GODI[EN IZVE[TAJ NA NARODNIOT PRAVOBRANITEL ZA 2005

1. GODI[EN IZVE[TAJ NA NARODNIOT PRAVOBRANITELZA 2005

2. Kolku se po~ituvaa pravata na gra|anitevo 2005? • Javnata administracija nema{e sluh za potrebite na gra|anite; • Ima{e slu~ai na brutalno pre~ekoruvawe na policiskite ovlastuvawa; • Bezbednosta i pravoto na `ivot vo zatvorite bea zagrozeni; • Pravdata be{e te{ko dostapna vo sudskite postapki; • Procesot na denacionalizacija be{e blokiran; • Najdobriot interes na deteto - zanemaren; • Socijalnata sigurnost samo na hartija; • Otsustvuva{e svest i sovest za `ivotnata sredina; • Ne se donese zakon za za{tita od diskriminacija; • Bavno se realizira{e primenata na na~eloto za soodvetna i pravi~na zastapenost.

3. Kako se ostvaruvaa i {titea pravata na gra|anite vo 2005? • So pote{kotii vo dolgotrajni, komplicirani i iscrpuva~ki upravni postapki pred nereformirana javna administracija; • Pred slu`benici i nositeli na funkcii podlo`ni na vlijanija i so nedovolna svest za pravata na gra|anite; • Pred policija koja manifestira sila, ne za{tituva i gi prikriva sopstvenite slabosti; • Vo baven, neefikasen i se u{te nereformiran sudski sistem; • So izigruvawe i nedosledna primena na pravnata regulativa i so pojavi na samovolie vo postapuvaweto; • Bez ~uvstvo za odgovornost i otvorenost vo rabotata.

4. Kakva be{e sorabotkata so Narodniot pravobranitel vo 2005? • Sektorot za vnatre{na kontrola i profesionalni standardi ja popre~uva{e rabotata na Narodniot pravobranitel; • Vtorostepenata Komisija za denacionalizacija ne postapuva{e po intervenciite na Narodniot pravobranitel; • Vtorostepenite organi i komisii poka`uvaa nekorekten i neodgovoren odnos kon institucijata Naroden pravobranitel. Iako nivoto na sorabotka be{e zgolemeno vo odnos na prethodnite godini

5. Primeni pretstavki 4000 3053 3000 1959 2000 1000 0 2005 god 2004 god [to poka`uvaat brojkite ? 4 7 8 prifateni intervencii 2 7 2 9 zavr{eni 3 9 5 3 pretstavki 1 9 2 6 nema povreda 8 0 3 ima povreda 2 9 9 intevencii na NP vo postapka 1 2 0 6 vo rabota 2 6 iskoristeni site mo`nosti • Brojot na pretstavkite e zgolemen za 55,84%; • Se pove}e se po~ituvaat intervenciite na Narodniot pravobranitel.

6. 69,35% 30,65% Zavr{eni predmeti Predmeti ostanati vo rabota 27,89% 49,36% Zaprenapostapka 27,89% Ne e pokrenata postapka 17,52% 17,52% Utvrdeni povredi po koi e postapeno 49,36% 0,95% Utvrdeni povredi po koi NP gi prezel 0,95% site zakonski dejstvija 1,21% 3,08% 3,08% Re{eni na drug na~in 1,21% Anonimni pretstavki Rezultati od raboteweto vo 2005

7. Organi koi voop{to ne postapile po intervenciite na NP 9 Ministerstvo za vnatre{ni raboti 3 1 4 Ministerstvo za finansii 2 2 4 Ministerstvo za transport i vrski 1 2 Ministerstvo za trud i socijala 4 3 Ministerstvo za kultura 1 Vlada na RM 9 4 2 Javni pretprijatija, slu`bi i ustanovi 1 Ministerstvo za obrazovanie i nauka Konstatirani povredi vo 20,41% slu~ai Organi koi se u{te ne Konstatirani povredi postapile po intervenciite na NP vo 2005 god. 299 - 37,24% 111 Vlada na RM - Vtorostepeni komisii 26 - 3,24% 22 11 10 44 Ministerstvo za finansii 41 11 11 41 Ministerstvo za vnatre{ni raboti 22 Ministerstvo za transport i vrski 478 - 59,53% 11 Ministerstvo za obrazovanie i nauka 44 Postapeno 111 10 Javni pretprijatija, slu`bi i ustanovi Se u{te ne postapeno od strana na organite 11 Dr`aven zavod za geodetski raboti Slu~ai vo koi NP gi prezel site zakonski dejstvija 11 Ministerstvo za lokalna samouprava

8. Ima li sudewe vo razumen rok? Postapkite se bavni, dolgotrajni i iscrpuva~ki za gra|anite poradi: • Nestru~no, nesovesno i neodgovorno odnesuvawe koe ne smee da ostane nesankcionirano • Nedovolna obu~enost na sudskiot i administrativniot personal • Nesoodvetni uslovi za rabota Pravosudstvo 1200 928 900 30,40 % ili 928 od vkupno pretstavki 600 385 300 0 • Zavr{uvawe na reformite vo sudstvoto • Kontinuirana obuka na sudskiot i administrativniot personal 2005 god 2004 god vo 91,14% ili 72 postapeno po intervencija na NP vo 8,51% ili 79 konstatirani povredi

9. Dali policijata e sekoga{ vo slu`ba na gra|anite? • Slu~ai na prekumerna upotreba na sredstva za prisilba • Postoi zloupotreba na slu`benite ovlastuvawa • Sektorot za vnatre{na kontrola i profesionalni standardi poka`uva neprofesionalnost, neodgovornost, gi prikriva negativnite pojavi i ja popre~uva rabotata na NP Policisko postapuvawe i drugi vnatre{ni raboti 391 400 243 300 12,81 % ili 391 od vkupno pretstavki 200 100 • Pogolema profesionalnost i odgovornost na slu`benite lica i sankcionirawe na negativnite pojavi • Zadol`itelna i bezuslovna sorabotka so NP • Donesuvawe Zakon za policija koj jasno }e gi definira policiskite ovlastuvawa i postapuvawa 0 2005 god 2004 god vo 62,41% ili 83 postapeno po intervencija na NP vo 34,02% ili 133 konstatirani povredi

10. Zatvorite - kaznuvawe,no ne i resocijalizacija • Naru{ena bezbednosna sostojba - 16 lica po~inati od nasilna smrt • Zabele`ano prisustvo na droga, alkohol i oru`je kaj osudenicite • Nestru~no rakovodewe i lo{i materijalni sostojbi • Vrabotenite i odgovornite lica ne gi znaat propisite so {to ja popre~uvaat rabotata na NP Izvr{en generalen uvid na sostojbite vo KPU i VPD 1,57 % ili 48 od vkupno pretstavki • Vostanovuvawe soodveten bezbednosen i kontrolen sistem • Postavuvawe soodveten i profesionalen rakovoden i drug stru~en kadar • Obezbeduvawe dostoinstven, human i prevospituva~ki tretman vo 80,00% ili 4 postapeno po intervencija na NP vo 10,42% ili 5 konstatirani povredi

11. Kade zapre procesot na denacionalizacija? • Konfuzen i nekoordiniran organizaciski lavirint vo prv stepen • Vtorostepenata komisija ne funkcionira i ima selektiven pristap • Postoi nea`urnost, birokratija, subjektivnost i nepo~ituvawe na rokovite za odgovor po barawata na gra|anite • Se popre~uva rabotata na NP so nepo~ituvawe na barawata i preporakite Iimotno-pravni odnosi 500 403 400 300 217 13,20 % ili 403 od vkupno pretstavki 200 100 0 • Prezemawe merki za deblokirawe na procesot na denacionalizacija, utvrduvawe odgovornost i po~ituvawe na prezemenata obvrska od strana na dr`avata • Navremeno postapuvawe po barawata na gra|anite i intervenciite na NP 2005 god 2004 god vo 26,41% ili 61 postapeno po intervencija na NP vo 57,32% ili 231 konstatirani povredi

12. 315 227 100 0 Samovolie pri vrabotuvawei otpu{tawe od rabota • Nezakonitosti pri postapkite za vrabotuvawe • Nezakonski otpu{tawa vo procesot na decentralizacija Rabotni odnosi 400 300 10,32 % ili 315 od vkupno pretstavki 200 • Po~ituvawe na procedurite vo ostvaruvaweto na pravata od raboten odnos • Pogolemo anga`irawe na trudovata inspekcija osobeno vo privatniot sektor 2004 god 2005 god vo 59,55% ili 53 postapeno po intervencija na NP vo 28,25% ili 89 konstatirani povredi

13. Urbanisti~kiot nered prodol`i i vo 2005 • Komercijalniot interes be{e primaren pri ~estite promeni na urbanisti~kite planovi • Birokratijata im sozdava{e problemi na gra|anite pri postapuvaweto po nivnite barawa • Inspekciskite organi se odnesuvaa inertno i otsustvuva{e preventivna kontrola • Upravnite akti za urivawe ne se izvr{uvaa i postoi selektiven pristap Urbanizam i grade`ni{tvo 184 200 123 150 6,03 % ili 184 od vkupno pretstavki 100 • Zadol`itelno voveduvawe red pri ureduvaweto i humanizacijata na prostorot • Zgolemuvawe na nivoto na kontrola od inspekciskite organi i izvr{uvawe na donesenite akti bez selektiven pristap • Po~ituvaweto na zakonskite rokovi za odlu~uvawe i odgovorno odnesuvawe kon intervenciite na NP 50 0 2005 god 2004 god vo 40,00% ili 10 postapeno po intervencija na NP vo 13,59% ili 25 konstatirani povredi

14. Zagrozena `ivotna sredina • Ekolo{kata svest be{e na nisko nivo • Nedovolno se prezemaa preventivni aktivnosti od strana na nadle`nite organi • Na gra|anite ne im be{e obezbeden pristap do informacii za za{tita i unapreduvawe na `ivotnata sredina • Ne se sankcioniraa zagaduva~ite na `ivotnata sredina @ivotna sredina 23 25 20 12 15 0,75 % ili 23 od vkupno pretstavki 10 5 • Akcija za podigawe na ekolo{kata svest i obezbeduvawe pristap do informacii za pra{awa od `ivotnata sredina • Sledewe na pojavite i prezemawe merki protiv zagaduva~ite na `ivotnata sredina • Postapuvawe po intervenciite na NP 0 2005 god 2004 god vo 66,67% ili 2 postapeno po intervencija na NP vo 13,04% ili 3 konstatirani povredi

15. Stanbeni odnosi 120 92 90 64 60 30 0 2005 god 2004 god Stanbenoto obezbeduvawe nedosti`no za socijalno zagrozenite lica • Ne se vode{e gri`a za socijalno zagrozenite lica • Dr`avniot stanben fond ne be{e pravilno evidentiran i raspredelen • Komisijata za stanbeni pra{awa nenavremeno postapuva{e po barawata na gra|anite 2,10 % ili 64 od vkupno pretstavki • Stanbeno obezbeduvawe na socijalno zagrozenite lica • Celosno evidentirawe i pravi~no raspolagawe so dr`avniot stanben fond • Navremeno i efikasno postapuvawe na Komisijata za stanbeni pra{awa vo 72,22% ili 13 postapeno po intervencija na NP vo 28,13% ili 18 konstatirani povredi

16. 126 118 Socijalnata sigurnost-neostvarliva • Nivoto na socijalna za{tita ne gi zadovoluva{e osnovnite `ivotni potrebi • Pravata od socijalnata za{tita te{ko se ostvaruvaa • Nadle`nite organi postapuvaa neblagovremeno, pristrasno i nezakonito Socijalnata sigurnost i za{tita 150 100 3,87 % ili 118 od vkupno pretstavki 50 • Zgolemuvawe na nivoto na socijalnata za{tita i sigurnost • Zakonitost i objektivnost pri raspredelbata na socijalnata pomo{ • Prezemawe merki za otstranuvawe na subjketivnite slabosti pri raspredelba na socijalnata pomo{ 0 2005 god 2004 god vo 90,63% ili 58 postapeno po intervencija na NP vo 54,24% ili 64 konstatirani povredi

17. Kako gra|anite gi ostvaruvaat pravata na penzisko i invalidsko osiguruvawe? • Vo dolgi i problemati~ni proceduri soo~eni so samovolie • Komisiite za ocenka na rabotnata sposobnost postapuvaat selektivno, pristrasno i so elementi na koruptivno odnesuvawe Penzisko i invalidsko osiguruvawe 170 200 150 111 5,57 % ili 170 od vkupno pretstavki 100 50 0 • Navremeno, objektivno i nepristrasno postapuvawe po barawata na gra|anite • Zajaknuvawe na kontrolata na rabotata na Komisiite zaradi eliminirawe na negativnite pojavi 2005 god 2004 god vo 75,00% ili 27 postapeno po intervencija na NP vo 21,18% ili 36 konstatirani povredi

18. Na koe nivo e zdravstvenata za{tita? • Po barawata na gra|anite ne se odlu~uva{e vo rok i so pote{kotii se utvrduva{e statusot na osigurenik • Neplatenite pridonesi bea pre~ka za ostvaruvawe pravo na zdravstvena za{tita • Sredstvata za nabavka na lekovi se refundiraa so golemi pote{koti • Vo davaweto na zdravstvenite uslugi postoe{e nesovesnost i neprofesionalnost Zdravstvena sigurnost i za{tita 60 50 43 40 1,41 % ili 43 od vkupno pretstavki 20 0 2005 god 2004 god • Celosno reformirawe na sistemot • Blagovremeno odlu~uvawe i dosledna primena na zakonskata regulativa • Po~ituvawe na lekarskiot kodeks vo 89,47% ili 17 postapeno po intervencija na NP vo 44,19% ili 19 konstatirani povredi

19. Kolku se po~ituva najdobriot interesna deteto? • Decata od niskite socijalni sloevi nemaa uslovi za normalen rast i razvoj • Ne se prezemaa merki i aktivnosti za za{tita na zagrozenite grupi deca • Nasilstvoto vrz decata be{e vo podem Prava na decata 80 63 60 47 2,06 % ili 63 od vkupno pretstavki • Najdobriot interes na deteto - prioritet na dr`avata • Obezbeduvawe uslovi i sredstva za pravilen rast i razvoj na decata, osobeno vo zagrozenite socijalni sredini • Spre~uvawe i kaznuvawe na nasilstvoto vrz deteto • Po~ituvawe na pravoto na u~estvo na deteto za pra{awa od negov interes 40 20 0 2005 god 2004 god vo 92,00% ili 23 postapeno po intervencija na NP vo 39,68% ili 25 konstatirani povredi

20. Visokoto obrazovanie - pravo ili privilegija? • Zakonot za visoko obrazovanie ne sekoga{ se primenuva{e soodvetno • Visokoobrazovnite ustanovi nedosledno odlu~uvaa za tro{ocite za kofinansirawe i participacija • U~eni~kiot i studentskiot standard ostana na nisko nivo Obrazovanie, nauka kultura i sport 38 40 26 30 1,24 % ili 38 od vkupno pretstavki 20 10 0 • Zakonito i blagovremeno odlu~uvawe pri ostvaruvaweto na pravata od obrazovanieto • Za{tita i unapreduvawe na u~eni~kiot i studentskiot standard 2005 god 2004 god vo 80,00% ili 12 postapeno po intervencija na NP vo 39,47% ili 15 konstatirani povredi

21. Gra|anite zalo`nici na monopolskite poziciii na davatelite na uslugi! • Davatelite na uslugite vo komunikacijata so gra|anite poka`uvaa niska svest i neprofesionalnost • Ne postoe{e soodvetna regulativa za uspe{na za{tita i kontrola nad monopolite Potro{uva~ki prava 152 160 120 94 3,08 % ili 94 od vkupno pretstavki 80 • Unapreduvawe na profesionalnosta vo komunikacijata so gra|anite • Izgotvuvawe soodvetna regulativa za spre~uvawe na zloupotrebite na monopolite i liberalizacija na pazarot • Poefikasno postapuvawe na Komisijata za za{tita na konkurencija 40 0 2005 god 2004 god vo 86,11% ili 31 postapeno po intervencija na NP vo 38,30% ili 36 konstatirani povredi

22. Principot na nediskriminacijase u{te bez pravna ramka! • Se u{te nema Zakon za nediskriminacija • Te{ko se utvrduva{e i se obezbeduva{e za{tita na `rtvite od diskriminacija Nediskriminacija 6 6 5 4 0,20 % ili 6 od vkupno pretstavki 3 • Donesuvawe zakon za nediskriminacija • Sproveduvawe na me|unarodnite standardi 2 1 0 2005 god 2004 god vo 0,00% ili 2 nepostapeno po intervencija na NP vo 33,33% ili 2 konstatirani povredi

23. Nesoodvetna pravi~na zastapenost (Napravena analiza na podatoci za zastapenosta na zaednicite) • Principot na soodvetna i pravi~na zastapenost ne se sproveduva{e dosledno • Ne se implementiraa vo potpolnost godi{nite programi za soodvetna i pravi~na zastapenost vo javniot sektor Soodvetna i pravi~na zastapenost 15 11 10 0,13 % ili 4 od vkupno pretstavki 4 5 0 • Po~ituvawe na ustavnata obvrska za soodvetna i pravi~na zastapenost na site nivoa • Realizacija na godi{nite planovi za soodvetna i pravi~na zastapenost vo javniot sektor 2005 god 2004 god vo 100,00% ili 1 postapeno po intervencija na NP vo 25% ili 1 konstatirana povreda

24. Kako ponatamu? • So bезрезервно почитување на правата на граѓаните, • oдговорно, совесно и стручно работење, • so pромена на менталитетот во однос на работењето, • otvoreno и ефикасно, • so transformacija na јавната администрација vo vistinski servis na gra|anite, • zabrzuvawe na reformite vo pravosudstvoto i policijata, • so postojana обука и едукација na slu`benite lica i • zadol`itelno почитување на intervenciitei соработка so Народниот правобранител.