Logika - nazwy

1. Logika- nazwy Patrycja Stalewska

2. Pojęcie nazwy: • Nazwa – wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu. Wyróżniamy: • Nazwy proste – składające się tylko z 1 wyrazu, • Nazwy złożone – składające się z więcej niż 1 wyrazu.

3. Nazwy konkretne, a nazwy abstrakcyjne: • Nazwy konkretne – są znakami rzeczy („stół”) lub osób („sędzia”), • Nazwy abstrakcyjne – nie są znakami rzeczy czy osób ani czegoś, co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy, wskazują pewną cechę wspólną wielu przedmiotów , zdarzenie, stan albo stosunek między przedmiotami („braterstwo”).

4. Desygnat nazwy: • Każdy konkretny obiekt pasujący do nazwy, lub ściślej - każda rzecz oznaczana przez dany wyraz, pojęcie lub znak. • Na przykład desygnatem słowa "pies" jest każde zwierzę będące psem.

5. Nazwy indywidualne, a generalne: • Nazwy indywidualne - służą do oznaczania poszczególnych przedmiotów np. „Poznań”, nazwa ta służy danemu przedmiotowi tak długo jak zachowuje on ciągłość istnienia i bez względu na cechy tego przedmiotu, mogą być nadawane nie tylko przedmiotom rzeczywistym, ale i tym wyobrażonym, np. postaciom literackim. • Nazwy generalne – przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy np. „budynek”.

6. Treść nazwy: • Treścią nazwy (generalnej) jest taki zestaw cech/właściwości (przedmiotów), na podstawie którego użytkownik języka: - gotów jest uznać jakiś (dowolny) przedmiot za desygnat tej nazwy, jeśli stwierdzi w nim obecność wszystkich tych cech - nie uznawać danego przedmiotu za desygnat nazwy, jeśli stwierdzi w nim brak którejś z nich.

7. Zakres nazwy: • Zakres nazwy – to klasa wszystkich desygnatów danej nazwy, • Ze względu na to ile desygnatów obejmuje zakres danej nazwy, rozróżniamy nazwy: - ogólne (więcej niż 1 desygnat) - jednostkowe (tylko 1 desygnat) - puste (bezprzedmiotowe, w ogóle nie mają desygnatów).

8. Nazwy zbiorowe: • Nazwy zbiorowe (kolektywne) – to takie, których desygnatami nie są poszczególne rzeczy lecz takie przedmioty, które traktujemy jako agregaty złożone z poszczególnych rzeczy. • Np. „biblioteka (agregat książek).

9. Nazwy, a funktory nazwotwórcze: • Funktor nazwotwórczy – jego częścią składową jest nazwa generalna, oparty jest na argumencie albo argumentach będących indywidualnymi nazwami jednostkowymi.

10. Ostrość zakresu nazwy: • Ostry zakres (nazwa ostra) - jeśli jesteśmy w stanie stwierdzić czy dany przedmiot z którym się dobrze zapoznaliśmy, jest desygnatem pewnej określonej nazwy, • Nazwa nieostra - jeżeli pomimo dobrego zapoznania się z przedmiotem i jego cechami nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy jest czy nie jest on desygnatem danej nazwy, • Nazwy wyraźne - umiemy podać zespół cech wystarczających do odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów. • Nazwy intuicyjne - na podstawie ogólnego wyglądu danego przedmiotu, bez zastanawiania się nad teścia danej nazwy, umiemy określić czy jest on czy nie desygnatem tej nazwy.

11. Rodzaje stosunków miedzy zakresami nazwy: Wyjaśnienia wstępne: • Klasa uniwersalna (przedmiotów) - to klasa obejmująca wszelkie przedmioty w świecie, • Klasa negatywna - uzupełniająca klasę wydzieloną przez dany desygnat do klasy uniwersalnej, • Zamienności - istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S oraz P, lecz nie ma takich desygnatów nazwy S, które nie były by desygnatami nazwy P i na odwrót, • Podrzędności (zakresu nazwy S względem nazwy P) - istnieją przedmioty, które są desygnatami i nazwy S i nazwy P, nie ma takich przedmiotów, które byłyby S nie będąc zarazem P, ale są takie, które są desygnatami P choć nie są S,

12. Nadrzędności (zakresu nazwy S względem nazwy P) - istnieją przedmioty, które są desygnatami nazwy S i P, prócz tego są przedmioty będące desygnatami nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P, lecz nie ma takich, które byłyby desygnatami P nie będąc desygnatami S, • Krzyżowania - istnieją S, które są zarazem P, istnieją S, które nie są P, oraz istnieją P, które nie są S, • Wykluczania - istnieją S, które nie są P, istnieje P, które nie są S, natomiast nie istnieją takie przedmioty, które byłyby desygnatami i nazwy S i zarazem nazwy P, • Sprzeczność - np. sędzia i nie-sędzia • Przeciwieństwo - dwie nazwy nie mają wspólnych desygnatów lecz suma tych dwóch nazw nie daje uniwersalnej klasy.

13. Podsumowanie: Nazwy można podzielić: • wg liczby wyrazów składowych - na proste i złożone, • wg charakteru tego, do czego się odnoszą - na konkretne i abstrakcyjne, • wg sposobu wskazywania desygnatów - na generalne i indywidualne, • wg liczby desygnatów – na ogólne, jednostkowe i puste, • wg struktury desygnatów – na zbiorowe i nie zbiorowe.