HE Perućica

1. START I STOP OBNOVLJENIH AGREGATA U SKLOPU PRVE FAZE MODERNIZACIJE HE PERUĆICAZoranNikolić, Slobodan JokićEPCG A.D. Nikšić, HE PerućicaUroš KaradžićMašinski fakultet Podgorica, Crna GoraCG KO CIGRE – I Savjetovanje12 – 16 Oktobar, 2009Pržno, Crna Gora HE Perućica

2. Sadržaj • Uvod • Start – stop funkcije regulatora i agregata • Regulator kod pokretanja i zaustavljanja • Automatika drugih pogona kod kretanja i zaustavljanja • Startni uslovi • Startni uslovi turbine • Startni uslovi KZ-A • Startni uslovi regulatora • Regulator spreman za start • Start agregata • Zaključak

3. Uvod • Tokom I faze modernizacije i revitalizacije HE „Perućica“ izvršena je ugradnja novih distributivnih organa na prva četiri Peltonova agregata. • U ovom radu je opisan turbinski regulacijski sistem, automatika pomoćnih pogona kuglastih zatvarača, digitalni turbinski regulator, njegove radne mogućnosti, režimi rada, kao i START – STOP funkcije regulatora i agregata. Takođe su spomenuti i potrebni startni uslovi turbine, kuglastih zatvarača i samog regulatora.

4. Start – stop funkcije regulatora i agregata • Regulator kod pokretanja i zaustavljanja • Regulator automatski izvodi operacije u vezi sa postavljanjem igala i odrezača na otvor potreban za pokretanje, • Poseban regulacijski krug kod pokretanja održava konstantno ubrzanje agregata, • Pokretanje od početka ide sa dvije igle, a kada agregat postigne brzinu veću od 90 % ostaje samo jedna igla u radu, do uklopa generatorskog prekidača, • Kod zaustavljanja agregata regulator sam rastereti agregat na snagu 0 MW. Tu čeka do isklopa generatorskog prekidača, a zatim izvede zatvaranje igala i odrezača do kraja, • Regulator kod startne sekvence i sekvence zaustavljanja daje signale, kod određenih brzina vrtnje, da se izvode potrebne funkcije na drugoj opremi koje su vezane na brzinu vrtnje.

5. Automatika drugih pogona kod kretanja i zaustavljanja Iz digitalne jedinice turbinskog regulatora se upravlja: - regulacionim pumpama, - pomoćnim pogonima (ventil rashladne vode ležajeva, pumpa za pogonsko podmazivanje, pumpa za startno podmazivanje, izolacioni ventil), - kuglastim zatvaračima (otvaranje by-pass-a, otvaranje brtve i otvaranje tijela zatvarača), - ventilom za ulje redukovanog pritiska (uključen kad ne radi agregat), - kočionim mlaznicama (kod zaustavljanja).

6. Startni uslovi • Startni uslovi turbine • Startni uslovi su preduslov da se može pokrenuti start turbine u cjelini. • Ako su ovi uslovi ispunjeni moguće je pokrenuti startnu sekvencu turbine koja izvodi cijeli proces pokretanja u pravilnom redosledu.

7. Startni uslovi KZ-A • Uslovi na lijevoj strani slike su potrebni da se odpočne proces otvaranja zatvarača, a uslovi na desnoj strani su dodatni uslovi za pojedini korak. • Startni uslovi za KZ-B su isti kao i za KZ-A.

8. Startni uslovi regulatora • Startni uslovi turbinskog regulatora su podijeljeni na uslove za otvaranje servisnog ventila i na uslove za iniciranje starta samog regulatora. • Servisni ventil se otvara neposredno prije starta regulatora.

9. Regulator spreman za start • Ovdje je prikazana startna spremnost regulatora koja je uslov pored drugih preduslova prikazanih na slici.

10. Start agregata • Blok dijagram otvaranja kuglastog zatvarača

11. Blok dijagram pokretanja agregata do postizanja nominalnog broja obrtaja

12. U funkciji vremena, t = 0 ÷ 600s, prate se: • broj obrtaja (0 ÷ 100 %), • položaj igle A (0 ÷ 100 %), • položaj odrezača mlaza (0 ÷ 100 %), • snaga generatora (0 ÷ 100 MW), • položaj igle B (0 ÷ 100 %), • pritisak vode u cjevovodu (0 ÷ 1000 m), • pritisak vode u mlaznici (0 ÷ 1000 m).

13. Prikazana je otvorenost odrezača mlaza i igala kod starta agregata do postizanja nominalnog broja obrtaja. Prvo dolazi do otklona odrezača mlaza. Pri otvorenosti odrezača od ≈ 20 % počinju da se otvaraju i igle na A i B strani. Kod otvora odrezača od ≈ 80 % počinje da se obrće turbina i pri tom su otvori igala ≈ 1,9 % na A strani, i ≈ 2,7 % na B strani. Tada, pri istom otvoru odrezača od ≈ 80 %, imamo postepeni rast otvora igala na obje strane i rast broja obrtaja. Otvor igala ide do ≈ 10 %.Pri postizanju nominalnog broja obrtaja, od ≈ 100 %, dolazi do postepenog smanjenja otvora igala i odrezač mlaza pritvara na ≈ 70 %. Tako dolazi do potpunog zatvaranja igle B, a igla A je na ≈ 2,5 % otvora, a odrezač mlaza na ≈ 70 % i regulator održava taj otvor za nominalan broj obrtajaod 100 %.

14. Promjena pritiska u cjevovodu i u mlaznici agregata pri startu agregata do nominalnog broja obrtaja. • Primjetne su minimalne oscilacije oba pritiska u periodu porasta broja obrtaja od 0 do 100 %, posle čega se pritisak opet stabilizuje oko početne vrijednosti.

15. Zamjena turbinskog regulatora i ugradnja automata agregata je omogućila: Zaključak • automatsko pokretanje i zaustavljanje agregata, • izvođenje sekvence korak po korak, i • ručno upravljanje. • Sa ovim je omogućen bezbjedniji pogon, pogonska elastičnost u ispunjavanju zahtjeva koje elektroenergetske situacije postavljaju pred HE "Perućica", kao i optimalno iskorišćavanje vodnih resursa koji joj stoje na raspolaganju.

16. HE Perućica Hvala na pažnji!!!