądający na rozległe tereny doliny Warty i Noteci. No i ta przystań przy prawym brzegu Noteci nadająca Santokowi dodatkowej atrakcyjności i doskonale promująca turystykę wodną.

25. Poza jedyną przystanią z prawdziwego zdarzenia, jaka powstała w ostatnich latach w Santoku w km 225,6 na b.p. nie ma na Noteci innych tego typu urządzeń. Jako miejsca dogodne do zatrzymania statku i cumowania można wskazać: Drezdenko - w m. Nakło w km 42,0 na p.b. przy Nadzorze Wodnym - w m. Ujście w km 105.8 na l.b. koło mostu - w m. Czarnków w km 132,1 na l.b. w basenie portowym - w m. Wieleń w km161,5 na dolnym stanowisku śluzy - w m. Drezdenko w km 188,0 na p.b. w basenie portowym Nadzoru Wodnego Nakło Czarnków

26. KANAŁ BYDGOSKI kl. II Szerokość szlaku – 28m Głębokość tranzytowa 160 – 200cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 3,85/3,78m /mosty drogowy Prądy/Osowa Góra Śluzy /6/ – 57.40mx9,60m

27. Jest to kanał sztuczny łączący dwa systemy wodne: rz. Brdy /dorzecze Wisły/ i Noteci /dorzecze Odry/. Jest jednym z najstarszych kanałów w Polsce – zbudowany został w latach 1772-1774, a śluzy wykonane były z drewna. Obecna trasa kanału i konstrukcja śluz pochodzą z lat 1912-1914. Odcinki nasypowe kanału wykonano w postaci obustronnych grobli gliniastych z ubezpieczeniem skarp opaską faszynową.

28. Brzegi kanału przebiegające w wykopie ubezpieczone są płytą potulicką, ścianką palisadową drewnianą i narzutem kamiennym. Kanał Bydgoski jest dwustopniowy, jego szczytowe stanowisko zasilane wodami Kanału Górnonoteckiego zawiera się pomiędzy śluzami Osowa Góra i Józefinki. Oznakowany jest znakami żeglugowymi brzegowymi, a okres nawigacji trwa od kwietnia do listopada.

29. PROFIL PODŁUŻNY WISŁA - ODRA

30. DROGA WODNA WARTA - KANAŁ BYDGOSKI: Odgałęzieniem drogi wodnej Wisła – Odra jest droga wodna Warta – Kanał Bydgoski o łącznej długości 146,6 km. Szlak ten położony południkowo, łączy rz. Wartę z Kanałem Bydgoskim i spełnia rolę szlaku wyłącznie turystycznego. Składa się z następujących odcinków: • Kanał Ślesiński liczy 32 km /od km 0,00 do 32,00/ i łączy rz. Wartę z Jeziorem Gopło. • Jezioro Gopło o długości 27,5 km /od km 32,0 do 59,5/ • Rzeka Noteć Górna ma długość 62,1 km / od km 59,5 do 121,6/ • Kanał Górnonotecki o długości 25,0 km / od km 121,6 do 146,6/ - łączy się z Kanałem Bydgoskim w km 23,2.

31. KANAŁ SLESIŃSKI kl. II Szerokość szlaku – 22-25m Głębokość tranzytowa 130 – 220cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 4,00m Śluzy /4/ – 58.00/59,00mx9,60m

32. ROK 2004 max. OTWARCIE ŻEGLUGI 30.04.2004 r. min.

33. To połączony przekopami łańcuch jezior Konińsko – Ślesińskich, które jednocześnie tworzą stanowisko szczytowe kanału. Jest szlakiem jeziorowym z czterema śluzami. Okres nawigacji : od końca kwietnia do listopada Trasa kanału położona jest w dolinie rynny, jaką pozostawił tu lodowiec, w charakterystycznym krajobrazie pagórków, wzniesień morenowych i sandr pojeziernych. Niewątpliwą jego atrakcją są Jeziora, przez które przepływamy, zwłaszcza Wąsowskie, Mikorzyńskie, Ślesińskie i niewielkie, ale najładniejsze, otoczone stromymi zalesionymi brzegami – Jezioro Czarne. Jezioro Ślesińkie

34. Woda w jeziorach jest bardzo ciepła, gdyż tworzą one obieg chłodniczy Elektrowni P.A.K. /po przejściu przez obieg woda zrzucana do jezior jest podgrzana/. Wzdłuż brzegów tych trzech pierwszych jezior znajdują się liczne przystanie sportowe, ośrodki wypoczynkowe, kąpieliska. Warto się tu zatrzymać na dłużej i zwiedzić: Konin i jego zabytki, Ślesin z klasycystycznym łukiem triumfalnym wybudowanym na cześć cesarza Napoleona, Sanktuarium Maryjne i Bazylikę w Licheniu – największą w Polsce i jedną z większych na świecie. Jezioro Pątnowskie

35. JEZIORO GOPŁO kl. III Szerokość szlaku – 50m Głębokość tranzytowa 180 – 240cm Max. wymiary statków – 57.0mx9,2m

36. Jezioro Gopło jest jeziorem rynnowym podpiętrzonym /jazem w Pakości/. Szlak żeglowny oznakowany jest znakami pływającymi – pławami. Okres nawigacji: od kwietnia do listopada Jezioro Gopło Gopło jest jednym z największych jezior w Polsce. Ma 2155 ha powierzchni, 500 do 2500 m szerokości i 16,6 m głębokości.Linia brzegowa liczy ponad 90 km długości i jest bardzo urozmaicona. Brzegi jeziora są płaskie, miejscami podmokłe, wyższe tylko w południowej części, z nieregularnym zadrzewieniem. Jezioro Gopło

37. Jezioro Gopło objęte jest parkiem krajobrazowym o nazwie: Nadgoplański Park Tysiąclecia. Utworzony on został w celu ochrony środowiska przyrodniczego, krajobrazu oraz walorów historycznych regionu związanego z początkami państwa polskiego.Wzdłuż brzegów jeziora znajdują się liczne przystanie sportowe, ośrodki wypoczynkowe, kąpieliska.Atrakcją turystyczną tego regionu jest Kruszwica położona w północnej części jeziora z obowiązkowo odwiedzaną Mysią Wieżą. Jezioro Gopło Jezioro Gopło

38. RZEKA NOTEĆ GÓRNA kl. Ia Szerokość szlaku – 15-20m Głębokość tranzytowa 80 – 120cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 2,8m /most kolejowy w Mątwach/ Śluzy /2/ – 42,0mx4,93m

39. Rzeka Noteć Górna jest rzeką skanalizowaną, przepływającą przez pięć jezior w kolejności od J. Gopło: Szarlej, Mielno, Wojdal, Sadłogoszcz, Pturek /druga nazwa Wolickie/. Koryto rzeki ubezpieczone jest budowlami faszynowymi, przeważnie opaskami z kiszek i walców, wzmocnionymi palisadą. Okres nawigacji: od kwietnia do listopada. Noteć górna płynie szeroką i bardzo płaską doliną. Spadek rzeki jest niewielki /na niektórych odcinkach wynosi 0,08 do 0,1 ‰/. Na skraju doliny występuje krajobraz równin i wzniesień morenowych, pagórkowaty pojezierny oraz terasów z wydmami. Szlak urozmaicają wyżej wymienione jeziora, z których największe to Mielno i Pturek. Wzdłuż ich brzegów jest kilka przystani sportowych i miejsc do zacumowania.

40. Warto również zatrzymać się i zwiedzić następujące miejscowości: - Pakość w km 80,94 - Barcin w km 99,40 - Lubostroń /zabytkowy pałac/ w km 107,70 - Łabiszyn w km 116,08 Lubostroń Barcin Barcin

41. KANAŁ GÓRNONOTECKI kl. Ia Szerokość szlaku – 15–20m Głębokość tranzytowa 80 – 120cm Najmniejszy prześwit przy WWŻ – 4,0m /most drogowy w Dębinku i Łochowie/ Śluzy /6/ – 42,0mx5,0m

42. Przed śluza Antoniewo Kanał sztuczny, łączy Noteć Górną z Kanałem Bydgoskim i zasila go w wodę. Za pomocą sześciu śluz statki pokonują spad /w kierunku K. Bydgoskiego/ wynoszący 13,68 m. okres nawigacji: od kwietnia do listopada. Kanał Górnonotecki znajduje się w Kotlinie Toruńskiej – części szerokiej pradoliny toruńsko-eberswaldzkiej. Pierwsza jego część, to prawie 16-sto kilometrowy odcinek /od km 121,6 do 137,5/ poprowadzony długimi prostymi przez łąki, będące częściowo w depresji w stosunku do poziomu wody w kanale. Na tym odcinku obydwa brzegi kanału są ogroblowane i obsadzone szpalerem drzew topolowych.

43. Połączenie z K. Bydgoskim Występuje tu krajobraz typowo dolinny. Warto zwrócić uwagę na węzeł wodny w Dębinku, gdzie na odc. ok. 600 m skoncentrowany został dość skomplikowany rozrząd wód kanału i rz. Noteci, prowadzony dwoma śluzami i trzema jazami. Drugi, końcowy odcinek kanału /od km 137,5 do 146,6/ poprowadzony został krzywiznami wśród niewielkich, lesistych wzniesień. Wysokie, piaszczyste brzegi z bogatym zadrzewieniem tworzą bardzo ładny krajobraz, niezwykle atrakcyjny turystycznie.

44. PROBLEMY UTRZYMANIA DRÓG WODNYCH Łączna długość dróg wodnych administrowanych przez RZGW w Poznaniu wynosi 764,5 km /wraz z odcinkiem przebiegającym przez Park Narodowy Ujście Warty/. Utrzymanie tej sieci dróg wodnych w stanie zapewniającym bezpieczną żeglugę jest bardzo kosztowne. Środki finansowe, jakie otrzymuje RZGW na swoją działalność są niewystarczające i coraz mniejsze. Brakuje ich na remonty i konserwacje: oznakowanie szlaków budowli regulacyjnych urządzeń hydrotechnicznych a także na: przebudowę lub modernizacje roboty pogłębiarskie

45. Aktualne warunki żeglugowe dla dróg wodnych RZGW w Poznaiu dostępne są na stronie internetowej www.rzgw.poznan.pl

46. Dołożymy jednak wszelkich starań, aby drogi nasze były bezpieczne - dobrze oznakowane, miło obsługiwane /śluzowanie/ i stale żeglowne. Dziękuję za uwagę Zapraszam na szlaki