Natuur en Gezondheid Stand van zaken in onderzoek en beleid

1. Natuur en GezondheidStand van zaken in onderzoek en beleid IVN 8 Maart 2008 Agnes van den Berg, Centrum Landschap Alterra/Wageningen Universiteit

2. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties OVERZICHT PRESENTATIE • Doel • Context, onderzoeks- en beleidsprogramma’s in Nederland • Onderzoek bij volwassenen • Onderzoek bij kinderen • Implicaties voor bewijslast en praktijk

3. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties DOEL Wat is de stand van zaken in beleid en onderzoek op gebied van natuur en gezondheid?

4. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties Advies GR/RMNO (2004) Essay “Van buiten word je beter” (2001) TWEE LITERATUUROVERZICHTEN

5. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties Advies GR/RMNO (2004) Natuur Gezondheid !?

6. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties Rust !! !? Bewegen Natuur Gezondheid !? Sociaal contact !?? Ontwikkeling Kind !?? Zingeving

7. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties NWO-project Vitamine G (2005-2008) Kennisbasis thema natuur en gezondheid (2005-2008) LNV-project jeugd, natuur, gezondheid” (2007) ONDERZOEKWAGENINGEN

8. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties TNO (De Vries e.a., 2005) Kinderen in prioriteitswijken: lichamelijke (in)activiteit en overgewicht VU-MC Den Hertog e.a. 2006 OVERIG NEDERLANDS ONDERZOEK

9. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties 1 Gezondheidsfunctie van groen in de leefomgeving 2 Belang van natuur voor gezonde ontwikkeling kinderen BELANGRIJKSTE THEMA’S Meeste aandacht voor invloed van natuur op lichamelijke activiteit en overgewicht.

10. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties LNV-Programma Jeugd, Natuur, Voedsel en Gezondheid Doelen: • Kinderen leren waar voedsel vandaan komt; • Kinderen meer in contact brengen met natuur Middelen • Smaaklessen • Financiering onderzoek • Ondersteuning vernieuwende projecten

11. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties VITAMINE G1 JOLANDA MAAS (NIVEL) 5 studies waarin gegevens over groen rond de woning (straal 1 km) zijn gekoppeld aan bestaande gegevens over: • Ervaren gezondheid (+) • Beweging/lichamelijke activiteit (0) • Veiligheid (+) • Sociale Contacten (+/0) • Klachten bij huisarts (+)

12. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties VITAMINE G1 SOCIALE CONTACTEN • Mensen in groenere woonomgevingen voelen zich minder eenzaam en ervaren minder vaak een tekort aan sociale steun; • Ze hebben echter niet meer contact met buren of vrienden in de buurt… • Mogelijke verklaring: Nabijheid natuur geeft gevoel van verbonden met de natuur; • Zie ook Mayer & Frantz (in press). Role of connectedness to nature in beneficial effects of nature on ability to reflect on a life problem.

13. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties VITAMINE G1 KLACHTEN HUISARTS • Data over huisartsbezoek van ca. 365.000 mensen; • Ook bekend met welke klachten mensen bij de huisarts kwamen; • 31 clusters van klachten; • Groen gerelateerd aan 20 van de 31 clusters; • Relaties zijn het sterkst voor depressie en andere psychische aandoeningen; • Relaties zijn sterker voor kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar.

14. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties VITAMINE G3 VOLKSTUINENAgnes van den Berg/Mariëtte Custers Experiment onder 30 tuinders van het volkstuincomplex Amstelglorie in Amsterdam

15. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties METHODE & RESULTATEN • Stressopwekking: Stroop taak; • Random toedeling aan 2 condities: • 30 minuten tuinieren in eigen tuin • 30 minuten lezen in eigen huisje; • Stressmeting: Cortisol (salivette).

16. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties JEUGD NATUUR GEZONDHEIDOnderzoek in opdracht van Min. LNV Waarom jeugd? • vermoeden dat bij deze groep veel gezondheidswinst kan worden behaald; • vooral m.b.t preventie/behandeling obesitas en ADHD; • in jeugd liggen veel sleutels voor het ontwikkelen van gezond gedrag; • direct contact met natuur in jeugd van belang voor ontwikkelen toekomstig draagvlak natuur.

17. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties REVIEW 2007 Aandachtsroute (4 studies): Cognitief-emotioneel functioneren  impulsief gedrag  ADHD. Bewegingsroute (5 studies) Motorisch functioneren  bewegen  obesitas. • 9 sleutelpublicaties (waarvan 2 nieuwe) • 2 thema’s/routes:

18. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties GROEN EN LICHAMELIJKE ACTIVITEITDe Vries e.a. (2007) Kinderen in prioriteitswijken • Nulmeting t.b.v. longitudinaal onderzoek in 10 wijken (waarvan 5 heringericht gaan worden) • Metingen lichamelijke activiteit bij 422 schoolkinderen met beweegdagboekjes en versnellingsmeters gekoppeld aan.. • Observaties van buurtkenmerken; • Resultaten: positieve correlaties lichamelijke activiteit met percentage groen,aanwezigheid van water, en de aanwezigheid van veilige wandel- en fietsvoorzieningen.

19. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties DE GEZONDE WIJK 64 minuten Onderzoek naar beweegpatroon van de bewoners van 4 Amsterdamse buurten met verschillende groenstructuur 50 minuten 25 minuten 53 minuten Kinderen (10-12 jaar) spelen meer minuten per dag buiten naarmate de wijk groener is – maar kinderen in Boerhaavebuurt gingen wel het vaakst naar het park.

20. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties GROEN EN OVERGEWICHT Vreke e.a. (2007)Potenties van Groen! De invloed van groen in en om de stad op overgewicht bij kinderen ….. Alterra-rapport 1356 • Correlationeel onderzoek op basis van bestaande gegevensbestanden; • Gegevens over lengte/gewicht van kinderen van 5/10/14 jaar gekoppeld aan.. • Gegevens over groen in de wijk (ja/nee); • Gecontroleerd voor etniciteit, (opleiding ouders) en omgevingskenmerken.

21. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties RESULTAAT Ongeveer 15% minder “dikke” kinderen in groene wijken. Groene Wijk 15,6 % overgewicht Stenige Wijk 19,3% overgewicht

22. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties NA DE REVIEW….. • Nog tenminste 4 goed gecontroleerde Amerikaanse studies verschenen; • In alle studies werd een relatie tussen parken in de woonomgeving en lichamelijke activiteit en/of overgewicht van kinderen gevonden.

23. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties EXPERIMENT WOESTE WEIDE • 2 locaties: Woeste Weide & Sporthal; • 1 schoolklas (groep 5/6) met 27 kinderen verdeeld in 2 groepen; • Groep 1 speelt eerst in Woeste Weide, en daarna in Sporthal; • Groep 2 speelt eerst in Sporthal, en daarna in Woeste Weide; • Speelduur ca 45 minuten; • Afhankelijke variabelen: • Observaties speelgedrag • Lichamelijke activiteit (stappentellers) • Voor & nametingen stemming en concentratie.

24. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties SPEELGEDRAG Meer variatie in natuurspeeltuin, meer “creatief” en exploratief speelgedrag Woeste Weide Sporthal

25. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties LICHAMELIJKE ACTIVITEIT Meisjes zetten meer stappen in de natuurtuin, jongens zetten juist minder stappen.

26. Doel Context Volwassenen Kinderen Implicaties CONCENTRATIE EN STEMMING • Kleine verschillen in concentratieverbetering tussen de 2 locaties, m.n. op de tweede dag; • Geen verschillen in stemmingsverbetering tussen de 2 locaties; • Kinderen waren over het algemeen bij aanvang van het spelen al goed gehumeurd, er viel weinig winst te behalen.

27. Doel Context Volwassenen KinderenImplicaties Rust STAND VAN ZAKEN 2008 !!! Bewegen Volwassenen Kinderen ? ! Gezondheid Natuur Sociaal contact !? !? Ontwikkeling Kind !?? Zingeving

28. Voorbeelden benutting kennis in beleid en praktijk Snoezeltuinen en ‘helende’ tuinen bij zorginstellingen en zorgboerderijen Groenkamers in zorgcentra Speelbossen, natuurspeeltuinen en rommellandjes in/bij de stad Kinderopvang/BSO in het groen Gezonde wandel- en fietsroutes (bijv. route voor hartpatiënten in Drenthe) ‘Groene’ daken in de stad (bijv. Rotterdam). Doel Context Volwassenen KinderenImplicaties

29. Doel Context Volwassenen KinderenImplicaties

30. 2e beleidsadvies: Natuur en gezondheid Doel Context Volwassenen KinderenImplicaties Adviespakket (oktober 2007): • Handreiking voor lokale bestuurders • Beleidsadvies gezondheid en natuur verbinden • Kennisagenda • Website/database met praktijkvoorbeelden

31. EindeBedankt voor uw aandacht! Voor meer info zie:www.agnesvandenberg.nl