Standardy postępowania po ekspozycji zawodowej na zakażenia wirusami przenoszonymi drogą krwi

1. Standardy postępowania po ekspozycji zawodowej na zakażenia wirusami przenoszonymi drogą krwi prof. dr hab. Andrzej Gładysz Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych AM we WrocławiuKierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. Andrzej Gładysz

2. Grupy zawodowe najbardziej narażone na zakażenie HBV, HCV, HIV • Pielęgniarki • Pracownicy laboratoriów • Lekarze • Sanitariusze • Salowe • Policjanci • Strażnicy miejscy • Służba więzienna

3. Ekspozycja zawodowa • Wg danych ankietowych (Beniowski i wsp., 1993): • 80% pielęgniarek w Polsce zakłuwa się przynajmniej 1 raz w roku, • 12% więcej niż 10 razy w roku. • Innego rodzaju ekzpozycji na błonę śluzową lub uszkodzoną skórę doznaje 75%. • Prowadzone są badania wieloośrodkowe w Polsce aktualizujące skalę problemu

4. Zakażenia HBV i HCV – choroba zawodowa „Analiza epidemiologiczna zakażeń zawodowych pracowników służby zdrowia województwa wrocławskiego w latach 1990 – 1998” ; za zgodą autorów

5. DO ZAKAŻENIA MOŻE DOJŚĆ W WYNIKU: • Naruszenia ciągłości skóry poprzez zakłucie, zadrapanie, skaleczenie • Zachlapanie błon śluzowych (jama ustna, spojówki) • Długotrwałego kontaktu skóry z dużą objętością materiału zakaźnego

6. MATERIAŁEM ZAKAŹNYM MOŻE BYĆ: • Krew • Płyny ustrojowe (płyn mózgowo-rdzeniowy, opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy, owodniowy maziowy) • Wydzielina pochwy • Nasienie

7. Czynniki wpływające na możliwość przeniesienia zakażenia • liczba i rodzaj ekspozycji ( zakłucie lub skaleczenie z wprowadzeniem zakażonej krwi – duże ryzyko, zachlapanie krwią nieuszkodzonej skóry – mniejsze ryzyko) • rodzaj materiału biologicznego (stężona hodowla wirusa, krew, płyny ustrojowe z domieszką krwi, inne płyny ustrojowe) • głębokość rany • poziom wiremii u pacjenta, czyli koncentracja wirusa w mililitrze krwi, co ściśle wiąże się z fazą zakażenia • zastosowanie lub nie profilaktyki poekspozycyjnej

8. Prawdopodobieństwo zakażenia po ekspozycji związanej z uszkodzeniem skóry • HIV: 0,3% • HCV:5-15% • HBV: 37% do 62% (HBeAg +) 23% do 37% (HBeAg -)

9. Ryzyko zakażenia i zachorowania po ekspozycji na HBV, HCV, HIV:

10. Czynniki zakażenia HIV w wyniku ekspozycji (wg CDC) • Głębokie zakłucie igłą ze światłem • Widoczna na narzędziu krew • Igła z tętnicy lub żyły pacjenta • Źródłem ekspozycji pacjent w zaawansowanym stadium zakażenia HIV - wysoki poziom HIV-RNA • Brak profilaktyki poekspozycyjnej - profilaktyka z zastosowaniem AZT zmniejsza ryzyko zakażenia o 79%

11. Nieswoista profilaktyka zakażeń krwiopochodnych • Częste i staranne mycie rąk. • Używanie odzieży ochronnej i rękawiczek. • Natychmiastowe usuwanie plam z krwi. • Umieszczanie materiału biologicznego w zamkniętych pojemnikach. • Składowanie zużytych igieł i innych ostrych narzędzi w plastikowych, twardych pojemnikach uniemożliwiających skaleczenie. • Ścisłe przestrzeganie procedur sterylizacji i dezynfekcji sprzętu medycznego.

12. Natychmiast po ekspozycji należy: • Przemyć skórę wodą z mydłem • Błony śluzowe i spojówki przepłukać wodą • Nie tamować krwawienia • Zgłosić fakt ekspozycji przełożonemu • O ile to możliwe zażyć 250-300 mg Retroviru(UWAGA! nie Combivir)

13. Natychmiast po ekspozycji należy: • Jak najszybciej zgłosić się do najbliższego ośrodka specjalistycznego chorób zakaźnych • Zabezpieczyć do badań serologicznych po 5 ml surowicy pochodzących od źródła zakażenia i osoby eksponowanej .

14. Profilaktyka poekspozycyjna • W każdym przypadku ekspozycji wskazane jest: • poradnictwo przedtestowe, ze zwróceniem uwagi na możliwość przeniesienia zakażenia w początkowej fazie infekcji (unikanie zachowań ryzykownych do momentu upewnienia się, że nie doszło do zakażenia HIV, tj. min 12 tg) • badanie internistyczne • Informacje niezbędne do podjęcia decyzji o wdrożeniu profilaktyki poekspozycyjnej: • rodzaj ekspozycji • źródło (zakażenie HIV, stan kliniczny i immunologiczny, stosowane leki ARV) • czas jaki upłynął od ekspozycji • Nieznany status serologiczny żródła • ocena źródła pod kątem zachowań ryzykownych • rozważyć rozpoczęcie profilaktyki poekspozycyjnej

15. Badania serologiczne wykonywane w ramach profilaktyki poekspozycyjnej: • źródło zakażenia: • przeciwciała anty-HIV (ew. badanie wirusologiczne, gdy badania serologiczne ujemne, a objawy mogą sugerować ostrą chorobę retrowirusową) • HBsAg • przeciwciała anty-HCV • osoba eksponowana: • przeciwciała anty-HIV • przeciwciała anty-HCV • przeciwciała anty-HBs (wprzypadku osób szczepionych p/wzw typu B) • przeciwciała anty-HBc i HBsAg (w przypadku nieszczepionych)

16. Profilaktyka swoista zakażenia HIV: • Stosowanie przez 28 dni dwóch lub trzech leków antyretrowirusowych. • Profilaktykę należy wdrożyć jak najszybciej, najlepiej w ciągu 1-2 godzin od ekspozycji (do 36 godzin) • UWAGA! O sposobie i konieczności wdrożenia profilaktyki decyduje lekarz specjalista

17. Profilaktyka swoista zakażenia HBV: • U osób nieszczepionych i szczepionych nieskutecznie przeciwko wzw typu B (stężenie przeciwciał anty HBs <10 IU/l) podanie szczepionki (HB-VAX, Engerix-B) oraz immunoglobuliny swoistej (Hepatect) • U osób szczepionych decyzja o podaniu dawki przypominającej po oznaczeniu miana przeciwciał anty-HBs • O sposobie profilaktyki decyduje lekarz specjalista

18. UWAGA !!!!!!!!! DO CZASU UZYSKANIA UJEMNYCH WYNIKÓW BADAŃ SEROLOGICZNYCH OSOBA, KTÓRA ULEGŁA EKSPOZYCJI POWINNA UNIKAĆ ZACHOWAŃ NARAŻAJĄCYCH INNE OSOBY NA EWENTUALNE ZAKAŻENIE

19. Profilaktyka poekspozycyjna zakażenia HCV • staranne umycie rany, najlepiej wodą bieżącą z mydłem • brak szczepionki swoistej • podawanie interferonu a i (lub) rybawiryny - nieskuteczne • należy wykonać test na anty-HCV (u pacjenta i eksponowanego), badanie powtórzyć po 3-6 miesiącach

20. PAMIĘTAJ !!!!!! • Każda ekspozycja zawodowa może być groźna i wymaga oceny ryzyka zakażenia. • W porę podjęte działanie profilaktyczne może uchronić Cię przed zakażeniem HIV i HBV.

21. PROFILAKTYKA PRZEDEKSPOZYCYJNA

22. Profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HBV • SZCZEPIENIA! • Schemat podstawowy 0,1,6 miesięcyDopuszczalne odstępy między dawkami • 1 a 2 4 - 10 tygodni • 2 a 3 1 - 5 (11) miesięcy • Sczepienie osób anty HBc(+), anty HBs(-) nie jest celowe! • Dawki przypominające – nie są zalecane rutynowo (długotrwała pamięć immunologiczna) • Przewlekłe choroby wątroby (poza pwzw B) nie są przeciwwskazaniem do szczepień

23. Profilaktyka zakażenia HCV • stosowanie odzieży ochronnej • unikanie skaleczeń, zakłuć, zachlapań • zastępowanie sprzętu diagnostycznego i zabiegowego wielorazowego użytku sprzętem jednorazowym • dbanie o skuteczną sterylizację • przestrzeganie procedur higieniczno-sanitarnych • brak skutecznej szczepionki i immunoglobuliny

24. Profilaktyka zakażenia HIV ( w tym redukcja szkód) • programy substytucyjne • wymiana igieł • detoksykacja • punkty konsultacyjne i ośrodki Monar • resocjalizacja i zapewnienie funkcjonowania w społeczeństwie po pobycie w ośrodku • działalność innych organizacji pozarządowych na rzecz osób żyjących z HIV • noclegownie • grupy samopomocowe

25. Profilaktyka zakażenia HIV • EDUKACJA! • grupy zawodowe • młodzież- profilaktyka zakażeń HIV - dyskusje na temat nacisku grupowego, alkoholu, narkotyków, dbania o siebie, szanowania innych osób i siebie- nacisk na kształtowanie odpowiedzialności za siebie

26. Krwiodawstwo • Badania dawców: • wywiad i badanie fizykalne • dobór dawców • badania przesiewowe • anty-HIV • HBsAg • anty-HCV • HBV-DNA w pulach surowic • HCV-RNA w pulach surowic • AlAt

27. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ