Santral Sinir Sistemi Nöromediyatörleri

1. Santral Sinir Sistemi Nöromediyatörleri Prof. Dr. Hakan KARADAĞ

2. Nöroregülatör • Nöroregülatör • Nörotransmiter • Nöromodülatör • Nörohormon • Endokrin iletişim • Parakrin iletişim • Otokrin iletişim

3. Nörotransmiter - Nöromodülatör NÖROTRANSMİTER • Presinaptik uçtan sinaps aralığına salıverilir. • Postsinaptik membranı (nöron, efektör hücre) etkiler. • Tek başlarına uyarı iletimini sağlar. NÖROMODÜLATÖR • Presinaptik uçtan sinaps aralığına salıverilir. • Postsinaptik membranı (nöron, efektör hücre) etkiler. • Tek başlarına uyarı iletimini sağlayamaz; nörotransmiterin etkilerini modüle eder.

4. Nöroregülatör • Nöroregülatör • Nörotransmiter • Nöromodülatör • Nörohormon • Endokrin iletişim • Parakrin iletişim • Otokrin iletişim Nöromediyatör

5. Nöromediyatörlerin sentez, depolanma ve salıverilmeleri

6. Küçük moleküllü nöromediyatörler Peptidler

7. Nöroregülatör • Nöroregülatör • Nörotransmiter • Nöromodülatör • Nörohormon • Endokrin iletişim • Parakrin iletişim • Otokrin iletişim Nöromediyatör

8. Sinapslar disinhibisyon D B • İnhibitör • Eksitatör - + + E C A - + YANIT

9. A B Ko-transmiter Nörotransmiter Nöromodülatör Nöromediyatör

10. Küçük moleküllü mediyatörlerin ve nöropeptidlerin farklı uyaranlarla salıverilmeleri

11. Presinaptik reseptörler

12. HETERORESEPTÖR (-) OTORESEPTÖR Presinaptik reseptörler

13. SSS Nöromediyatörleri • Amin yapılı nöromediyatörler • Asetilkolin • Amino asit nöromediyatörler • Peptid yapılı nöromediyatörler • Diğerleri

14. Amin yapılı nöromediyatörler • Monoaminler • Katekolaminler • Dopamin • Noradrenalin • Adrenalin • Serotonin • Histamin

15. Amino asit nöromediyatörler • İNHİBİTÖR • GABA • Glisin • EKSİTATÖR • Glutamat • Aspartat

16. Opiodler P Maddesi (Substance P) Somatostatin VIP Kolesistokinin Nörotensin İnsülin Gastrin Glukagon TRH, GnRH, ACTH Anjiotensin II Bradikinin Vazopressin Oksitosin Motilin, Sekretin Nöropeptid Y, CGRP Nörokinin A ve B Galanin Karnozin Peptid yapılı nöromediyatörler(Nöropeptidler)

17. Diğerleri • NO • Adenozin • Steroidler (Aldosteron, Kortizol, Progesteron, Estrojenler, Testosteron) • Prostaglandinler

18. Dopaminerjik Sistem

19. Tirozin Dopaminerjik Uç Tirozinhidroksilaz HVA DOPA Aromatik aminoasit dekarboksilaz KOMT Dopamin (DA) MAO Rezerpin DOPAC DA Kokain Amfetamin DA

21. The nigrostriatal dopamine pathway and the mesolimbic dopamine pathway

23. Fonksiyonları • Nigrostriatal yolak • Parkinson hastalığında hipoaktivite • Mezolimbik yolak ve mezokortikal yolak • Şizofrenide artmış etkinlik (?) • Pozitif pekiştiri (Nucleus accumbensteki uçlarda dopaminerjik etkinin güçlendirilmesine yol açan ilaç ve maddeler) • Tuberoinfundibuler yolak • Nöroendokrin fonksiyon Prolaktin, büyüme hormonu ve gonadotropinlerin salgılanmasında azalma

24. James Olds ve Peter Milner, 1954 Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü

25. Zevk Alma Merkezleri (Pleasure Centers) Hoşnutsuzluk Merkezleri (Displeasure Centers) Hipotalamusun mediyal bölgeleri Mid-brain tegmental alanının lateral kısımları • Septal alan • Lateral hipotalamus • Mediyal ön-beyin demeti (Diğerlerinden daha güçlü + pekiştiri sağlar) • Ventral tegmental alan • Dorsal pons

27. Figure 51-9 Cocaine and nicotine affect the rate of electrical self-stimulation of the brain. As the frequency of the self-stimulation current increases, the rate at which the subject presses a self-stimulation lever increases. In the presence of the drugs animals self-stimulate with a lower-frequency current that was previously ineffective. (Adapted from Wise et al. 1992.)

30. Figure 51-10 Brain-reward circuitry in the rat. Intracranial self-stimulation may act directly on descending myelinated fibers. Suspected sites of drug actions are shown in boxes. Acc = nucleus accumbens; DA = dopaminergic fibers; Enk = enkephalin and other opioid-containing neurons; GABA = GABA-ergic inhibitory interneurons; LC = locus ceruleus; NE = norepinephrine-containing fibers; THC = tetrahydrocannabinol; VTA = ventral tegmental area. (Adapted from Gardner and Lowinson 1993.)

32. Dopaminerjik Reseptörler

34. Noradrenalin

35. Tirozin Noradrenerjik Uç Tirozinhidroksilaz DOPA Yıkım ürünleri Aromatik aminoasit dekarboksilaz KOMT Dopamin (DA) NA MAO Rezerpin DA NA DbH Bazı antidepresanlar NA

36. Noradrenalin (ve Adrenalin) Metabolizması

38. Noradrenalin • Locus coeruleus (LC) • Beyin noradrenalin içeriğinin yaklaşık % 70’i LC’de bulunur. LC aktivasyonu: Dikkat kesilme, korku ve alarm durumu Bu tabloya anksiyete, tremor, periferik sempatik hiperaktivasyon eşlik eder. LC tahribi Uyuşukluk, çevreye karşı ilginin azalması • Lateral tegmental NAerjik sistem

39. LC’tan inen: • Lateral inici yolaklar • Sempatik aktivasyon yapması olasıdır. • Dorsal inici yolaklar • Antinosiseptif etkiye aracılık ederler. • Ventral inici yolaklar • Lokomotor fonksiyonun noradrenerjik modülasyonunda rol oynarlar.

40. Noradrenerjik sistemin nöroendokrin etkileri SALGIDA ARTMA SALGIDA AZALMA ACTH Vazopresin • GnRH • Büyüme Hormonu

42. Serotonin(5-Hidroksitriptamin)

43. Triptofan Serotonerjik Uç Triptofan hidroksilaz 5-HİAA 5-HTF Aromatik aminoasit dekarboksilaz 5-HT MAO 5-HİAA 5-HT MDMA (metilendioksimetamfetamin) Bazı antidepresanlar = ECSTASY 5-HT

45. Serotonin • Rafe Sistemi • Çıkıcı Yolaklar Uyku Korteksteki nöronların senkronizasyonu • İnici Yolaklara. Omurilik arka boynuz: Antinosiseptifb. Omurilik ön boynuz:Uyku sırasında kas tonusunun düzenlenmesi (?)

46. Santral Serotonerjik Sistemin Rol Oynadığı Olaylar • Majör depresyon • Şizofreni • Panik ve anksiyete bozuklukları • Uyku • İştah (azaltıcı) (Lateral hipotalamusta doygunluk merkezinin uyarılması) • Ağrı • Endokrin Prolaktin  ACTH 

47. 5-HT1 5-HT1A 5-HT1B 5-HT1D 5-HT1E 5-HT1F 5-HT3 5-HT4 5-HT5 5-HT6 5-HT7 Serotonerjik Reseptörler 5-HT2 5-HT2A 5-HT2B 5-HT2C

48. Serotonerjik Reseptörleri Etkileyen Başlıca İlaçlar

50. Histamin