BİOLOGİYA İXTİSASI ÜZRƏ MİKOLOGİYA KURSU

1. AZƏRBAYCANDÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ BİOLOGİYA İXTİSASI ÜZRƏMİKOLOGİYA KURSU

2. Mövzu 7. Fungi (Mycota) həqiqi göbələklər aləmi. • Ascomycota şöbəsinə mənsub göbələklərin səciyyəsi • Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, • professor İbrahim Cəfərov

3. P L A N: 1.1 Ascomycota və ya kisəli göbələklər şöbəsi 1.2 Archiascomycetes (syn. Taphrinomycetes) sinfi 1.3 Hemiascomycetes sinfi 1.4 Loculoascomycetes (syn. Dothideomycetes) sinfi

4. Əsas ədəbiyyatlar 1. İbrahimov A.Ş., Abdulova Z.A., Mehdiyeva L.N. Mikologiya. Bakı: “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2008, 323 s. 2. M.Timur Döken, Erkol Demirçi, Mikoloji-1. Erzurum: 2010, 91 s. 3. Гарибова Л.Б., Лекомцева С.Н. Основы микологии. М.: 2005, 220 с. 4.Мюллер Э., Лёффлер В. Микология. М.: Мир, 1995, 343 с.

5. Köməkçi ədəbiyyatlar 1. İbrahim Cəfərov Ümumi fitopatologiya. Bakı: “Elm”, 2007, 392 s. 2. İbrahim Cəfərov Fitopatologiya. Bakı: «Şərq-Qərb», 2012, 561 s.

6. Ascomycotaşöbəsi Hüceyrəvi və ya buğumlu mitselə malik 30000 min növü birləşdirən mikroorqanizmlərdir Quruluşu, ölçüləri, həyat tərzinə görə çox müxtəlif şəkillidir Cinsi proses nəticəsində endogen sporlar- askosporlar əmələ gəlir Askosporlar şarabənzər, sancağabənzər və ya silindrik formalıdırlar Hüceyrə divarının tərkibinə xitridiomisetlərdə olduğu kimi polisaxaridlər- xitin və beta qlükan daxildir.

7. Ascomycotaşöbəsi Hemiaskomisetes sinfinin bəzi növlərində hüceyrə divarının tərkibi – mannan və beta qlükandan ibarətdir Vegetativ bədən 1 və ya çox nüvəli hüceyrədən ibarət, budaqlanan haploid mitseldən ibarətdir Mitsel arakəsməlidir. Septanın mərkəzində məsamə durur. Bunun vasitəsilə hüceyrə orqanelləri bir hüceyrədən digərinə miqrasiya edielər Qeyri-cinsi çoxalma müxtəlif quruluşlu konididaşıyanlarda formalaşan eqzogen konidilərlə baş verir

8. Ascomycotaşöbəsi Cinsi proses qametangioqamiyadır- bu zaman iki çox nüvəli hüceyrənin mayalanması baş verir Anteridi bir hüceyrəli və çox nüvəlidir Mayalanma zamanı anteridinin möhtəviyyatı trixogin vasitəsilə askoqona tökülür Erkək və dişi nüvələr mayalanmır, dikarion cütünə assosasiya olunur Dişi cinsi orqan- arxikarp iki çox nüvəli hüceyrədən ibarətdir

9. meyoz mitoz sporlar anteridi trixogen askogen Askomisetlərin cinsi çoxalması

10. Askomikotun məsaməsinin quruluşu a b c a-hif divarı; b-arakəsmə; c-məsamələr

11. Konididaşıyanların tipləri: 1- tək konididaşıyan; 2 - loja; 3 - sporodoxi; 5 - piknid; 6 - koremiya

12. Askomisetlərin cinsi çoxalması: 1-anteridi; 2- kisə və kisəsporun inkişafı; 3- kisə 8 sporla

13. Hər kisədə 8 askospor

14. kif maya mantar kisə meyvə bədəni Erkək və dişi cinsi orqanları mitsel Göbələyin kisəsi Ascomycotameyvə bədəninin quruluşu

17. Taphrinales Tafrina göbələklərinin inkişaf tsikli A-haplofaza: 1-cücərən askosporlar və tumurcuqlanan blastosporlar; B- dikariofaza (mitsel): 2- blastosporun mitselə cücərməsi; 3- dikariotik mitsel bitkinin toxumalarını yoluxur; C- diplofaza (ana hüceyrənin kisəyə inkişafı); 4-dikarion nüvələrinin qovuşması (karioqamiya); 5- diploid nüvənin mitotik bölünməsi; D- kisənin inkişafı və askosporun yetişməsi: 6- kisə meyozdan sonra; 7- haploid nüvənin mitotik bölünməsi və askosporun formalaşması; 8-bitkinin səthində kisə qatının formalaşması

18. Taphrinales Tafrina tipli askogenezin sxemi: A-askogen hüceyrələrdə haploid nüvələrin mayalanması (karioqamiya); B- diploid nüvənin mitotik bölünməsi, kisənin formalaşması; C- bazal hüceyrənin formalaşması və askın yetişməsi 1-askogen hüceyrə; 2-proask; 3-bazal hüceyrə; 4- ask

19. Taphrinales Taphrina deformans

20. Taphrinales Taphrina deformans

21. Taphrinales Taphrina pruni

22. Taphrinales Taphrina pruni

23. Taphrinales Şeytan süpürgəsi- Taphrinabetulina

24. Taphrinales Şeytan süpürgəsi- Taphrinabetulina

25. Taphrinales TaphrinaamentorumSadeb.

27. ask Haploid mitsel meyoz Diploid mitsel plazmogamiya karioqamiya Maya göbələklərinin inkişaf tsitli

28. ziqota ziqota tumurcuqlayan ziqota vegetativ diploid mitseli vegetativ haploid mitsel ask sporlarla Maya göbələklərinin həyat tsikli Saccharomycescerevisiae 2n – hüceyrədə kik qat xromosomdəsti (diploid), n – bir qat xromosomdəsti (haploid)

29. Maya göbələyi Saccharomycescerevisiae: sarı ləkə - qız hüceyrənin tumurcuqlamasının izi. Eukariotik hüceyrədə 6704 gen var

31. Myriangiales sırası Meyvə bədəninin tipləri: a-kleystotesi; b- peritesi; c- apotesi; ç-psevdotesi

32. Myriangiales sırası Elsinoeveneta– moruqda antraknoz

33. Myriangiales sırası Elsinoeveneta– moruqda antraknoz

34. Myriangiales sırası Elsinoeampelina- üzümdə antraknoz

35. Dothideales sırası Mycosphaerella fragariae – çiyələkdə ağ ləkəlik

36. Dothideales sırası a c b • Mycosphaerella • a- çiyələk yarpağı M.fraqariae sirayətlənib; • b-psevdotesi; c- kisə askosporlarla

37. Dothideales sırası • Mycosphaerella sentina • Armud yarpaqlarında ağ ləkəlik

38. Dothideales sırası • Ramularia tulasnei- konidiləri

39. Dothideales sırası Guignardiabidwellii - qara çürümə

40. Pleosporales sırası • Phoma betae –şəkər çuğundurunda fomoz

41. Pleosporales sırası • Phoma betae –şəkər çuğundurunda fomoz

42. Pleosporales sırası • Pyrenophora graminea- arpada zolaqlı helmintosporioz

43. Pleosporales sırası • Venturia inaequalis – armudda dəmgil

44. Pleosporales sırası • Venturia inaequalis – almada dəmgil

45. Pleosporales sırası • Venturia inaequalis- psevdotesi

46. Pleosporales sırası Askosporlar küləklə yayılır yeni mövsüm meyvə və yarpaqları yoluxur yoluxmuş meyvə və yarpaqları sonra qaysaq ləkələr yay və payız aylarında yağış damcılarının və küləyin təsirindən konidilər yayılır yazda yağıntıdan sonra askosporla yoluxmuş göbələk torpaqda yarpağın üzərində qışlayır dimdik formalı askosporlar ölü yarpaqlarda • Venturia inaequalis göbələyinin həyat tsikli

47. Pleosporales sırası Ophiobolusgraminis – buğdada kök çürüməsi

48. Hysteriales sırası Hysteriumangustatum göbələyi

49. Hysteriales sırası Hysteriumangustatum göbələyi – sporları

50. Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları Ascomycota şöbəsinin neçə növü birləşdirir? a) 100-ə qədər b) 30 minə qədər c) 10 minə qədər d)50 min e) 500