1 / 115

KEMİK DOKUSU

KEMİK DOKUSU. Pof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı 2013. KEMİK DOKUSU. Dişin mine ve dentin tabakasından sonra vücudumuzun en sert dokusu . İŞLEVLERİ.

sorcha
Download Presentation

KEMİK DOKUSU

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. KEMİK DOKUSU Pof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı 2013

  2. KEMİK DOKUSU • Dişin mine ve dentintabakasından sonra vücudumuzun en sert dokusu

  3. İŞLEVLERİ • MSS, akciğerler ve kemik iliği gibi yumuşak doku ve organlar kemikler tarafından desteklenir ve korunur • İskelet: Organizmaya biçim kazandır ve organizmanın yükünü taşır • İskelet kaslarının büyük çoğunluğu, ancak kemiklere bağlanarak işlevlerini yapabilir • Organizmanın kalsiyum ve fosfat depolarıdır

  4. İŞLEVLERİ • Vücudun kalsiyum ihtiyacı arttığında (gebelikte olduğu gibi) veya kan kalsiyum düzeyi düştüğünde, gerekli kalsiyum kemiklerden sağlanır • Kan kalsiyum düzeyi arttığında fazla kalsiyum kemiklerde depolanır: Parathormon (kan kalsiyumunu artırır) ve tiroid bezinin parafoliküler hücrelerinden salgılanan kalsitonin (kan kalsiyumunu düşürür) ile ayarlanır

  5. YAPI • Hücrelerden ve hücrelerarası matriksten oluşur • Hücreler azınlıktadır; dokunun çoğunluğunu matriks oluşturur.

  6. YAPI • Diğer destek dokularında matriks sadece organik elemanlardan meydana geldiği halde, kemik dokusunun matriksinde inorganik maddeler de vardır ve bunlar matriksin kuru ağırlığının aşağı yukarı yarısını oluşturur. • Kemik dokusuna sertlik kazandıranlar inorganik maddelerdir • İnorganik maddelerin %85’i kalsiyum fosfat, %10’u kalsiyum karbonattır • Az miktarlarda olmak üzere kalsiyum florid, magnezyum florid, sitrat, hidroksit ve sülfat bileşikleri de bulunur

  7. YAPI • Kalsiyum ve fosfor iyonları birleşerek kalsiyumfosfat moleküllerini meydana getirir ve bu moleküller, hidroksiapatitadı verilen iğne biçimli kristaller şeklinde matrikse çöker

  8. Matriksin organik bölümü • Liflerden ve şekilsiz temel maddeden meydana gelir • Organik maddelerin %95 kadarını tip I kollajenlifler oluşturur • Çok sert olmasına karşın, kemiklerin basınç ve gerilmeler karşısında kolay kırılmamalarını sağlayan öğeler, bu kollajen liflerdir

  9. Hidroksiapatit kristalleri çoğunlukla kollajen liflerin üzerine oturmuştur

  10. ŞEKİLSİZ TEMEL MADDE • kondroitin 4-sülfat, • kondroitin 6-sülfat, • keratan sülfat, • hiyalüronik asit • glikoproteinler (osteonektin) • (Kıkırdak dokusuna kıyasla kemik matriksindeki şekilsiz temel madde miktarı daha azdır)

  11. HÜCRELER 1-Osteoprogenitör hücreler 2-Osteoblastlar 3-Osteositler 4-Osteoklastlar

  12. OSTEOPROGENİTÖR (OSTEOJENİK) HÜCRELER • Kemik dokusu olma yönünde şartlanmış mezenkim hücreleridir • Şekil olarak fibroblastlara benzerler ve mitoz bölünmeyle çoğalırlar • Çoğalan hücrelerden bir kısmı osteoblastlara dönüşür • Sekonder (ikincil) kemiğin periosteum ve endosteum adı verilen zarlarında ve ayrıca Havers ve Volkman kanallarındaki damarlar çevresinde faal olmayan osteoprogenitör hücreler bulunur

  13. OSTEOPROGENİTÖR (OSTEOJENİK) HÜCRELER

  14. OSTEOPROGENİTÖR (OSTEOJENİK) HÜCRELER • Kemik yapımı (osteogenezis) ve kemik kırıklarının tamiri sırasında hızla bölünüp çoğalan osteoprogenitör hücrelerin bir kısmı osteoblastlara dönüşürler

  15. OSTEOBLASTLAR • Kemik matriksinin organik bölümünü yani kollajen lifleri, glikozaminoglikanları (GAG) ve glikoproteinleri sentezleyip salgılar • Şekillenmekte olan kemik trabeküllerinin veya lamellerinin yüzeyinde epitel hücrelerini andırır şekilde tek sıra halinde yan yana dizilir

  16. OSTEOBLASTLAR

  17. OSTEOBLASTLAR • Aktif durumuna göre prizmatik, kübik veya yassı şekilli olabilirler • Sitoplazmaları GER, ribozomlardan ve Golgi aygıtından zengindir, çekirdekleri ökromatiktir(Yüksek metabolik aktivite) • Sitoplazmaları GER ve ribozom yoğunluğuna bağlı olarak bazofilikboyanır

  18. OSTEOBLASTLAR

  19. OSTEOBLASTLAR

  20. TRABEKÜL TRABEKÜLA OSTEOKLAST AKTİF OSTEOBLAST

  21. Osteoblastların kısa sitoplazmik uzantıları vardır, bu uzantıları aracılığıyla birbirleriyle temas halindedirler

  22. OSTEOBLASTLAR • Sitoplazmaları alkalenfosfatazenziminden zengin • Bu enzim, kalsiyumun kalsiyumfosfat halinde matrikste çökmesini sağlayarak matriksin kalsifikasyonunda (kireçleşmesinde) iş görür • Osteoblastlar tarafından yeni sentezlenmiş ve henüz kalsifiye olmamış kemik matriksineosteoid adı verilir

  23. OSTEOBLASTLAR

  24. OSTEOBLASTLAR • Osteoblastlar, salgıladıkları bu osteoid doku içinde gömülü kalırlar ve matrikskalsifiye olunca faaliyetlerini azaltıp basıklaşarak birer osteosit haline dönüşürler • Osteoblast ve osteositler, bölünme yeteneği olmayan hücrelerdir

  25. OSTEOSİTLER

  26. OSTEOSİTLER • Kireçleşmiş matriks içinde kalan ve metabolikfaaliyetlerini azaltan osteoblastlardır • Hücrelerin etrafına salgılanarak biriken matriks dokusu hücreleri birbirinden ayırır • Osteositlerinsitoplazmik uzantıları, osteoblastlarınkinden çok daha uzundur

  27. OSTEOSİTLER

  28. ARALIKLI BAĞLANTI (NEXUS, GAPJUNCTİON)

  29. ARALIKLI BAĞLANTI • Bu kısa borucuklar ile komşu hücre membranları birbirine bağlanır • Bu borucuklar, küçük moleküllerin doğrudan geçiş yeridir • Geçen madde intersellüler aralık ile temas etmez ve dolayısı ile bu geçişte her hangi bir madde kaybı söz konusu değildir • Bu borucuklardan şeker, amino asitler vs bazı hormanlar rahat geçebilir • Bu bölgelerdeki elektriki dirençte düşüktür. • Uyarı bir hücreden diğerine kolayca geçebilir

  30. LAKÜNA • Osteositlerin hücre gövdeleri, matriks içindeki mekik çekirdeği biçimli boşluklar olan lakünalar içinde yer alır

  31. Mavi Ok: Havers kanalıYeşil Ok: - osteositSarı Çizgiler: Sement çizgileri Sarı Ok:- Periosteum

  32. OSTEOSİT

  33. Lakünalardan, her yönde uzanan ince kanalcıklar (kanaliküller) çıkar

  34. OSTEOSİT • Bu kanaliküller, komşu lakünalara ait olanlarla ağızlaşarak, kemik dokusu içinde bir kanalikül sistemi oluşturur • Osteositlerinsitoplazmik uzantıları, kanaliküller içinde seyrederler ve komşu osteositlere ait olan uzantılarla uç uca değerek birbirleriyle temas halinde bulunurlar

  35. KANALİKÜLLER

  36. İŞLEVİ • Kemik matriksi kireçleşmiş olduğundan, madde taşınımıosteositler üzerinden gerçekleşir • Besin maddelerini ve hormonları içeren doku sıvısı, sitoplazmik uzantılar üzerinden hücreden hücreye geçerler; böylece kan damarlarından uzakta bulunan osteositlerin beslenmeleri ve çalışmaları sağlanmış olur. • Damarlar ve osteositler arasındaki iletişim ayrıca, hücre gövdesi ile laküna dış sınırı arasındaki ve hücre uzantıları ile kanaliküllerin dış sınırı arasındaki dar mesafelerde bulunan az miktardakiekstrasellüler madde aracılığı ile de olur • Kemik dokusunun canlı kalabilmesi, osteositlerin faaliyetiyle mümkündür. • Yaşlanıp ölen osteositlerin bulunduğu yerde matriks bozulmaya başlar

  37. İŞLEVİ • Osteositlerin salgı faaliyetleri azaldığı için GER, ribozom ve Golgi aygıtı içeriği azalır, çekirdek heterokromatikleşir

  38. OSTEOSİT

  39. OSTEOKLASTLAR • Kemik dokusunu yıkıma uğratan hücrelerdir • Osteoklastlar, kandan gelen monositlerin birleşmesi (füzyonu) ile oluşurlar • Oldukça iri hücrelerdir • Çok çekirdeklidirler, 50 kadar çekirdek içerebilen osteoklastlara rastlanmıştır.

  40. MAVİ---OSTEOKLASTBEYAZ--- OSTEOSİT

  41. OSTEOKLASTLAR • Çekirdek sayısı, birleşen monosit sayısını gösterir • Osteoklastlarmonosit kaynaklı oldukları için, mononükleerfagositik sisteme dahildirler • Sitoplazmaları genellikle asidofil boyanır ve bol miktarda lizozom ihtiva eder • İçerdikleri çeşitli lizozomal enzimleri, kemik dokusuna dönük olan ve çok sayıda uzun-kısa kalın-ince sitoplazmik uzantılar bulunan yüzeylerinden hücre dışına vererek kemikleri eritmeye çalışırlar • Böylece kemik yüzeyine oturdukları yerlerde çukurlar açarlar • Kemik yüzeyindeki bu çukurlara Howshiplakünaları adı verilir.

  42. HOWSHIP LAKÜNLERİ

  43. PARATİROİD HORMONU • Osteoklastların sayısını ve faaliyetlerini, dolayısıyla kemik rezorbsiyonunu artırır ve böylece kan kalsiyumunu yükseltir • Kemik yapımı sırasında, osteoklastlartrabeküllerin yüzeylerinde veya kompakt kısımların iç yüzlerinde yerleşerek buraları eritirler; bu sırada bir taraftan da osteoblastlar yeni kemik dokusu yaparlar----Bu sayede kemik dokusu uzayıp genişleyebilme ve yaşlanıp yıpranan kısımlarını ortadan kaldırıp yerine yenisini yapabilme olanağına kavuşur

  44. KEMİK ÇEŞİTLERİ 1- Primer (olgunlaşmamış) kemik dokusu 2- Sekonder (olgunlaşmış) kemik dokusu

  45. PRİMER KEMİK • Embriyolojik gelişim sürecinde, kırık ve diğer onarım olaylarında ilk ortaya çıkan kemik türü, geçicidir ve yetişkinlerde yerini sekonder kemiğe bırakır • Primer kemikte matriksinkollajen lifleri gelişigüzel her yönde seyrederek ağlar oluşturur

  46. SEKONDER KEMİK • Lamelli kemik dokusudur ve kollajen lifler, sekonder kemiğin lamelleri içinde özel bir şekilde yerleşim gösterir • 3-7 mikron kalınlığında olan her bir kemik lameli içindeki kollajen lifler birbirine paralel olarak, ancak komşu lamellerdeki liflerle dik açı yapacak şekilde yerleşirler. • Liflerin bu yerleşimi, sekonder kemiğe büyük bir dayanıklılık kazandırır

  47. SEKONDER KEMİK • Sekonder kemikteki şekilsiz temel madde miktarı, primer kemiktekine kıyasla oldukça azdır, fakat kollajen lif miktarı daha fazladır • Bu nedenle sekonder kemiğin matriksi (kollajen lif yoğunluğuna bağlı olarak) daha koyu asidofil boyanır • Primer kemik dokusu, sekonder kemiğe kıyasla daha bol hücre içerir • Olgunlaşmış kemik hücreleri olan osteositler, primer kemik dokusunda gelişigüzel yerleşmiş oldukları halde, sekonder kemikte komşu lameller arasına sıkışmıştır

  48. SEKONDER KEMİK • Süngerimsi (spongiyöz) kemik 2. Sıkı (kompakt) kemik

  49. SPONGİYOZ KEMİK • Birbiriyle anastomozlaşan kemik trabeküllerinden oluşmuştur • Trabeküllerin arasında, kemik iliği ile dolu düzensiz boşluklar bulunur • Trabeküllerdeki kemik lamelleri birbirine paralel seyirlidir. • Özel biçimlerde düzenlenmiş kemik lamelleri, genel olarak trabeküllerde bulunmaz

  50. SPONGİYOZ KEMİK

More Related