390 likes | 575 Views
Ontwrichtend gedrag in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Mariet Clerkx. VG en OG?. Organische beschadigingen Beperkte uitingsmogelijkheden geringe frustratietolerantie problematische agressieregulatie Pedagogisch onmachtige ouders etc.
E N D
Ontwrichtend gedrag in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Mariet Clerkx november 2009
VG en OG? • Organische beschadigingen • Beperkte uitingsmogelijkheden • geringe frustratietolerantie • problematische agressieregulatie • Pedagogisch onmachtige ouders • etc november 2009
Maar toch: • Wie vertoont dat ontwrichtend gedrag nu eigenlijk? november 2009
Buurt in actie tegen komst gehandicapten november 2009
Ontwrichten: • *Uit zijn verband rukken • *Krachteloos maken • *Desorganiseren • *Verlammen • *Ontredderen november 2009
Dus: • Individu • ↓↑ • omgeving november 2009
Bij beoordelen gedragsproblemen 4 aandachtsgebieden : • 1 • *De biotoop • Invloed van omgevingsfactoren, huiscultuur en milieu november 2009
2De somatiek • Aanwezigheid van lichamelijke ziekten, klachten en gebreken, en reacties daarop. november 2009
3De verstandelijke handicap • Persoonskenmerken van de cliënt: cliënteigen baseline. • Overvraging of ondervraging? november 2009
4De psychiatrische ziekte • Niet het gedrag op zichzelf, maar de afwijking van de cliënt-gebonden baseline vormt de aanwijzing voor de stoornis. november 2009
Ad 3: Verstandelijke handicap • a. Beperkingen in intellectueel functioneren b. Beperkingen in adaptieve vaardigheden • c. Vanaf geboorte of ontstaan in de jeugd november 2009
a. Intellectueel functioneren • *In maatschappelijke context kenmerkend voor cultuur en leeftijd • *Indeling in niveaus (volgens DSM IV) • Diep: IQ<20-25 Ernstig: IQ 20-25 tot 35-40 • Matig: IQ 35-40 tot 50-55 • Licht : IQ 50-55 tot 70 • Zwakbegaafd (zeer licht): IQ >70 november 2009
b. Adaptieve vaardigheden • Conceptueel: omgang met taal, overzicht, plannen • Sociaal:omgang met anderen, sociale weerbaarheid, • normen en waarden • Praktisch: ADL, vervoer, voorkomen gevaarlijke situaties november 2009
c. Vanaf jonge jaren • Te onderscheiden van • *Verworven hersenletsel • *Later ontstane cognitieve defecten • (psychosen, dementie, middelengebruik) november 2009
Risicofactoren voor ontwikkelen van psychiatrische stoornis • a. biologisch • b. psychologisch • c. sociaal november 2009
a. Biologisch • Genetisch • Hersenafwijkingen (bijv. geboortetrauma) • Epilepsie • schildklierafwijkingen november 2009
b. Psychologisch • Beperkt overzicht • Geringe stresstolerantie • Geheugenproblemen • Oordeels- en kritiekstoornissen • Onrijpe afweermechanismen • Laag zelfbeeld • Beperkt abstract denken • Beperkte copingstrategieën november 2009
c. Sociaal • Gebrek aan ondersteuning en bescherming • Onder- of overstimulering • Problemen met vinden van werk • Misbruik • Rouw • Gebrekkige integratie • Problemen met opbouwen van netwerk • Veranderingen of stress in directe omgeving november 2009
Psychiatrische stoornissen bij verstandelijk gehandicapten • Gecompliceerd door: • Zeer heterogene groep • Beperkte communicatiemogelijkheden • Veel somatische problemen • (blindheid, doofheid) • Atypische beelden • Weinig screeninginstrumenten • Wat is verstandelijke beperking, wat psychiatrie? november 2009
Psychiatrische beoordeling • Familie-anamnese (familiaire belasting) • Ontwikkelingsanamnese • Somatiek (oorzaak handicap, ziektes, mobiliteit, zintuiglijke beperkingen) • Sociale anamnese (relaties, school, werk) • Psychiatrische voorgeschiedenis (beeldomschrijving) • Medicatie, drugs • Actuele klachten november 2009
Bij onderzoek zorgen voor • *Zo veilig mogelijke omgeving • *Eventueel aanwezigheid van vertrouwde anderen • *Ontspannen, vriendelijke houding • *‘het ijs breken’ • *Nadenken over wel (vaak) of niet tutoyeren • *Niet te lang:liever meerdere korte gesprekken • *Oppassen voor sturende vragen • *Veel info verzamelen (begeleidingsplan, vroeger *psychologisch onderzoek, heteroanamnese etc) • *Indien nodig: gebruik visuele hulpmiddelen november 2009
Verwarring mogelijk rond: • Symptomen die bij de ontwikkelingsfase passen: praten met fantasievriendjes • symptomen die passen bij een beperkt begrip: geen waan maar onbegrip • ook bij niet psychotische VG ontstaat snel cognitieve desorganisatie bij stress • grote rol van taal(begrip): moeilijk diagnose te stellen bij lagere niveaus november 2009
Aspecten van de behandeling • Voorlichting (psycho-educatie) • Begeleiding • Medicatie • Psychotherapie • cognitieve gedragstherapie november 2009
Crisis… en dan? • Voorkomen is beter dan genezen • (een crisis is vaak niet de eerste) • Smeed het ijzer als het koud is: • *Crisisbeleid binnen de instelling • *Afspraken met psychiatrische instellingen • in de omgeving. • *Attent zijn op wat beleidswijzigingen • betekenen voor individuele personen november 2009
Er moet nu wat gebeuren!!! • Wie vertoont het ontwrichtend gedrag? • (kijk verder dan de eerste indruk) • Benoem ethische dilemma's bijvoorbeeld • bijvoorbeeld rondom medicatie. Kondig • de tijdelijk ervan meteen aan. Let op • staken ervan. • Zoek de krachten binnen het systeem op • en zet die in. • ‘Beheersing’ biedt meestal geen blijvende • oplossing!! november 2009
Doorbreken van ontwrichting vraagt ‘behandelattitude’ • Verwondering • Onderzoekend • Open, nieuwsgierig • Sterk vermogen tot mentaliseren • ‘meteen reageren’ kunnen beheersen • Niet te bang • Geldt voor individuele werker, team én leidinggevenden november 2009