Rob Gründemann TNO Kwaliteit van leven I Hogeschool Utrecht

1. NVAB – bijeenkomst Club 25 Leeftijd bewust personeelsbeleid Amsterdam, 1 juni 2010 Rob GründemannTNO Kwaliteit van leven I Hogeschool Utrecht NVAB - Bijeenkomst Club 25

2. De toekomst op de arbeidsmarkt en de invloed daarvan op arbeid en gezondheid • Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt • Willen en kunnen doorwerken • ‘Zware beroepen’ • Aanpak arbeidsomstandigheden (Alert) • Gezondheid en vitaliteit • Samenvatting en conclusies NVAB - Bijeenkomst Club 25

3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt NVAB-bijeenkomst Club 25

4. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt • De beroepsbevolking in Nederland wordt ouder (en vrouwelijker en kleurrijker) • De instroom van jongere werknemers neemt af (in verhouding tot de vervangingsvraag) • De potentiële beroepsbevolking wordt kleiner (niet gelijk verdeeld over het land) NVAB-bijeenkomst Club 25

5. Leeftijdsopbouw Nederland 2000 en 2050 NVAB-bijeenkomst Club 25

6. Groene en grijze druk van 1950 tot 2050 NVAB-bijeenkomst Club 25

7. NVAB-bijeenkomst Club 25

8. Ontwikkelingen in de werkende bevolking in Nederland (1990 – 2008) NVAB-bijeenkomst Club 25

9. Ontwikkeling arbeidsparticipatie 1990, 1995, 2000, 2005, 2007, 2011 bij mannen en vrouwen NVAB-bijeenkomst Club 25

10. Werkende bevolking naar geslacht en arbeidsduur (2008) Taskforce deeltijd plus NVAB-bijeenkomst Club 25

11. Arbeidsparticipatie vrouwen in 2006 NVAB-bijeenkomst Club 25

12. Percentage westerse en niet westerse allochtonen1996 – 2009 NVAB-bijeenkomst Club 25

13. Niet-westerse allochtonen naar gemeente 2005 en 2025 NVAB-bijeenkomst Club 25

14. Willen en kunnen doorwerken NVAB-bijeenkomst Club 25

15. Willen en kunnen doorwerken tot 65 jaar (45 plussers) Bron: NEA (Ybema et al, 2009) NVAB - Bijeenkomst Club 25

16. Willen en kunnen doorwerken tot 65 jaar (2008)Bron: NEA (Ybema et al, 2009) NVAB - Bijeenkomst Club 25

17. Arbeidsparticipatie oudere werknemers 2000-2009(gegevens Statline CBS) NVAB - Bijeenkomst Club 25

18. Situatie ouderen (55-65 jaar) in Nederland (2008)(gegevens Statline CBS) NVAB - Bijeenkomst Club 25

19. Zware beroepen NVAB-bijeenkomst Club 25

20. Fysiek en emotioneel zwaar werk NVAB - Bijeenkomst Club 25

21. Ontwikkeling typen werk naar leeftijd NVAB - Bijeenkomst Club 25

22. Levensverwachting op leeftijd van 65 jaar

23. Aanpak arbeidsomstandigheden NVAB-bijeenkomst Club 25

24. Arbobrede beoordeling: Alertwelke risico’s staan duurzame inzetbaarheid in de weg? NVAB - Bijeenkomst Club 25

25. Rekentool; gewogen oordeel maakt werkgever en werknemer ALERT • Blootstelling o.g.v. werkplekonderzoek (metingen, observaties, interviews) • Weging: Blootstelling*Effect*Waarschijnlijkheid • Factorspecifieke correctie voor 55+ Risico-classificatie NVAB - Bijeenkomst Club 25

26. Gezondheid en vitaliteit NVAB-bijeenkomst Club 25

27. Welvaartsziekten in Nederland 2006 • 46% van de volwassenen heeft overgewicht • 11% ernstig overgewicht (mannen 10%; vrouwen 11%) • Verbetering gezonde leefstijl stagneert (CBS, 2009) • Roken 28% (mannen 31%; vrouwen 24%) • Alcohol (zware drinkers 10%; mannen 17%; vrouwen 45) • Bewegen: 56% voldoet aan Nederlandse Norm Gezond Bewegen (mannen en vrouwen ongeveer gelijk) • Werknemers ernstig overgewicht vaker en langer ziek en verzuimen langer • Rokende werknemers verzuimen vaker dan niet-rokers en ex-rokers • Ongezond gedrag één van de belangrijkste oorzaken van (vermijdbare) ziekte en sterfte in de wereld • Sterfte aan kanker is tenminste 50 % te verklaren door ongezond gedrag • Totale kosten minstens 3,7 miljard per jaar

28. Overgewicht Nederland 1981 - 2003

29. Ernstig overgewicht Nederland 1981 – 2003

30. Vitaliteit van de Nederlandse beroepsbevolking op basis van de NEA NVAB - Bijeenkomst Club 25

31. Verzuim en vitaliteit Nederlandse beroepsbevolking op basis van de NEA NVAB - Bijeenkomst Club 25

32. Integraal gezondheidsmanagement

33. Integraal gezondheidsmanagement is gezond ondernemen IGM is het systematisch managen van de bedrijfsactiviteiten met als doel gezondheid van mens en bedrijf te bevorderen. • Bedrijfsvoering heeft impact op de gezondheid van het personeel • Gezondheid en vitaliteit van het personeel hebben impact op bedrijfsvoering  Beide perspectieven zijn belangrijk !   Als het om een goede gezondheid gaat, lopen de belangen van het individu en de directe omgeving parallel. Een gezonde samenleving is in het voordeel van iedereen. Daarom moeten werkgevers ook een rol gaan spelen Minister Klink: Nederlands Congres Volksgezondheid, Rotterdam, 2007. Een goede gezondheid vergroot de kans op een lang leven van goede kwaliteit, op duurzame arbeidsdeelname en op maatschappelijke participatie. Daarom hebben werkgevers en werknemers een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor preventiebeleid (SER-advies: Preventie en Gezondheid, 2009).

34. Waarom IGM: werkgeversperspectief Gezonde bedrijven • Voorwaarde voor productiviteit en continuïteit • Minder kosten: bijdrage aan bedrijfsrendement • Imago (arbeidsmarkt en afzetmarkt) • Concurrentie voordeel • (mentaal) gezonde mensen zijn in staat tot vernieuwing • Het moet, druk vanuit stakeholders (zoals bv OR) en wetgeving • Investering in menselijk kapitaal • Fatsoen/ normen en waarden • Goed werkgeverschap De baten en het rendement van gezondheidsbeleid zijn algemeen erkend. Breed preventiebeleid binnen arbeidsorganisaties is een kwestie van gezond verstand (SER-advies; Preventie en gezondheid, 2009) Gezondheid  Strategisch belang voor bedrijven

35. Waarom IGM: werknemersperspectief Gezonde mensen • Het voelt goed/ gezond zijn is ‘lekker’ • Geluksgevoel • Angst voor ongezondheid • Om er goed uit te zien • Omwille van schuldgevoelens (calvinistisch land) • Om beschikbaar te blijven (o.m. voor het gezin) • Om goed voor jezelf te zorgen • Voorkomen van ongemakken • Voorkomen van kosten • Inkomen genereren • Onafhankelijkheid Gezondheid  kernwaarde voor mensen

36. Zeven ontwikkelingslijnen IGM • Gezondheid als strategisch thema • Een gezond primair proces • Een gezonde fysieke (werk)omgeving • Een gezonde sociale (werk)omgeving • Gezonde mensen • Een gezonde relatie met de directe werkomgeving • Gezonde producten en/of diensten Voor het behoud en de bevordering van de gezondheid en inzetbaarheid van werknemers is het belangrijk dat de aandacht van bedrijven en organisaties voor de gezondheid van werknemers structureel en systematisch is en integraal onderdeel uitmaakt van het totale bedrijfsbeleid (SER-advies; Preventie en gezondheid, 2009)

37. Gezondheid en vitaliteit • Werknemers moeten worden geholpen om zelf de regie te gaan voeren over hun eigen gezondheid • Gaat niet alleen om fysieke maar ook om mentale gezondheid • Mentale gezondheid hét arbeidsrisico voor nabije toekomst. • Nu al meer dan 25% langdurig ziekteverzuim en arbeids-ongeschiktheid toe te wijzen aan mentale gezondheidsklachten • Toekomstverwachting: één op vier werknemers mentale gezondheidsproblemen tijdens loopbaan • WHO voorspelt mentale gezondheidsproblemen in 2020 op tweede plaats als oorzaak voor uitval uit het werk NVAB - Bijeenkomst Club 25

38. Campagne “Work in tune with life” Work. In tune with life. Move Europe • Initiatief Europese Netwerk voor Gezondheid op het Werk • Europese Campagne in 2010 • Gericht op bevordering mentale gezondheid op werk • Doel: thema op agenda te zetten bij werkgevers en werknemers • Aantal deelnemende landen: 16 • Online scan “Hoe scoort uw bedrijf op mentale gezondheid?” • Verzamelen van voorbeelden van goede praktijken • Brochures voor werkgevers en werknemers • Zie: www.mentaalgezondaanhetwerk.nl NVAB - Bijeenkomst Club 25

39. Conclusies • Demografische ontwikkelingen leiden tot krimp van (potentiële) beroepsbevolking • Daarom moeten werknemers meer en langer blijven werken • Nog geen derde van de 60 plussers werkt op dit moment • Aanzienlijk deel oudere werknemers zegt niet te willen of te kunnen doorwerken • Lichter werk kan bijdragen aan langer doorwerken • Er is geen éénduidig criterium om ‘zware’ beroepen te duiden • Er zijn nog veel mogelijkheden voor preventie door aanpassing omstandigheden van het werk (belasting) en belastbaarheid (gezond en vitaliteit) werknemer • Gaat niet alleen om fysieke maar ook om mentale gezondheid • Verbetering leefstijl stagneert; welvaartsziekten nemen toe • Gezondheidsmanagement een kwestie van gezond verstand • Baten (voor werkgever én werknemer) algemeen erkend • Gezondheidsbeleid moet integraal onderdeel zijn van algemene bedrijfsbeleid • Werknemers moeten zelf regie voeren over eigen gezondheid

40. Dank voor uw aandachtWilt u meer weten? Dr. Rob Gründemann TNO Kwaliteit van Leven - Arbeid Postbus 718 2130 AS Hoofddorp Lector Organisatieconfiguraties en Arbeidsrelaties Hogeschool Utrecht T 023 554 9948 E-mail: rob.grundemann@ tno.nl Website: www.tno.nl NVAB - Bijeenkomst Club 25