Kariery szkolne młodzieży wiejskiej – strategie i uwarunkowania

1. Kariery szkolne młodzieży wiejskiej – strategie i uwarunkowania Jarosław Domalewski Instytut Socjologii UMK w Toruniu IRWiR PAN

2. Czynniki modyfikujące wzory karier szkolnych młodzieży wiejskiej po 1990 roku • Wzrost wartości wykształcenia na wsi • Zmiany strukturalne szkolnictwa średniego (większa dostępność szkół maturalnych) • Upowszechnienie kształcenia w szkołach wyższych

3. Tabela 1Skład społeczny uczniów gimnazjów zróżnicowanych pod względem lokalizacji i poziomu wyników na egzaminach gimnazjalnych – województwo dolnośląskie

4. Szkoła wiejska (podstawowa, gimnazjalna) jest w mniejszym stopniu zróżnicowana społecznie niż szkoła miejska. W konsekwencji także zróżnicowanie wyników szkół na sprawdzianie i egzaminach gimnazjalnych jest na wsi mniejsze niż w mieście.

5. Rys. 1Planowany typ szkoły ponadgimnazjalnej – uczniowie gimnazjum (woj. dolnośląskie)

6. Rys. 2Planowany typ szkoły ponadgimnazjalnej – uczniowie gimnazjum (woj. warmińsko-mazurskie)

7. Młodzież wiejska rzadziej niż miejska planuje po ukończeniu gimnazjum kontynuować naukę w liceach ogólnokształcących i profilowanych, natomiast częściej wybiera technika.Plany edukacyjne młodzieży wiejskiej są wyraźnie niższe w porównaniu z planami młodzieży miejskiej w regionie o gorszych charakterystykach rozwojowych.

8. Tabela 2Struktura społeczna rodzin pochodzenia gimnazjalistów a miejsce zamieszkania – porównania regionalne

9. Tabela 3Miejsce zamieszkania a aspiracje edukacyjne gimnazjalistów – różnice regionalne

10. Rys. 3Samoocena szans realizacji deklarowanych przez gimnazjalistów aspiracji edukacyjnych - średnia

11. Rys. 4Miejsce zamieszkania a typ szkoły ponadgimnazjalnej (uczniowie klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych) – różnice regionalne

12. Rys. 5Średnie wyniki uczniów szkół ponadgimnazjalnych na egzaminach gimnazjalnych (suma punktów z obu części) a miejsce zamieszkania i status społeczny rodziny pochodzenia - dolnośląskie

13. Rys. 6Średnie wyniki uczniów szkół ponadgimnazjalnych na egzaminach gimnazjalnych (suma punktów z obu części) a miejsce zamieszkania i status społeczny rodziny pochodzenia – warmińsko-mazurskie

14. Wyniki uczniów na egzaminach gimnazjalnych mieszkających na wsi i w mieście i pochodzących z rodzin o takim samym statusie społecznym są porównywalne.

15. Tabela 4Miejsce zamieszkania i status społeczny rodziny pochodzenia a typ szkoły ponadgimnazjalnej – dolnośląskie

16. Rys. 7Średnie wyniki uczniów klas pierwszych liceów ogólnokształcących na egzaminie gimnazjalnym w części mat-przyrod. z uwzględnieniem miejsca zamieszkania i statusu społecznego rodziny pochodzenia - dolnośląskie

17. Tabela 5Poziom liceum ogólnokształcącego a miejsce zamieszkania uczniów - dolnośląskie

18. Tabela 6Miejsce zamieszkania a aspiracje edukacyjne uczniów klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych

19. Wnioski • Szkoły na wsi (podstawowe, gimnazjalne) są pod względem charakterystyk społecznych uczniów i ich umiejętności szkolnych w mniejszym stopniu zróżnicowane niż szkoły w miastach • Młodzież wiejska formułuje mniej ambitne plany edukacyjne odnośnie typu szkoły ponadgimnazjalnej niż młodzież miejska • Niższe wyniki młodzieży wiejskiej na egzaminach gimnazjalnych są konsekwencją większego udziału na wsi młodych ludzi pochodzących z rodzin o niskim statusie społecznym • Młodzież wiejska mimo podobnych do młodzieży miejskiej umiejętności szkolnych rzadziej podejmuje naukę w liceach ogólnokształcących. Jeśli już podejmuje decyzję o kontynuacji swojej edukacji w liceum ogólnokształcącym to zazwyczaj wybiera szkołę o niższym poziomie nauczania, wymagań, postrzeganą jako taka, którą ma szanse ukończyć • Uczniowie liceów ogólnokształcących pochodzący ze wsi charakteryzują się nieco wyższymi umiejętnościami szkolnymi niż ich miejscy rówieśnicy • Miejsce zamieszkania jest czynnikiem różnicującym aspiracje edukacyjne młodzieży i samoocenę szans ich realizacji. Młodzież wiejską wyróżniają niższe aspiracje i słabsza wiara w powodzenie ich realizacji • Zróżnicowanie środowiskowe planów i aspiracji edukacyjnych młodzieży oraz karier szkolnych jest silniejsze w regionie o słabszych charakterystykach rozwojowych (społecznych, demograficznych, ekonomicznych)