Leergang omgangskunde in praktijkonderwijs en leerwegondersteunend onderwijs

1. Leergang omgangskunde in praktijkonderwijs en leerwegondersteunend onderwijs Module taal Bijeenkomst 1: introductie, referentieniveaus en passende perspectieven

2. Programma bijeenkomst 1 • Welkom en kennismaking • Doelen, data, werkwijze, etc. module taal • Vervolg taaltoets • Taal in pro en vmbo-lwoo • Het Referentiekader taal • Wettelijke eisen taal (vmbo en pro) • Passende perspectieven • Opdrachten • Afsluiting

3. Introductie module taal

4. Inhoud module taal • Eigen taalvaardigheid • Werken vanuit ontwikkelingsperspectief, leerroutes en maatwerk • Vaststellen en uitvoeren van individuele leerroutes passend bij het ontwikkelingsperspectief van de leerling • Referentieniveaus en Passende perspectieven • Taalgericht vakonderwijs • Vakinhoud en vakdidactiek • Doorlopende leerlijnen taal (technisch lezen, begrijpend lezen, woordenschat, mondelinge vaardigheid, schrijven en samenhang) • Signaleren van taal-/leesproblemen (orthodidactiek) • Toetsing, voortgang schoolbreed

5. Doelen module taal Zie modulehandleiding student blz. 6 en 7

6. Data module taal • In te vullen door docent

7. Doelen bijeenkomst 1 Na afloop van deze bijeenkomst : • Weet je hoe je portfolio eruit moet zien. • Ben je op de hoogte van de rol van taal binnen pro en lwoo. • Ben je bekend met het referentiekader taal(inclusief passende perspectieven).

8. Portfolio • Resultaten taaltoets • Plan verbetering taalvaardigheid • Leerdoelen en keuze thema’s voor individueel ontwikkelingsplan (IOP) • Opdrachten per bijeenkomst • Eindopdrachten: uitwerking twee thema’s en handelingswijzer leerling(en) • Reflectie op de module

9. IOP en Taaltoets • Bespreking formatvoor het individueel ontwikkelingsplan • Opdracht in leerteams: resultaten taaltoets samen analyseren • Opdracht in leerteams: eerste plan van aanpak taalvaardigheid bespreken

10. Wat is (taalonderwijs in het) pro en lwoo?

11. Leerlingen in pro en lwoo • IQ tussen 50 en 80 • Lwoo: film ‘Heeft een kwal botten’ (8.10-14.00) • Pro: http://www.youtube.com/watch?v=0cZ2AB_VnVchttp://www.youtube.com/watch?v=v6JA6PFn5rw&feature=related

12. Kenmerken onderwijs in pro en lwoo • Onderwijs ‘voor moeilijk lerenden’ • Nadruk op de pedagogische kant • Gericht op werken – wonen – vrije tijd – burgerschap (leren werken en leren leven) • Onderwijs aan de hand van individuele ontwikkelingsplannen (IOP’s) met streefdoelen per leerling • Omgaan met grote verschillen tussen leerlingen

13. Belang taalvaardigheid Cijfers inspectie • 24% van de leerlingen heeft in het 1ste jaar vmbo (basis en kaderberoepsgerichte leerweg) moeite met het lezen van teksten • 17% van vmbo-tlheeft hetzelfde probleem • 18% van havo en vwo – idem • Geen gegevens over pro of specifiek lwoo

14. Belang taalvaardigheid Leesniveaus primair onderwijs AVI E4 In …… hadden we …. We liepen daar met een …… vol …..en een ……. Op een groot plein zagen we………. ………… ………… Ze rookten ….. …….. In het hotel gingen we gelijk ….. over onze ….…. Dat was …….. AVI E8 In Barcelona hadden we vakantiepret. We liepen daar met een picknickmand vol sigaretten en een routeboek. Op een groot plein zagen we tweehonderdentien verschrikkelijke militairen. Ze rookten geërgerd sigaretten. In het hotel gingen we gelijk e-mailen over onze vakantie. Dat was ideaal.

15. Belang taalvaardigheid Gevolgen: zonder taalvaardigheid geen diploma • Een slechte leesvaardigheid is van grote invloed op kennisvergaring, maar ook op gedrag, motivatie en schooluitval • 85% van de drop-outs in het vokan niet of slecht lezen

16. Belang taalvaardigheid Gevolgen: zonder taalvaardigheid geen sociale redzaamheid • Onze maatschappij is en wordt steeds meer een kennissamenleving. Dit doet een sterk appel op leesvaardigheid. • Zeven procent van de 15-jarigen kan na afloop van hun schoolperiode onvoldoende lezen om zich zelfstandig in de samenleving te redden. • Nederland telt 1,5 miljoen (functioneel) analfabeten.

17. Taalonderwijs in pro en lwoo • Als apart vak: werken naar niveau 1F op onderdelen in pro, naar 2F in lwoo. • Geïntegreerd: behoefte aan toegepaste en toepasbare taalkennis en -vaardigheden (samenhang vaardigheden). • Niet teveel aandacht voor spelling (in pro, wel in lwoo) en grammatica.

18. Taalonderwijs in pro en lwoo • Teksten en taalsituaties hebben betrekking op: • Mens en maatschappij (incl. burgersschapsvorming) • Mens en natuur/techniek (incl. omgaan met ICT) • Mens en gezondheid • Mens en creativiteit • Taalgebruikssituaties: lezen folders, invullen formulieren, tv kijken, gesprekken voeren (geldt alleen voor pro)

19. Referentiekader taal en Passende perspectieven

20. JA/NEE • Ik ben bekend met de inhoud van het Referentiekader taal . • Ik ben bekend met de wettelijke eisen taal (vmbo en pro). • Ik ben bekend met Passende perspectieven taal.

21. Wet referentiekader Nederlandse taal en rekenen (2010) Taal- en rekenprestaties van alle leerlingen moeten op een hoger niveau

22. Wet referentiekader Nederlandse taal en rekenen (2010) • Beschrijving van wat leerlingen moeten kennen en kunnen op gebied van taal en rekenen. • Scholen behalen zelf hoe zij dat aanleren. • Wettelijke veranderingen in alle sectoren.

23. Aanleidingen tot referentieniveaus Nederland heeft een goed onderwijssysteem, maar.... er is zorg over het reken- en taalonderwijs

24. Waar komt die zorg vandaan? • Pabo studenten blijken onvoldoende taal- en rekenvaardig. • De samenleving vraagt een goede basiskennis taal en rekenen. • Er is verlies van kennis en vaardigheden tijdens de (leer)loopbaan, te weinig onderhoud. • Bij internationale onderzoeken is een voorzichtige neerwaartse tendens zichtbaar.

25. Waarom referentieniveaus? • Wat kan beter voor taal en rekenen? • Eisen overheid variëren per sector (termen, domeinen, mate detail) en sluiten onvoldoende aan • Onvoldoende onderhoud of verdieping van basisvaardigheden • Onderwijsprogramma’s niet doorlopend • Onvoldoende aansluiting lesmethoden • Onvoldoende aansluiting toetsen en examens • Onvoldoende (gespecificeerde) informatie over instromende leerling • eenduidige ijkpunten taal en rekenen referentieniveaustaal en rekenen

26. Twee doelen • Een samenhangend curriculum voor taal (en rekenen), binnen en over onderwijssectoren heen • Het verbeteren van de taal- (en reken)prestaties van leerlingen

27. Opbouw referentieniveau taal • Fundamentele niveaus en streefniveaus • Hoe onderdelen aansluiten • Te onderhouden kennis en vaardigheden • Te verdiepen kennis en vaardigheden

28. Relatie 1F, 2F, 3F en 4F voor taal 2F 3F 1F 4F

29. Toewijzing aan onderwijstypen door overheid • Taal • 1F en 2F: primair en speciaal onderwijs, pro (1F) • 2F: vmbo, mbo 1, 2, 3 • 3F: havo, mbo 4 • 4F: vwo

30. Wettelijke veranderingen vmbo Vanaf 2011-2012: • SE BB telt 1x mee voor het bereken van het eindcijfer • CE-onderdelen gemiddeld voldoende 2012-2013: • Onderwijs op basis van referentieniveaus 2013-2014: • Rekentoets • Examen Nederlands afgestemd op referentieniveaus (2F) • Aangepaste uitslagregel: eindcijfers Nederlands en rekenen minimaal een 5 2014-2015: Diagnostische toets eind onderbouw 2015-2016: Aangepaste uitslagregel: eindcijfers Nederlands en rekenen minimaal een vijf en een zes

31. Wettelijke veranderingen pro • 1F = streefniveau

32. 1F niet voor alle leerlingen haalbaar aan het eind van groep 8 • Referentieniveaus ook voor deze groep leerlingen het uitgangspunt • Hoofdrapport doorlopende leerlijnen taal en rekenen (2008): • Nu 25% van de leerlingen • Met heldere doelen en duidelijke aanpak terugbrengen tot 10-15% van de leerlingen • Onderzoek SLO in opdracht van OCW (2010): Passende perspectieven (PaPe)

33. Taaldomeinen referentiekader • Mondelinge taalvaardigheden • Leesvaardigheid • Schrijfvaardigheid • Begrippenlijst en taalverzorging

34. Taaldomeinen verklaard • Mondelinge taalvaardigheid = gespreksvaardigheid, luistervaardigheid, spreekvaardigheid • Leesvaardigheid = lezen zakelijke teksten en fictionele/literaire teksten • Schrijfvaardigheid = zakelijk en creatief • Taalverzorging en taalbeschouwing

35. voorbeeld van één domein Leergang omgangskunde PrO en LWOO

36. Referentiekader taal: vaardigheid Lezen (zakelijke teksten lezen)

37. Passende perspectieven • Een project om (speciaal) basisscholen te helpen keuzes te maken in het aanbod taal en rekenen voor leerlingen voor wie een ontwikkelingsperspectief is vastgesteld. • Leerlingen met voldoende capaciteiten maar met beperking (leerroute 1). • Leerlingen met lagere cognitieve capaciteiten (leerroute 2 (vmbo b/k) en leerroute 3 (pro, vso-arbeid).

38. Leerroute 1 • 1F of 1S (intact gelaten i.v.m. gewenst niveau vervolgopleiding) • Structurele inzet van hulpmiddelen • Dispensatie op bepaalde onderdelen

39. Leerroute 2 • Een basis voor het behalen van 2F in het vmbo • Leerlingen hebben meer leertijd, gestructureerde instructie en herhaling nodig om doelen te behalen • Nadruk op belangrijke vaardigheden in 1F die voorwaardelijk zijn voor het behalen van 2F (prioriteren)

40. Leerroute 3 • Streven naar 1F op onderdelen (keuzes maken) • Aandacht voor onderdelen die relevant zijn voor toekomstperspectief (scholing en werk) • Functioneel bezig zijn met taal

41. Het referentiekader in de klas • Bekend met doelen (1F, 2F, LR 3 PaPe) • Bekend met niveau van de leerling: - huidig niveau en - beoogd eindniveau • Bekend met kenmerken effectief taalonderwijs • Lesmaterialen

42. Kenmerken effectief taalonderwijs • Toetsbare, hoge doelen • Doorgaande lijn in het aanbod • Voldoende tijd • Kwalitatief goede instructie • Differentiatie • Monitoren, signaleren en reageren

43. Opdracht • Wat is het referentieniveau van de opdracht lezen en schrijven?

44. (Huiswerk)opdrachten • Aan het werk in je leerteam • Quickscan TVO invullen (Kijkwijzer p.22) • (Mede op basis daarvan) domein en thema’s kiezen • Verdeling huiswerkopdrachten • Afspraken over uitwisseling via website • Planning uitwisseling

45. Afsluiting • Denken – delen – uitwisselen (in duo’s/ viertallen): • Wat heb je geleerd? • Wat wist je al? • Waar kun je meteen iets mee? • Welke vragen heb je nog? • Dringende vragen aan de docent