KATILIM BANKACILIĞI NA GİRİŞ Eğitmen : Doç. Dr. Servet BAYINDIR

1. KATILIM BANKACILIĞINA GİRİŞEğitmen :Doç. Dr. Servet BAYINDIR İstanbul Üniversitesi – İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi 26 Mayıs 2012 Bera Hotels KONYA Eğitim No : 2011 / 2012 –55www.tkbb.org.tr

2. AKIŞ • TEMEL İLKELER • İnsan ve İktisat İlişkisi • İslam’ın Mala Verdiği Değer • İslam’da Mal Mübadele Yöntemleri • Ticarette Temel İlkeleri • İslam’da Sözleşmeler (Akitler) • İslam’da Faiz Yasağı • FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR • Genel Anlamda Finansal Aracılık ve Finansal Kurumlar • Faizli Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve Temel Felsefesi • Faizsiz Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve Temel İlkeleri • Belli Başlı Faizsiz Bankacılık İşlemleri ve Fıkhi Temelleri • FAİZSİZ BANKACILIK UYGULAMALARI • Faiz ve Ticaret Farkı • Murabaha • Mudaraba ve Müşareke • Kredi Kartı • TARTIŞMALI KONULAR • Teverruk Uygulaması • GES uygulaması • Beyu’l-İne Uygulaması • DEĞERLENDİRME & SORU-CEVAP

3. İNSAN VE İKTİSAT İLİŞKİSİ

4. İNSAN VE İKTİSAT • İnsanın iktisatla ilişkisi ilk Adem’le başlar; • يَٓا اَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذ۪ي خَلَقَكُمْ وَالَّذ۪ينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَۙ • Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin ki, Allah’a karşı gelmekten sakınasınız. (Bakara, 21) • اَلَّذ۪ي جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَٓاءَ بِنَٓاءًۖ وَاَنْزَلَ مِنَ السَّمَٓاءِ مَٓاءً فَاَخْرَجَ بِه۪ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْۚ فَلَا تَجْعَلُوا لِلّٰهِ اَنْدَادًا وَاَنْتُمْ تَعْلَمُونَ • O, yeri sizin için döşek, göğü de bina yapan, gökten su indirip onunla size rızık olarak çeşitli ürünler çıkarandır. Öyleyse siz de bile bile Allah’a ortaklar koşmayın. (Bakara, 22) • وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ • Biz siz yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıtaları yarattık. (Araf, 7, 10)

5. İNSAN VE İKTİSAT • Adem ve Havva cennet’te diledikleri şeyi yiyebiliyorlardı; • وَقُلْنَا يَٓا اٰدَمُ اسْكُنْ اَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَاۖ وَلَا تَقْرَبَا هٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِم۪ينَ • Dedik ki: “Ey Âdem! Sen ve eşin cennete yerleşin. Orada dilediğiniz gibi bol bol yiyin, ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz.” (Bakara, 35) • İnsan Dünya’ya belli süre yerleşmek ve ondan faydalanmak üzere gönderilmiştir: • فَاَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَاَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا ف۪يهِۖ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّۚ وَلَكُمْ فِي الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ اِلٰى ح۪ينٍ • Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine biz de, “Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için yeryüzünde belli bir süre barınak ve faydalanma vardır” dedik. (Bakara, 36)

6. İNSAN VE İKTİSAT • قَالَ اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّۚ وَلَكُمْ فِي الْاَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ اِلٰى ح۪ينٍ • Allah, dedi ki: “Birbirinizin düşmanı olarak inin (oradan). Size yeryüzünde bir zamana kadar yerleşme ve yararlanma vardır.” (Araf, 24) • قَالَ ف۪يهَا تَحْيَوْنَ وَف۪يهَا تَمُوتُونَ وَمِنْهَا تُخْرَجُونَ۟ • Allah, dedi ki: “Orada yaşayacaksınız, orada öleceksiniz ve oradan (mahşere) çıkarılacaksınız.” (Araf, 25)

7. İSLAM’IN MALA VERDİĞİ DEĞER

8. MAL NEDİR? • Mecelle’nin mal tarifi: • “Mal, tab’ıinsânî mail olup da vakti hâcet için iddihar olunabilen şeydir ki menkule ve gayri menkule şamil olur.” (Mad. 126) • Bu madde şöyle ifade edilir: • “Mal, insan doğasının/tabiatının arzuladığı, ihtiyaç için biriktirilebilen şeyler olup, menkul ve gayri menkulleri kapsar”. • Malın Günümüzdeki Tarifi:“İnsan ihtiyaçlarını karşılayan ve iktisadi değeri olan şeye mal denir”.

9. İSLAM’IN HEDEFLERİ İÇİNDE MAL’IN KONUMU(Makasıd-i Şeria ve Mal)

10. İSLAM’DA MAL ÖNEMLİDİR • وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ قِيَاماً وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفًا • Allah’ın, sizin için ayakta durma/geçim kaynağı kıldığı mallarınızı aklı ermezlere vermeyin. O mallarla onları besleyin, giydirin ve onlara güzel söz söyleyin. (Nisa, 4/5)

11. İSLAM’DA MAL HAYR OLARAK NİTELENİR • يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ • Sana, ne harcayacaklarını soruyorlar. De ki: "Yaptığınızharcamalar; ana-babaya, en yakınlara, yetimlere, çaresizlere ve yolda kalmışlara olmalıdır”. Siz hayır olarak ne yapsanız, Allah onu bilir.(Bakara, 2/215) • كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ ( (Bakara, 2/180 • “İçinizden birine ölüm gelir de geriye mal (Hayır) bırakmış olursa (o malı) ana-baba ve en yakınlarına belirli oranda paylaştırmak üzerinize farz kılınmıştır. Bu, Allahtan çekinenlere yüklenmiş bir görevdir”.

12. İSLAM’DA MAL MÜBADELE YÖNTEMLERİ

13. MALLAR BATIL YOLLARLAEL DEĞİŞTİRMEMELİ • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا • Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle olursa başka. Kendinizi helâk etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir. (Nisa, 4/29)

14. MEŞRU MAL EDİNME YOLLARI • İhraz, • Miras, • Vasiyyet • Hibe, • İnfak/Sadaka, • 7) Ticaret • a) Alım Satım • b) Ortaklık

15. BATIL MAL EDİNME YOLLARI • Rüşvet, (Bakara, 2/188) • Hırsızlık, (Maide, 5/38-39) • Gasp (Maide, 5/38-39) • Dini Kullanmak,(Tevbe, 9/34) • Ölçü ve Tartıda Hile, (Mutaffifin, 83/1-5) • Kumar/Spekülasyon (Maide, 5/90-91) • 7) Faizcilik

16. TİCARET’TE TEMEL İLKELER

17. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 1. Ticaret Karşılıklı Rızaya Dayalı Olmalıdır: • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا • وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَارًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللّهِ يَسِيرًا • Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle olursa başka. Kendinizi helâk etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.   • Kim haddi aşarak ve zulmederek bunu yaparsa, onu cehennem ateşine atacağız. Bu, Allah’a pek kolaydır. (Nisa, 4/29, 30)

18. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 2. Ticaret’te Kumar (Spekülasyon) Haramdır. • يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ • إ ِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ • Ey iman edenler! (Aklı örten) içki (ve benzeri şeyler), kumar, dikili taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer pisliktir. Onlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz. (Maide, 5/91) • Şeytan, içki ve kumarla, ancak aranıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak ister. Artık vazgeçiyor musunuz? (Maide, 5/91)

19. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 3. Ölçü ve Tartı ve Hesaplamada Hile Haramdır: •  وَاَوْفُوا الْكَيْلَ اِذَا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَق۪يمِۜ ذٰلِكَ خَيْرٌ وَاَحْسَنُ تَأْو۪يلًا • Ölçtüğünüzde ölçmeyi tam yapın, doğru terazi ile tartın. Bu daha hayırlı, sonuç bakımından daha güzeldir. (İsra, 35) • وَيْلٌ لِلْمُطَفِّف۪ينَۙ ﴿1﴾ اَلَّذ۪ينَ اِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَۘ ﴿2﴾ وَاِذَا كَالُوهُمْ اَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَۜ ﴿3﴾ اَلَا يَظُنُّ اُو۬لٰٓئِكَ اَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَۙ ﴿4﴾ لِيَوْمٍ عَظ۪يمٍۙ ﴿5﴾ • Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! (Mutaffifin,1), Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman, tam ölçerler. (Mutaffifin,2), Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp, yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. (Mutaffifin,3). Onlar, büyük bir gün; insanların, âlemlerin Rabbinin huzurunda duracakları gün için diriltileceklerini sanmıyorlar mı? (Mutaffifin,4,5)

20. TİCARET’TE TEMEL İLKELER • 4. Ticarette/ Üründe Kalite Temel İlkedir. • وَعَدَ اللّٰهُ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْاَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذ۪ينَ مِنْ قَبْلِهِمْۖ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ د۪ينَهُمُ الَّذِي ارْتَضٰى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْنًاۜ يَعْبُدُونَن۪ي لَا يُشْرِكُونَ ب۪ي شَيْـًٔاۜ وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذٰلِكَ فَاُو۬لٰٓئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ • Allah, içinizden, iman edip de salih ameller işleyenlere, kendilerinden önce geçenleri egemen kıldığı gibi onları da yeryüzünde mutlaka egemen kılacağına, onlar için hoşnut ve razı olduğu dinlerini iyice yerleştireceğine, yaşadıkları korkularının ardından kendilerini mutlaka emniyete kavuşturacağına dair vaadde bulunmuştur. Onlar bana kulluk eder ve bana hiçbir şeyi ortak koşmazlar. Artık bundan sonra kimler inkâr ederse, işte onlar fasıkların ta kendileridir. (Nur, 24/55)

21. İSLAM’DA SÖZLEŞMELERE GENEL BAKIŞ (AKİTLER)

22. SÖZLEŞME (Akid)

23. Akdin Temel Unsur ve Şartları Akdin konusu (موضوع العقد) Akdin Tarafları (عاقدين) İrade Beyanı (صيغة) Hukuken Meşru Olmalı ((متقوم Taraflarca Bilinir Olmalı (معلوم) Akid Konusu Teslim/ Tesellüme Müsait Olmalı Akid Konusu Mevcud Olmalı Akıllı Olmalı Baliğ Olmalı Reşid Olmalı Mazi Kipi Kulla- nılmalı İcab ve Kabul Birbirini Tamam- lamalı İrade Beyanı Açık ve Net Olmalı İcab ve Kabul Aynı Mecliste Gerçek- leşmeli Akdin Temel Unsurları

24. Akitlerin Taksimi Sıhhat ve Hukuki Sonuç Bakımından Akdin Konusu ve Tarafların Maksadı Bakımından Tek Taraflı veya Çift Taraflı Olma Bakımından İrade Beyanının Açığa Vuruluş Şekli Bakımından İsimli yahut İsimsiz Olma Bakımından

25. Sıhhat ve Hukuki Sonuç Bakımından Akitler Sahih Akid Esas unsurları ve şartları bakımından tam olan akitler Gayri Sahih Akid Esas unsurları veya şartlarından bir ieksik bulunan akit Mevkuf Akid Başkasına ait hakka tecavüz Barındıran yahut tehdit vb. engelleri barındıran akitler Batıl Akid Hanefiler: Asli unsurlardan biri eksik olan akit FasidAkid Hanefiler: Asli unsurları tam fakat vasıflarından biri eksik olan akit Nafiz Akid Geçerliliği engelleyecek unsur barındırmayan akitler (malda başkasının hakkı olmaması gibi) Cumhura göre gayri sahih akid Batıl akid şeklinde adlandırılır Fuzuli’nin akdi gibi Hanefive Maliki: Fuzuli’nin sahih ve fakat mevkuftur. Asıl tarafın rızasına bağlıdır. Şafii:Fuzuli’nin akdi batıldır

26. Konusu Ve Tarafların Maksadı Bakımından Akitler Mülkiyetin Nakli Amaçlı Akitler: 1:İvazlı akitler: Satış, Kira, Sarf 2: Teberru akitleri: Hibe, sadaka, Vakıf, karz Ortaklık Amaçlı Akitler Müşareke, Mudarebe, Müzaraa Temsil amaçlı Akitler (Temsile izin verme) 1: Vekalet 2: Yöneticilere yetki verilmesi 3: Küçük veya hacr altındaki kişiye tasarruf yetkisi verilmesi Hakkı Sınırlayıcı Akitler: Kişileri tasarruftan men edici nitelikli akitler (Hacr, vekaletten Azl vb.) Hakkı düşürme Haktan feragat Amaçlı akitler: 1:Hul’ 2:Talak 3: Kısastan Vazgeçme 4: Alacağın hibesi Teminat Güvenlik Amaçlı Akitler 1: Kefalet 2: Havale 3: Rehn Koruma Amaçlı Akitler: Vedia

27. Akitleri Olumsuz Etkileyen Temel Unsurlar Hata (Ğalat) Faiz Kumar İkrah Aldatma (Ğubn) Tağrir

28. İSLAM’DA FAİZ YASAĞI

29. FAİZİN TANIMI Faizin fıkıhtaki tanımı: هوالفضل الخالي عن العوض المشروط في المعاملة Faiz; ticari işlemde karşılığı olmaksızın şart koşulan fazlalıktır. Faizin günümüzdeki tanımı: • Faiz; borçtan (krediden) sağlanan gelire denir. • Faizli işlem; gelir amaçlı borç işlemidir.

30. TEVRAT’TA FAİZ YASAĞI • Tevrat’ın Faize Bakışı: • Tevrat’a göre faiz haramdır: • Tevrat, Çıkış 22/ 25; Levililer 25/ 35,36,37; Tesniye 15/1-8; Tesniye 23/19-20; Yeremya 15/10. • Yahudiler diğer din mensuplarına faizle borç vermeyi caiz görmüşleridir: (Tesniye, 23/ 20). • Kur'ân bu durumu onların helak sebebi olarak göstermiştir (Nisâ, 4/ 161).

31. İNCİL’DE FAİZ YASAĞI • İncil’in Faize Bakışı: • İncil’de faizle ilgili olarak şöyle denir: “Birilerine ondan bir karşılık ummak için ödünç verirseniz, bunun için hangi teşekkür beklenir? Günahkârlar da bir şey almak için birbirlerine ödünç verirler”(Luka,6/34). • Hıristiyanlıkta faiz kilise tarafından XVI. Yüzyıla kadar haram kabul edilip yasaklanmıştı. • İlk defa, Calvin’in(Ö.1564) yoğun gayretleriyle Cenevre’de 1574 yılında faize resmen izin verildi.

32. KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI • Faizi Haram Kılan Ayetler: • 1- وما آتيتم من ربا ليربو في أموال الناس فلا يربو عند الله وما آتيتم من زكاة تريدون وجه الله فأولئك هم المضعفون (الروم؛ 39) • (1) “İnsanların malları içinde artsın diye faize verdiğiniz şey Allah katında artmaz. Allah’ın rızasını gözeterek verdiğiniz zekâta gelince işte onlar (mallarını ve sevaplarını) kat kat artıranlardır” Rum, 30/ 39. • 2-يا أيها الذين آمنوا لا تأكلوا الربا أضعافا مضاعفة واتقوا الله لعلكم تفلحون (130 آل امران) • (2) “Ey îman edenler! Ribayı kat kat arttırılmış olarak yemeyin. Allah’tan sakının ki kurtuluşa eresiniz” Al-i İmrân 3/ 130. • 3-وأخذهم الربا وقد نهوا عنه وأكلهم أموال الناس بالباطل واعتدنا للكافرين منهم عذابا أليما (النساء؛ 161) • (3) “..ve men edildikleri halde faizi almaları ve haksız yollarla insanların mallarını yemeleri yüzünden, onların (Yahudilerin) küfre sapanlarına korkunç bir azap hazırladık” (Nisa 4/ 161).

33. KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI • 4-الذين يأكلون الربا لا يقومون إلا كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس، ذلك بأنهم قالوا إنما البيع مثل الربا وأحل الله البيع وحرم الربا، فمن جاءه موعظة من ربه فانتهى فله ما سلف، وأمره إلى الله، ومن عاد فأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون (275) • (4) “Faiz yiyenler, şeytanın peşine takılıp aklını çeldiği kimsenin davranışından farklı bir davranış göstermezler. Bu onların ‘alım-satım tıpkı faizli işlem gibidir’ demeleri sebebiyledir. Allah, alım-satımı helâl faizli işlemi haram kılmıştır. Kime, Rabbinden bir uyarı gelir de faize son verirse, geçmişte olan kendinindir. Onun işi Allah’a aittir. Kim faizciliğe dönerse işte onlar cehennemliktir. Onlar orada temelli kalacaklardır” (Bakara, 2/ 275). • 5- يمحق الله الربا ويربي الصدقات، والله لا يحب كل كفار أثيم (276) • (5)“Allah faizi eksiltir, sadakaları bereketlendirir. Allah küfürde ve günahta ısrar eden hiç kimseyi sevmez”(Bakara, 2/ 276) • 6 - يا أيها الذين آمنوا اتقوا الله وذروا ما بقي من الربا إن كنتم مؤمنين (278) • (6) “Ey iman edenler! Allah’tan korkun, faizden kalan alacaklarınızı terk edin. Eğer inanmış kişilerseniz (böyle yaparsınız)” (Bakara, 2/ 278).

34. KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI • 7- فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم لا تظلمون ولا تظلمون (279) • “Böyle yapmazsanız bilin ki; Allah ve Elçisi tarafından bir savaşla yüz yüze gelirsiniz. Eğer tevbe ederseniz ana mallarınız sizindir. Böylece ne haksızlık edersiniz ne de haksızlığa uğrarsınız”(Bakara, 2/ 279). • 8- وإن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة وأن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون (البقرة280) • “Borçlu darlık içinde ise, rahata ulşancaya kadar beklenir. (Borcu) sadaka saymanız sizin için hayırlıdır. Bunu bir bilseniz!” (Bakara, 2/ 280).

35. Kur’an’da Faizin İlişkilendirildiği Diğer Mal Transfer Yöntemleri • 1- Riba ve Zekat Karşılaştırması • - وما آتيتم من ربا ليربو في أموال الناس فلا يربو عند الله وما آتيتم من زكاة تريدون وجه الله فأولئك هم المضعفون (الروم؛ 39) • 2- Riba ve Sadaka Karşılaştırması • يمحق الله الربا ويربي الصدقات، والله لا يحب كل كفار أثيم (276) • 3- Riba ve Alım-Satım Karşılaştırması • الذين يأكلون الربا لا يقومون إلا كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس، ذلك بأنهم قالوا إنما البيع مثل الربا وأحل الله البيع وحرم الربا، فمن جاءه موعظة من ربه فانتهى فله ما سلف، وأمره إلى الله، ومن عاد فأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون (275) • 4- Riba ve Borç İlişkisi • فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم لا تظلمون ولا تظلمون (279) • وإن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة وأن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون (البقرة280)

36. SÜNNET’TE FAİZ YASAĞI • Hz. Peygamber’in Faizi Yasaklayan Hadisleri • 1) “Cahiliye faizi kaldırılmıştır.” (Müslim, “Hâc”, 19; EbûDâvûd, “Büyu‘”, 50; İbnMâce, Süne, “Menâsik”, 76; Mâlik, Muvatta, “Büyu‘”, 83). • 2) “Faiz; -şirk, sihir, haksız yere adam öldürme, yetim malı yeme, savaştan kaçma ve namuslu kadına iftira etme gibi- mahvedici yedi büyük günahtan biridir.” (Buhârî, “Vasâya”,2). • 3) “Faizi yiyene, yedirene, şâhitlik ve kâtiplik edene lanet olsun.” (Müslim, “Müsâkât”, 105, 106). • 4) Faizcilikle zenginleşen kişinin sonu mutlaka fakirliktir.” (İbnMâce, “Ticâret”,

37. HADİSLERDE FAİZ YASAĞI SÜNNET’TE FAİZ YASAĞI • Hz. Peygamber’in Faizi Tanımlayan Hadisleri: • 1) “Dikkat ediniz! Cahiliye devrinden kalma faizin hepsi kaldırılmıştır. Sadece ana parayı alacaksınız. Böylece ne zulmetmiş ne de zulme uğramış olursunuz.” (EbûDâvûd, “Büyu‘”, 5). • 2) “Peşin satışlarda faiz cereyan etmez.” (Müslim, “Müsâkât”, 103). • 3) “Faiz ancak ertelemede olur.” (Buhârî, “Büyu’”, 79; Müslim “Müsâkât”, 102). • 4) “Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurmayla ve tuz tuzla bir birine eşit ve peşin olarak trampa (takas) edilirler. Ama bunların cinsleri ayrı olursa peşin olmak şartıyla, istenildiği gibi satış yapılabilir.” (Müslim, “Müsâkât”, 81).

38. FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR

39. Banka ve Diğer Finansal Kurumların Finansal Sistem İçindeki Fonksiyonları Dolaylı Finansman • Harcayanlar-Yatırımcılar • 1) Devlet Kurumları • 2) Bankalar • 3) S.Şirketleri • 4) İşletmeler • 5) Yabancılar • 6) Hane halkı • Birikimciler/Tasarrufçular-Borç Verenler • 1) Hane halkı • 2) İşletmeler • 3) Bankalar • 4) S.Şirketleri • 5)Devlet Kurumları • 6) Yabancılar Paranın Doğrudan Piyasaya Aktarılması Paranın Piyasadan Doğrudan Bulunması

40. FAİZLİ BANKACILIK

41. HADİSLERDE FAİZ YASAĞI FAİZLİ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI • İlk Faizli Bankalar: • Banka Ma‘bedler (Eski Yunan ve Mısır’da) • Çağdaş Faizli Bankalar: • - Venedik (İtalya)1157. • - Cenova (İtalya) 1170. • - Barcelona (Ispanya) 1401. • - Venedik (İtalya) 1578; adı BancoDellaPizzadiRialto. • - Amsterdam (Hollanda) Amsterdam Bankası 1609. • -İngiltere Bankası, 1694, • - Fransa Bankası 1800, • -Rayşbank (Almanya) 1875,

42. HADİSLERDE FAİZ YASAĞI FAİZLİ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI • -Bank-ı Dersaâdet (1847) : (Osmanlı’da ilk banka; Banker Th. Baltazzi ve Banker J. Alleon tarafından kurulmuş, Osmanlı maliyesinin 130 milyon kuruşluk kısa vadeli borcunu ödeyememesi ve Fransız ihtilâlinin (1848) olumsuz etkileri sonucu 1852 yılında iflas etmiştir). • - Bank-ı Osmâni-i Şahâne(1863): (Osmanlı’da yabancı sermayeli ikinci banka), • - Avusturya–Türk Bankası ve İstanbul Bankası(1872): (Osmanlı’da yabancı sermayeli 3.ve 4. banka), • -Memleket Sandıkları (1864); (T.C. Ziraat Bankası’nın aslı ve ilk yerli sermayeli banka). • - Adapazarı İslâm Ticaret Bankası (1913); Rumeli ve Çerkez Müslümanlarca kuruldu (yerli sermayeli). • - Osmanlı İtibari Millî Bankası (1917): (Yerli sermayeli).

43. Faizli Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü Sermaye Toplama Yöntemleri 1) Cari Hesap (Borç) 2) Tasarruf Hesabı (Borç) Borçlu-Alacaklı İlişkisi Borçlu-Alacaklı İlişkisi Sermayeyi Değerlendirme Yöntemleri • 1) Kredi kullandırma (Borç) 1000 TL %10 Faizle 1000 TL % 20 Faizle 1100 TL Geri Ödeme 1200 TL Geri Ödeme

44. FAİZSİZ BANKACILIK

45. FAİZSİZ BANKACILIĞIN OTAYA ÇIKIŞI-1 • 1. Erken Dönem Örnekleri: • İslam Dünyasında; Beytü’l-mal, Sarraflar, Cehbezler, • Osmanlı’da Para vakıfları, Esnaf sandıkları, Eytâm sandıkları ve Orta sandıkları. • 2. XX.y.yılda ilk örnekler: Hindistan’da Yardım Fonu, Mısır’da Posta Tasarruf Fonu, Malezya’da Faizsiz Tasarruf Fonları (TabungHajji). • 3. İlk Çağdaş Faizsiz Banka:1963yılındaMısır’daAhmed en-NeccârtarafındanMytGymrkasabasında kurulmuştur. • 4. Mevcut Durum: Günümüzde faizsiz çalışmak üzere kurulmuş 500’ civarında finansal aracı kurum vardır. Bu kurumların toplam sermayesi 1 Trilyon $ civarındadır.

46. FAİZSİZ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI-2 (TÜRKİYE) • A) Faizsiz (Katılım) Bankacılıkla İlgili İlk ve Son Yasal Düzenlemeler: - İlk Düzenleme:16.12.1983 tarih ve 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnâmesi - Son Düzenleme:1.11.2005 tarihli Resmi Gazete’de Yayımlanan Bankalar Kanunu • B. Türkiye’deki Mevcut Katılım Bankaları:(4 tanedir) • Al- Baraka Türk Katılım Bankası A.Ş. (1984- ---). • Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. (31 Mart 1989- ---). • Asya Türk Katılım Bankası A.Ş. (1996- ----) • Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. (01.01.2006) • C. Faaliyetlerine Son Ver(il)miş Olanlar: • Faisal Finans Kurumu (1984-2001)=Family Finans Kurumu (2001-2006). • Anadolu Finans Kurumu A.Ş. (1991- 2006). • İhlas Finans Kurumu A.Ş. (1994- 11 Şubat 2001) (Kapandı)

47. FAİZSİZ BANKACILIĞIN TEMEL İLKELERİ • 1. Faizsizlik ilkesi (Kredi sisteminin terki), • 2. Katılımcılık ilkesi(Ortaklık sisteminin uygulanması), • 2. Tümharamlardan kaçınma ilkesi, • 3. Finansalürünlerin meşruluğu ilkesi, • 4. Sosyo-ekonomik kalkınmayı gözetleme ilkesi.

48. Faizsiz Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü Sermaye Toplama Yöntemleri 1) Özel Cari Hesap (Karz) 2) Katılma Hesabı (Mudaraba) Karz ve Emek-Sermaye Ortaklığı (Mudaraba) Otaklık ve Ticaret İlişkisi Sermayeyi Değerlendirme Yöntemleri • Alt Mudaraba • Muşareke • Murabaha • Kiralama (Leasing) • Borsa İşlemleri • Diğer Yatırım İşlemleri • Selem • İstisna • Müzaraa • Müsakaat

49. BELLİ BAŞLI FAİZSİZ BANKACILIK İŞLEMLERİ

50. FAİZSİZ BANKACILIK İŞLEMLERİNE GENEL BAKIŞ • 1. Sermaye Toplama İşlemleri • a. Özel Cari Hesaplar • b. Katılma Hesapları • 2. Sermayeyi Değerlendirme İşlemleri • A. Ticaret • - Murâbaha • - Finansal Kiralama (Leasing) • B. Ortaklık • - Mudârabe, • - Müşâreke, • - Borsa İşlemleri • 3. Diğer Bankacılık Hizmetleri • a. Banka kartı kullandırma • b. Akreditif açma, • c. Teminat mektubu verme, • d. Çek ve Sened kabulü, • e. Hisse senedi alım-satımı, • f. Kambiyo işlemleri • g. Fatura tahsili