Gengisflökt: umfang og afleiðingar

1. Gengisflökt: umfang og afleiðingar Már Guðmundsson, Málstofa hagfræðisviðs Seðlabanka Íslands 19. nóvember 2001

2. Tilefni og meginspurningar • Verðbólgumarkmið og flotgengi á Íslandi • Þróunin frá miðjuvalkostum til “harðrar” fastgengisstefnu eða flotgengis • Hvernig ber að vega og meta þessa kosti? • Gengisflökt: Hversu mikið og hversu kostnaðarsamt?

3. Efnisatriði • Gengisflökt, sveiflur og misgengi – (Kemur verðbólgumarkmið að gagni?) • Hugsanleg áhrif á raunstærðir hagkerfisins • Empirískar niðurstöður varðandi áhrif gengisflökts • Tengdar niðurstöður varðandi smáríki og myntbandalög • Niðurstöður

5. Flökt, misgengi og sveiflur • Flökt: staðalfrávik prósentubreytinga (eða mismunar lógaritma) á mismunandi tíðni (t.d. dagleg, mánaðarleg eða ársfjórðungsleg) á einhverju tilteknu tímabili • Misgengi: Langvarandi frávik frá jafnvægi (eða sögulegu meðaltali) • Sveifla tímabils: a) Mesta frávik frá meðaltali og b) Hlutfallslegur munur á hæsta og lægsta gildi

6. Nafngengisflökt, raungengisflökt, mesta frávik frá meðaltali og munur hæsta og lægsta gildis

15. Verðbólgumarkmiðslönd • 17 lönd • Skilgreining: Tölulegt yfirlýst verðbólgumarkmið er eina millimarkmið peningastefnunnar • Langtímamarkmið: aðallega 0-3% • Undantekningarnar eru nýmarkaðsríki

16. Verðbólgumarkmiðslönd: megindrættir • Mismunandi hvað varðar stærð og þróunarstig fjármálakerfisins • Einnig varðandi upphafsstöðu verðbólgu, viðskiptajafnaðar og stöðu gengisins • Ákveðin sameiginleg einkenni: Gerlach, sjá síðar

17. Stefan Gerlach (1998) • Probit líkan sem ber kennsl á þá þætti sem hafa áhrif á líkur þess að viðkomandi land sé með verðbólgumarkmið • Lítið sjálfstæði seðlabanka fyrir breytinguna, tiltölulega lágt opnunarstig og fáar útflutningsafurðir (=> líkur á ósamhverfum hnykkjum og breytilegu jafnvægisgengi) • Reiknaðar líkur á að Ísland og Noregur væru á verðbólgumarkmiði voru 1

22. Verðbólgumarkmið og gengisflökt • Daglegt og mánaðarlegt flökt eykst í öllum tilfellum nema tveimur • Blandaðra eftir verðbólgumarkmið: • Daglegt flökt eykst í fleiri tilfellum • Mánaðarlegt flökt eykst í fleiri tilfellum ef notaður er lengri sjóndeildarhringur

23. Flökt og raunhagkerfið • Óvissa => minni útflutnings- og samkeppnisgeiri og minni beinar fjárfestingar • Hærra áhættuálag í innlendum vöxtum => minni fjárfesting, greiðslubyrði skulda meiri og óhagstæð áhrif á þróun fjármálakerfisins Áhættuvarnir • Gengisbreytingar eru einnig hluti af aðlögunarferlinu – það er umframflökt sem er skaðlegt (en það er mjög erfitt að mæla)

24. Áhrif gengisflökts: tölfræðilegar kannanir • Þrenns konar kannanir: • Mat á magnáhrifum gengisflökts á utanríkisviðskipti og landsframleiðslu í þversniðs- eða panel-rannsóknum • Vandi lítilla þjóða? • Áhrif myntbandalags á utanríkisviðskipti og landsframleiðslu

25. Magnáhrif gengisflökts • Erfitt hefur reynst að finna veruleg raunáhrif gengisflökts og metin stærð áhrifa er yfirleitt mun minni en umræða margra stjórnmála- og athafnamanna bendir til. (Sjá t.d. Rogoff (1998)). • Levine og Carkovic (2001) fá svipaðar niðurstöður í panel-rannsókn á hagvaxtarjöfnu fyrir 73 lönd á tímabilinu 1960-1995

26. Tvær kannanir á áhrifum gengisflökts • Fylgni milli ársfjórðungslegs raungengis-flökts og sveiflna annars vegar og hagvaxtar og staðalfráviks hans hins vegar. 25 lönd. 2 mælingar per land (80-89 og 90-99) • Mánaðarlegt nafngengisflökt og aðrar hagstæðrir: 15 verðbólgumarkmiðslönd 1974-1999. Hver mæling: 2ja ára tímabil í hverju landi

28. Áhrif gengisflökts?

30. Tengdar niðurstöður • Það virðist ekki vera marktækt neikvætt samband milli gengisflökts og flökts mikilvægra þjóðhagsstærða. (Flood og Rose (1995)). • => Tilraunir til að draga úr gengisflökti leiða ekki endilega af sér meira flökt í öðrum þjóðhagsbreytum og öfugt (sjá Frankel og Mussa 1980)

31. Vandi smárra ríkja? • Smá ríki búa að öðru jöfnu við betri lífskjör og vaxa ekki hægar en stærri ríki (Easterly and Kraay: Small States, Small Problems) • Meginástæðan er sú að þau eru opnari og frjálsari varðandi utanríkisviðskipti

32. Áhrif aðildar að myntbandalagi • Rose hefur sýnt fram á í fjölda ritgerða að aðild ríkis að myntbandalagi stóreykur viðskipti þess við önnur lönd innan bandalagsins • Meiri utanríkisviðskipti eykur lands-framleiðslu og vöxt hennar Frankel og Rose (2000), Rose og Engel (2001) og Glick og Rose (2001)

33. Hvernig samrýmast þessar niðurstöður? • Sameiginleg mynt örvar utanríkisviðskipti og hagvöxt – (að því gefnu að um sé að ræða “eðlilegar” viðskiptaþjóðir) • Ef land hefur eigin mynt þá skiptir umfang flökts hennar yfirleitt ekki meginmáli (og er á stundum nauðsynlegt)

34. Niðurstöður • Lönd hafa þurft að velja í ríkari mæli á milli “harðrar” fastgengisstefnu og gengisflots • Gengisflökt íslensku krónunnar hefur að undanförnu ekki verið óeðlilega mikið • Umfang gengisflökts virðist ekki hafa marktæk neikvæð áhrif á mikilvægar þjóðhagsstærðir (allavega innan þeirra marka sem að jafnaði tíðkast) • Stóra spurningin stendur um afnám eigin gjaldmiðils og aðild að myntbandalagi eða ekki?

35. Niðurstöður ..frh. • Ávinningurinn af aðild að myntbandalagi í formi aukinna viðskipta við það er mögulega mjög mikill (gengisflökt gagnvart þriðju ríkjum verður áfram til staðar og gæti aukist) • Þessa niðurstöðu þarf að setja á vogaskálarnar ásamt mælistikum hagkvæmasta myntsvæðis, gagnrýni á þær, peningalegum aga, trúverðugleika og öðrum þáttum sem kunna að skipta máli