Günümüzde türkiye’de yapilan arazi düzenleme çalişmalari

1. Günümüzde türkiye’deyapilan arazi düzenleme çalişmalari 091206079 Samed YALÇIN

2. ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ TANIMI Tarımsal üretimin artırılması amacıyla, kişi ve işletmelere ait olan, küçük parseller halinde birden fazla parçaya bölünmüş, değişik yerlere dağılmış veya elverişsiz biçimde şekillenmiş arazilerin; Modern tarım işletmeciliği esaslarına göre ve ayrıca sulama hizmetlerinin getirilmesine en uygun bir şekilde birleştirilmesi, şekillendirilmesi ve düzenlenmesi işlemine “Arazi Toplulaştırması “ veya “Arazi Düzenlemesi“adı verilmektedir.

3. TÜRKİYE'DE ARAZİTOPLULAŞTIRMASININ ÖNEMİ Tarım sektörünün gerek yapısal, gerekse işlevsel yönden ekonominin diğer sektörleriyle bir bütün oluşturacak biçimde dengeli ve uyumlu bir şekilde geliştirilmesi ve tarımın kalkınmada ki yeri üzerinde önemle durulması gerekmektedir. Özellikle Türkiye gibi kalkınmakta olan ve kalkınmasının büyük bir bölümünü ekonominin temel sektörünü oluşturan tarıma borçlu olan bir ülkede tarımın etkin bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir.

4. ARAZİ PARÇALANMASININ NEDENLERİ İLE TOPLULAŞTIRMANIN SAĞLADIĞI FAYDA VE OLUMLU ETKİLER Toprak ve insan ilişkilerinde oluşan dengesizliğin yanı sıra ülkemizde işletmelerde verimliliği büyük ölçüde düşüren arazi parçalanmasının nedenlerini şöylece sıralayabiliriz; • Miras ve intikal yoluyla parçalanma. • Hisseli ve bölünerek yapılan satışlarla parçalanma. • Sermaye ve işgücü yetersizliğinden dolayı yapılan kiracılık ve ortakçılık yoluyla parçalanma. • Muhtelif amaçlarla yapılan kamulaştırmalar yoluyla parçalanma. • Tarım kesimindeki yüksek nüfus yoğunluğu baskısı. • Mer’a ve yaylak parçalanmaları. • Coğrafi ve topoğrafik konumdan dolayı oluşan parçalanmalar.

5. Nüfusun hızla artması ve bunları beslemeyi gerektiren zorunluluklar, tarımsal üretimi de buna paralel şekilde artırma ihtiyacını doğurmuştur. Toprak kaynakları sınırlı olduğundan istenilen düzeyde ihtiyaç duyulan tarımsal üretim artışı; ancak birim alandan sağlanan verimin artırılmasının temini ile mümkündür. • Birim alandan sağlanan verimin artırılması; teknoloji seviyesi, üretimde kullanılan tohum, gübre, ilaç, sulama v.b. girdilerin miktarı ve kalitesinin yanı sıra, tarımsal bünye ile yakından ilgilidir. Tarımsal bünyedeki yapısal bozukluklar verimi azaltıcı tesirlerde bulunduğu gibi, verimi artırıcı tedbirlerin alınmasını da engellemektedir. Bu nedenle tarımsal bünyenin ıslah edilmesi hususu ön plana çıkmaktadır.

6. Ülkemizde Arazi Toplulaştirmasini Zorunlu KilanNedenler Arazi toplulaştırmasını gerektiren nedenler, arazi parçalanmasının meydana çıkardığı olumsuz sonuçlardır. Parçalanmanın etkileri göz önüne alınırsa, toplulaştırmanın nedenleri ortaya çıkar. Bunlar; a-) Tarım işletmelerindeki arazi parçalılığının ve Şekil bozukluğunun üretimi ve verimliliği engelleyecek derecede artmış olması toplulaştırmayı zorunlu kılmaktadır. Arazi toplulaştırmasının verim artışına etkisi Çizelge 7’de verilmiştir.

7. Çiftçiyönünden sağlanan faydalar

8. Özellikle sulama projelerinde toplulaştırma yapılırken, sulama planlaması, toprağın bünyesi ve arazinin topografyası, sulama uzunluğu, parsellerin en/boy oranları gibi kriterler dikkate alınarak bloklar teşkil edilmektedir. Böylece, parsellerin kullanım alanları artmakta, sulama, makineleşme, münavebe ve üretim planlaması, toprak işleme, hasat işleri kolaylaştığı gibi teknik tarım metotlarının uygulanması ile birlikte üretim artışı sağlanmaktadır. b-)Toplulaştırma alanındaki parsellerden bir kısmının mevcut servis yolları, sulama ve drenaj kanallarından yararlanamaması sonucunda zaman ve işgücü kayıpları ile girdi maliyetleri artmaktadır. Toplulaştırma ile parçalı araziler birleştirilerek düzgün Şekilli parseller haline getirilmekte, parsellere ulaşım kolaylaşmakta ve işletme gelirlerinde artışlar sağlanmaktadır. Arazi toplulaştırması ile tarımsal işletmelerin gelirinde % 25 net artışı olacağı tespit edilmiştir. Çizelge 8. Arazi Toplulaştırmasının Çiftçi Açısından Sağladığı Kazanımlar

9. Arazi ToplulaştirmasininÇiftçi AçisindanSağladiğiKazanimlar Hektar başına 94 TL kazanım

10. TOPLULAŞTIRMA ÇALIŞMALARININ BAŞLANGICI VE TÜZEL YAPISI • Toplulaştırma çalışmalarının başlangıcı, • Türkiye’de ilk defa arazi toplulaştırma uygulamaları Konya ili Çumra ilçesinin Kargın köyünde başlamıştır. • Burada yapılan toplulaştırma dar anlamda yapılmış olup sadece parsellerin gruplandırılması şeklinde olmuştur. Tarımsal bünyenin tespiti ve kıymetlendirme etütleri yapılmamıştır. Çiftçilerin başlangıçta bu çalışmalara inanmadıkları gibi toplulaştırmaya da tepki göstermişler ve kabul etmemişlerdir. • Ancak çiftçilerle görüşülerek arazi toplulaştırmasının ne demek olduğu, uygulandığı zaman çevreye ve insanlara sağladığı yararları anlatılmış ve ilk toplulaştırma çalışmaları bu şekilde başlamıştır. Aynı köyde 1961-1972 yılları arasında II.esas sulama şebekesi altında bulunan toplam 6.000 ha alanının toplulaştırılması yapılmış ve her sınıf arazi kendi içerisinde toplulaştırmaya alınmıştır. • Arazi toplulaştırma çalışmalarına teknik ve hukuki yönden yeterli kanuni mevzuatın ve teknik elemanların bulunmayışı nedeniyle 1963-1964 yılları arasında ara verilmiştir. • 1964 yılında D.P.T ile Birleşmiş Milletler Tarım Teşkilatı (FAO)’ nun birlikte yürüttükleri araştırma projesi içerisinde toplulaştırma çalışmalarını Antalya, Burdur ve Isparta İllerini içerisine alan bölgede tarımsal alt yapının geliştirilmesi için alınacak tedbirler araştırılmış ve arazi toplulaştırması yönünden geniş etütler yapılarak örnek planlamalarda bulunulmuştur. Bu bölgede pilot saha olarak Antalya-Aksu-Sağ Sahil sulama şebekesi içinde 134.4 ha alan toplulaştırılmıştır. • 1965 yılında İller Bankası tarafından İzmir-Manisa Yöresindeki arazi toplulaştırma projeleri yapılmıştır. 1966 yılında Burdur iline bağlı Bucak İlçesinin İncirdere köyünde 613.6 ha’lık alanda toplulaştırma uygulanmıştır. • 1967 yılında Manisa – İzmir İllerinde bulunan Turgutlu, Manisa ve Menemen ovalarında sulamanın geliştirilmesi ve tarımsal üretimin arttırılması için ‘Aşağı Gediz Sulama Projesi’ içerisinde arazi toplulaştırma çalışmalarına geniş yer verilmiştir. Daha sonra bu projenin esasını arazi toplulaştırması oluşturmuş ve finansmanını Avrupa Yatırım Bankasının üzerine alması nedeniyle TİGH ‘nin arazi toplulaştırmalı olarak yapılması şartı getirilmiştir.

11. Türkiye’de Arazi ToplulaştirilmasininTüzel Yapisi • Arazi toplulaştırmasının tüzel yapısını, başta 1982 Anayasası ile 4721 Sayılı Yurttaşlar Yasası olmak üzere, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu yasası, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı yasası ve ilgili diğer yasa ve yönetmelikler oluşturmaktadır. • Anayasanın 44. Maddesi’ne göre; Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter derecede toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşanlara toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Değişik tarım bölgeleri ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini tespit edebilir. • 4721 Sayılı Yurttaşlar Yasasının 755. maddesine göre; Su yollarını düzeltme, sulama, bataklık yerlerini kurutma, yol açma, orman yetiştirme, arazileri toplulaştırma gibi iyileştirme işleri, ancak ilgili maliklerin ortak girişimleriyle yapılabilecekse, arazinin yarısından fazlasına sahip bulunmak koşuluyla maliklerin üçte ikisinin bu yolda karar vermeleri gerekir. Diğer malikler de bu karara uymak zorundadır. Alınan karar, tapu kütüğünün beyanlar sütununda gösterilir.

12. Türkiye’de Günümüzde YapilanDüzenleme Çalişmalari Ülkemizde, 1950 yılında 2.2 milyon olan işletme sayısı 1990 yılında 3.9 milyona çıkmıştır. Buna paralel olarak 1950 yılında 100 dekar olan ortalama işletme büyüklüğü 1990 yılı itibarı ile 59 dekara düşmüştür. 2001 tarım sayımı sonuçlarına göre ise ortalama işletme büyüklüğü 61 dekar tespit edilmiştir. Ülkemizde; 21.5 milyon parça tarım alanı bulunmakta ve işletme başına ortalama yedi parça arazi isabet etmektedir. Yani çiftçilerimiz ortalama olarak yedi ayrı parça arazi üzerinde çiftçilik yapmaya çalışmaktadır. Tarımsal işletmelerde verimliliği büyük ölçüde düşüren arazi parçalanmasını; miras ve intikal, hisseli ve bölünerek yapılan satışlar, kiracılık ve ortakçılık, muhtelif amaçlarla yapılan kamulaştırmalar, tarım kesimindeki yüksek nüfus yoğunluğu gibi faktörler etkilemektedir.

13. Yıllara göre işletme büyüklükleri Mevcut tarımsal yapı ile ilgili problemler aşağıdaki şekilde sıralanabilir; • İşletme büyüklükleri yetersiz, • Çok parçalı, şekilsiz ve dağınık parsel yapısı (işletmelerin ortalama parsel sayısı 7), • Parsellerin büyük çoğunluğu ulaşım ve sulama ağından yoksun.

14. Yapılan çalışmalara göre sulama şebekelerinde sulama oranı; • - İyi işletilen tesislerde %66 • - İyi işletilemeyen tesislerde ise % 33 • Sonuç olarak iyi işletilen tesislerde bile yatırımın %34’ünden yararlanılamazken, kötü işletilen tesislerde yatırımın % 67’si kaybedilmektedir. • Sulama randımanının düşük olmasının nedenleri aşağıdaki maddeler halinde verilmektedir; • 1. Bir çiftçi birden çok parsele sahip. Türkiye ortalaması 7 parsel. • 2. Ortalama parsellerin büyüklükleri yoğun tarım yapılmasını engelleyecek ölçüde küçük. • 3. Mevcut durumda parsellerin % 50’den fazlasının yasal yolu yok. Mevcut yolların kalitesi sulu şartlara geçit vermeyecek kadar kötü. • 4. Parsel şekilleri tarımsal mekanizasyonun ve sulamanın ihtiyaçlarına yanıt verememektedir.

15. Arazi toplulaştırması kapsamına göre çeşitli şekillerde tanımlanabilmektedir. Dar anlamda arazi toplulaştırması, parçalanmış mülklerin hiçbir alt yapı çalışmasına yer verilmeden birleştirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Geniş anlamda toplulaştırma ise, parçalanmış mülklerin birleştirilmesi yanında, sulama, drenaj, ulaşım, toprak-su koruma önlemleri ve kırsal yerleşimin gerektirdiği çeşitli hizmetleri de kapsamaktadır. Tanımdan da anlaşılacağı gibi arazi toplulaştırması çalışması, kapsamı oldukça geniş, bir çok faktörün göz önünde tutulmasının zorunlu olduğu ve birçok bilim dalının ortak çalışmasının gerektiği, teknik çalışmaların egemen olduğu bir uygulama alanıdır.

16. Tarımsal verimliliğin artırılması için ülkemizde, tarımsal işletmelerin ortalama arazi büyüklüğünün hızla artırılması gerekmektedir. Bunun için de kuru ve sulu tüm tarım alanlarında arazi toplulaştırmasının yapılması ve parçalanmayı engelleyecek tedbirlerin alınmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

17. BuGüneKadar Ülkemizde YapilanÇalişmalar Ülkemizde arazi toplulaştırma çalışmalarına ilk olarak 1961 yılında Konya ili Çumra ilçesi Karkın Köyü’nde başlanmış olup, 1962 yılına kadar çalışmalar sürdürülmüş, toplulaştırmanın teknik ve hukuki yönden arz ettiği özellikler nedeniyle yeterli mevzuatın ve yetişmiş teknik elemanların bulunamayışı gibi faktörler sonucunda çalışmalara bir süre ara verilmiş ve bilahare çalışmalara yeniden başlanmış, DPT ile Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO)’nın Antalya Bölgesinde müştereken yürüttükleri proje kapsamında “Arazi Toplulaştırma” çalışmaları yapılmıştır. 1967 yılında Manisa ve İzmir iller ine bağlı Salihli, Turgutlu, Manisa ve Menemen ovalarında sulamanın geliştirilmesi ve tarımsal üretimin arttırılması amacıyla geniş ölçüde çalışmalara başlanmıştır. Daha sonra da çeşitli

18. zamanlarda mevzuat ve yasa değişiklikleri yapılarak, toplulaştırma çalışmaları sürdürülmüştür. O günden bugüne toplam 582.000 hektar da arazi toplulaştırması tamamlanmıştır. Bu miktar kesinlikle yeterli değildir. • 1961-2002 Yılları arasında450 423 hektar • 2003-2007 Yılları arasında131 577 hektar • TOPLAM582 000 hektar • İhalesi yapılmış devam eden 430 000 hektar

19. Türkiye’de Günümüzde Yapilan Düzenleme Çalişmalari

20. 3083 Sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu Yasa’nın amacı : • Yeni teknoloji kullanımıyla tarım arazilerinin etkin bir şekilde kullanımını sağlamak, • Birim alandan azami verim alınmasını sağlamak, • Tarımsal üretimde iş istihdamının artırılmasını, • Az topraklı ve topraksız çiftçiye hazine arazilerinin dağıtımı, • Parçalanmış tarım arazilerinin toplulaştırılmasının sağlanması, • Arazilerin korunması ve geliştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması, • Yeni yerleşme yerleri kurmayı, mevcut yerleşme yerlerine eklemeler yapmak

21. 3083 Sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu Uygulama alanı olarak seçilecek yerlerin tespitinde, • Tapu ve kadastro durumu • Sulama durumu • Hazine arazisi varlığı • Mera arazisi miktarı • Arazi parçalılığı, ıslah durumu gibi ölçütler göz önüne alınmaktadır.

22. ATT’ ye Göre YapilanÇalişmalar • Mülgemedeni kanununun 678.maddesine göre Türkiye’de ATT’ye dayalı arazi düzenleme çalışmaları TMK’nın 678. sayılı maddesine dayalı olarak “Arazi Tevhidi Tüzüğüne “ göre başlatılmıştır. • Bakanlar kurulu kararıyla yürürlüğe girmiş olup, bugünkü uygulamalar ( 24.07.2009 tarihine kadar ) il özel idaresi tarafından bu tüzüğe göre sürdürülmektedir.

23. Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanununun (03.07.2005 tarihli 5403 sayılı kanun) 17. Maddesi Arazi Toplulaştırması ve dağıtımı öngörmektedir. Arazi toplulaştırması ve dağıtımı              Madde 17 - Arazinin rasyonel kullanımını sağlamak amacıyla parsel büyüklüklerinin optimum ölçülerde oluşması için, arazinin yarısından çoğuna malik bulunan ve sayıca maliklerin yarısından fazlasını oluşturanların muvafakati üzerine isteğe bağlı, Bakanlığın veya kurulların talebi üzerine kamu yararı gözetilerek isteğe bağlı olmaksızın, Bakanlar Kurulu kararı ile arazi toplulaştırma proje sahası belirlenir ve uygulanır. Bakanlar Kurulunun bu kararı toplulaştırma ve diğer işlemler yönünden kamu yararı kararı sayılır. Bu karar sonucu isteğe bağlı olarak veya maliklerin muvafakati aranmaksızın proje bazında arazi toplulaştırması, köy gelişim ve tarla içi geliştirme hizmetleri ile kırsal alan düzenlemesi Bakanlık tarafından yapılır veya yaptırılır. Uygulamada isteğe bağlı toplulaştırmalara öncelik tanınır. Toplulaştırma sahası olarak tespit edilen yerlerde bulunan Hazinenin özel mülkiyetinde ve Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan ve toplulaştırma amaçlarına uygun olarak değerlendirilmesi mümkün olan tarım arazileri, Bakanlığın talebine istinaden vasfına ve mevcut kullanım şekline bakılmaksızın Maliye Bakanlığınca Bakanlığa tahsis edilir.

24. Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu Ekonomik ölçekte, yaşayabilir ve gelişebilir tarım işletmeleri oluşturmak için tarım arazisi bulunmayan veya yetersiz olan çiftçilere, tarımsal işletme kurabilmeleri veya mevcut olanı geliştirmeleri amacıyla, toplulaştırma kapsamında tahsis edilen yerler Bakanlıkça bedeli mukabilinde dağıtılabilir. Bakanlık, yeter büyüklükte olmayan tarımsal arazi parsellerini gerektiğinde toplulaştırma ve bu Kanun kapsamında değerlendirmek üzere kamulaştırabilir. Toplulaştırma uygulamalarında, tahsisli araziler ile birlikte bu araziler kullanılarak  yeter büyüklükte yeni parseller oluşturulur ve bu parseller; arazisi kamulaştırılan veya yeter büyüklükte tarım arazisi olmayan yöre çiftçilerine öncelikli olmak üzere rayiç bedeli üzerinden ve Bakanlıkça belirlenecek usûl ve esaslara göre Maliye Bakanlığı tarafından doğrudan satılır. Bu amaçla yapılan kamulaştırma ve satımlara konu olan işlemler ve düzenlenen kâğıtlar Katma Değer Vergisi hariç her türlü vergi, resim, harç ve katkı payından müstesnadır.

25. TRGM Bölge Müdürlükleri ve Uygulama Alanlari

26. Arazi Toplulaştirmasi • (2006)TRGM tarafından 272 yerleşim biriminde 175 336 hektar alandatoplulaştırma çalışması tamamlanmıştır. • (ARİP) kapsamında 12 proje ile 40 985 ha alanda arazi toplulaştırma çalışmaları devam etmektedir. • 2007 yılı içinde 446 000 hektar alanda toplulaştırma çalışmaları devam etmektedir. • 1960-2006 yılları arasında KHGM ve TRGM tarafından 525000 hektar alan toplulaştırılmıştır.

27. Türkiye'de tarımsal işletmeler orta büyüklük grubundadır. • 1991 ve 2001 tarım sayımına göre 50 dekardan küçük ve 500 dekardan büyük işletmelerin hem sayısında hem de arazi miktarında oransal olarak azalma, 50–499 dekar arazisi olan işletme grubunda ise her iki değer açısından bir artış görülmektedir.

28. İşletme Büyüklüğüne göre 2001 GTS işletme sayıları ve alanları

29. Arazi Toplulaştirmasi • AT iki türlü gerçekleştirilir:Gönüllüvezorunlu. • TRGM zorunlu AT yapmaya yetkilidir.

30. İşletme Büyüklükleri ve Sayilari

31. Toplulaştırma Sonrası Parselasyon Toplulaştırma Öncesi Parselasyon

32. DENİZLİ İli ACIPAYAM İlçesi DODURGA Köyü Toplulaştırma Öncesi Görünüm Toplulaştırma Sonrası Görünüm

33. önce sonra

34. TÜRKİYENİN ARAZİ TOPLULAŞTIRMA UYGULAMALARININ DURUMU • Ülkemizde, Mülga Toprak-Su teşkilatı ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü teşkilatı tarafından 1961–2003 yılları arasında toplam 445.000 hektarlık bir alanda toplulaştırma çalışması tamamlanmıştır. • Ülkemizde ekonomik olarak sulanabileceği söylenen 8,5 milyon hektarlık tarım arazisinin bugün için fiilen sulanan miktarı 4,7 milyon hektardır (% 55,3). • Ülkemizde, 1961 yılından itibaren başlayan, arazi toplulaştırma çalışmaları ile bu güne kadar 308.000 hektarı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce, 137.000 hektarı da Tarım Reformu Genel Müdürlüğü olmak üzere toplam 445.000 hektar alanda arazi toplulaştırması çalışmaları tamamlanmıştır.

35. Bu durum da; hali hazırda sulanan alanın sadece % 9 ‘unda ancak arazi toplulaştırması çalışmaları gerçekleştirilebildiğimizi göstermektedir. Yani; yapılacak daha çok işimiz var. • Başarılı uygulamalar sonucunda, son yıllarda bazı projelerde toplulaştırma oranları: % 75 ‘lere kadar yükseltmiştir. Hatta bazı bölgelerde çiftçilerin bütün parsellerini tek parselde toplama fikri gittikçe yaygınlaşmaktadır. • Ülkemizde ilk defa arazi toplulaştırılması 1961 yılında Toprak-Su Genel Müdürlüğü tarafından 7457 sayılı kanunun ve Medeni Kanunun ilgili maddelerine dayanarak yapılmıştır. Daha sonra 1966 yılında ihtiyaç üzerine ilk Arazi Toplulaştırma tüzüğü çıkarılarak Bakanlar Kurulu kararıyla uygulanmaya konmuştur.

36. Sonuç ve Değerlendirme • 4753 sayılı yasanın çiftçiyi toprak sahibi yapma amacı bir ölçüde gerçekleştirilmiştir. • 1757 sayılı yasa ilk uygulama bölgesi olan Şanlıurfa İli’nde amacına ulaşamadan yürürlükten kaldırılmıştır. • Özel iyeliğin güvence altına alındığı demokratik yönetimlerde doğrudan kamulaştırmaya dayalı toprak reformu uygulamaları beklenen sonuçları verememektedir. • Kamulaştırma yerine; vergilendirme, vergi muafiyeti, teşvik, kredilendirime, destekleme alımları, sübvansiyon uygulamaları gibi ekonomik araçların kullanılması çok daha etkili olabilecektir.

37. Sonuç ve Değerlendirme • Arazi dağıtımı uzun vadede parçalılığı artırmakta ve verimsiz işletmeciliğe yol açmaktadır. • Türkiye’de ortalama işletme büyüklüğünün 6.1 hektar olduğu düşünülürse birinci öncelik arazi toplulaştırmasıdır. • Bütünleşik kırsal gelişim projeleri uygulanmalıdır. • Kırsal alanda yapılacak düzenlemeler aynı zamanda ülkenin flora, fauna ve toprak gibi kendi doğal değerlerini ortaya koyacak ve koruyacak nitelikte olmalıdır. • Kullanılan araçların biri diğerini destekler nitelikte ve uyumlu olması, birbiriyle çelişik olmaması, araçların kullanımında olabildiğince geniş bir kesimin desteğinin sağlanması önemlidir.

38. Sonuç ve Değerlendirme Ülkemizde yapılan toplulaştırma çalışmaları sonucunda toplulaştırmanın önemi ve etkinliği anlaşılmış olup, bundan sonraki toplulaştırma çalışmalarında doğa ve çevre koşullarının korunmasına da önem verilmesi şartıyla, gelecek kuşaklara daha güzel ve daha sağlıklı bir çevre bırakmamız mümkün olabilecektir.

39. KAYNAKLAR • Erdi, A., Çay, T., Özkan, G., Selçuk Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Öğretiminde 30. Yıl Sempozyumu,16-18 Ekim 2002, Konya • E.Işıl Demirtaş, Mustafa Sarı,. Arazi Toplulaştırılması • Doç. Dr. Tayfun ÇAY,. I. Konya Kent Sempozyumu Konya İl Koordinasyon Kurulu 26-27 Kasım 2011 Konya Bölgesinde Yapılan Kırsal Alan Düzenlemelerinde Karşılaşılan Problemler • Mesleki Uygulama Esasları - 2011 • T.Çay, T.Ayten, H.Çağla, F.İşcan. Arazi Toplulaştırma Kanun Tasarısında Bir İnceleme • Z.Demirel, F Z Gülsever, Türkiye’de Toprak Reformu ve Uygulamaları • H Erkan .Arazi Toplulaştırma., Ders Notları, 1990, Konya. • Z.Demirel, F Z Gülsever, Türkiye’de Toprak Reformu ve Uygulamaları • Türkiye’de Toprak Reformu ve Uygulamaları Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarım reformu Genel Müdürlüğü