Overzicht

1. De financierbaarheid van de gezondheidszorg in Vlaanderen vanuit het oogpunt van de verplegingsinstellingen Peter Degadt, gedelegeerd bestuurder Zorgnet Vlaanderen Congres MKA-chirurgen, Gent, 3 oktober 2009

2. Overzicht • Vlaamse gezondheidszorg? • De federale budgettaire context • Uitdagingen in de gezondheidszorg • Hoe omgaan met financiële en andere uitdagingen in de gezondheidszorg? • De crisis is een opportuniteit • Conclusie

3. Vlaamse gezondheidszorg? • Financiering Vlaamse ziekenhuizen = ingebed in een federale context • FOD volksgezondheid: budget van financiële middelen • RIZIV • directe financiering: geneesmiddelen, implantaten, medische hulpmiddelen… • Indirecte financiering: honoraria geneesheren en … referentiebedragen • Totale omzet ziekenhuizen €10,7 md • 38,8 % BFM • 4,2 % forfaits • 40,4 % honoraria • 15,2 % farmacie

4. Slechts een fractie van de inkomsten van ziekenhuizen komt van de Gemeenschappen • Bouwsubsidies (VIPA) • Maar (quasi) geen financiering voor andere Vlaamse bevoegdheden zoals bv. kwaliteit • Preventie bv. vaccinaties: 1/3 gemeenschappen, 2/3 federaal

5. De federale budgettaire context

6. De federale budgettaire context • De federale begroting staat onder druk: • Verwacht tekort: meer dan 25 miljard euro • staatsschuld opnieuw boven de 100% van het BBP • Vóór de financieel-economische crisis: staatsschuld = € 289 miljard (of ca. 89% van het BBP)Vandaag: staatsschuld = € 324 miljard • Interestlasten in 2009: € 11,96 miljard • Snel stijgende overheidsschuld  spook van de rentesneeuwbal

7. De federale budgettaire context • Ook de sociale zekerheid kampt met tekort • Meest recente prognoses tekorten:€ 2,8 miljard in 2009meer dan € 5,3 miljard in 2010 • Uitgaven verplichte ziekteverzekering > € 24,2 miljard • Wettelijke groeinorm van 4,5% buiten index op een begrotingsdoelstelling voor geneeskundige verzorging  € 23 miljard • Doorlichting gezondheidszorg noodzakelijkOp zoek naar significante besparingen

8. De federale budgettaire context • Guy Mathot: “De staatsschuld is vanzelf gekomen en zal vanzelf verdwijnen” • Quod non … • Rentelast op de staatsschuld > dan vrij te besteden middelen van federale overheid • Ter herinnering: Paars gebruikte lage rentelasten niet om staatsschuld af te bouwen en vergrijzingreserves aan te leggen (cf. vergrijzingscommissie) • Het opnieuw verschijnen van de staatsschuld doet de uitdagingen in de gezondheidszorg niet verdwijnen!

9. Uitdagingen in de gezondheidszorg • Vergrijzing én ontgroening van de bevolking • Schaarste aan gekwalificeerd zorg- en verpleegkundig personeel • Fragmentering van het medisch aanbod en van de beschikbaarheid aan artsen • Het toenemend aantal opnames in ziekenhuizen waarbij vanaf een bepaalde leeftijd het risico op (her)opname drastisch stijgt

10. Uitdagingen in de gezondheidszorg • Toenemend aanbod nieuwe medisch technologieën en de verwachtingen van de bevolking hieromtrent • Steeds groter wordend aantal mensen dat kampt met psychische of psychiatrische problemen • Betaalbaarheid voor de patiënt (patiënt betaalt 26% van zijn gezondheidszorg zelf) • …

11. Hoe omgaan met de financiële en andere uitdagingen in de gezondheidszorg? • Bedreiging? • Kwaliteit ↓ • Kost ten laste van de patiënt ↑ • Commerciële geneeskunde? • Opportuniteit? • Aantal vastgeroeste zaken loswrikken? • Innovatie ↑ • Zorgnet Vlaanderen kiest voor tweede optie!

12. De crisis als opportuniteit • Een nieuwe visie op gezondheidszorg • Introductie van gezondheidsdoelstellingen • De groei van het gezondheidsbudget • Privatisering? • Afsplitsing van zorgpakketten?

13. De crisis als opportuniteit • Managed care? • Geestelijke gezondheidszorg • Grenzen van het Belgisch paritair systeem • Nieuwe ziekenhuisfinanciering • Communautarisering van het gezondheidszorgbeleid

14. Een nieuwe visie op gezondheidszorg • Vaststellingen • Gezondheid blijft een meritgoodDe overheid heeft altijd belang bij zo gezond mogelijke burgers • Willingness to pay ↑ • Solidariteit tussen burgers ↓Nu enkel verplichte solidariteit van de actieven met niet-actieven

15. Een nieuwe visie op gezondheidszorg • Pleidooi voor een nieuw paradigma • Responsabilisering burgers: gezondheidsrisico’s • <----> ‘vrijheid – blijheid’ • ‘Bereidheid tot betalen’ kaderen in een ruimere verzekeringscontext • Gezondheidszorg ≠ gratis • Legitimiteit van het systeem ↑ en free rider gedrag ↓ • Nood aan intragenerationele solidariteit • Babyboomers ---> ‘medioren’

16. Introductie van gezondheidsdoelstellingen • Nood aan een grondig debat over keuzes in de gezondheidszorg • Financiële imperatieven bepalen of het mogelijk is nieuwe initiatieven te nemenCf. wettelijke groeinorm van 4,5% + index vs. uitgaven aan ‘constant beleid’ • Keuzes gebeuren impliciet in technische commissies van het RIZIV≠ integraal volksgezondheidsbeleid

17. Introductie van gezondheidsdoelstellingen • Er ontbreekt een politiek of publiek forum om te discussiëren over: • Het soort gezondheidszorg • Kwaliteit • Overheidsmiddelendie we op lange termijn willen investeren

18. Introductie van gezondheidsdoelstellingen • Welke gezondheidszorg willen we? • Hoe gaan we die realiseren? • Welke middelen? • Evaluatie/bijsturing post hoc Vooropgestelde doelstellingen bereikt?

19. 4 Act 1 Plan 3 Check 2 Do Introductie van gezondheidsdoelstellingen • Integratie van het gezondheidsbeleid binnen andere domeinen (huisvesting, werk, welzijn, onderwijs…) • Specifiek: precies specificeren van wat men wil bereiken • Meetbaar: zodat is vast te stellen of doelen wel of niet behaald zijn • Aanvaardbaar: voor de betrokkene die ermee aan de slag gaan • Realistisch: doelen moeten in principe haalbaar zijn, maar mogen wel uitdagen • Tijdsgebonden: wanneer willen we het eindresultaat hebben bereikt?

20. De groei van het gezondheidsbudget • 2,8% - 3% - 4,5% ≠ relevante vraag • Is er gezondheidswinst? • Meer patiënten • Groteretoegankelijkheid • Betere technieken • Correctere verloning zorgverstrekkers • 5% minder suicide • 10% minder valincidenten • … • Met andere woorden: • Redeneren in termen van gezondheidsdoelstellingen en prioriteiten

21. Privatisering? • Vaststellingen • Meer en meer uitgaven voor ziektekosten worden niet gedragen door de overheid • Remgelden • Supplementen • Niet-terugbetaalde geneesmiddelen, producten, materialen… • 7,6 miljoen Belgen  hospitalisatieverzekering • Private verzekeraars (5 miljoen aangeslotenen) • Ziekenfondsen (2,6 miljoen aangeslotenen)

22. Privatisering? • Hospitalisatieverzekeringen komen in veel gevallen niet tussen in eigen aandeel van patiënt • Huisarts, woonzorgcentrum, thuiszorg, chronische zorg, geestelijke gezondheidszorg… •  REALITEIT: patiënt betaalt bijna 26% van de kosten zelf!!

23. Privatisering? • Private hospitalisatieverzekeringen geen oplossing voor de financiering van de gezondheidszorg! • Geen universele dekking voor alle burgers • Sommigen via werkgever; andere privé • Voor velen is premie te hoog • Meestal slechts risico van ziekenhuisopname gedekt • Leidt tot aanrekenen van extra supplementen • ==> kosten en premies stijgen; °averechtse selectie • Onrendabele business voor verzekeraars

24. Privatisering? • Vervaging tussen gezondheidszorg, esthetiek en wellness •  CONCLUSIE: privatisering leidt niet per definitie tot meer gezondheid en meer kostenefficiëntie in de gezondheidszorg

25. Afsplitsen van zorgpakketten? • Mogelijke oplossing: onderscheid maken tussen hoge en lage risico’s • Lage risico’s privaat laten verzekeren • bv. tandzorg, cf. Nederland • Overheid dekt hoge risico’s • Voordeel: lagere kosten voor de overheid • Maar: • Uitstel vroege zorg  zwaardere zorg later • 2008: kleine risico’s zelfstandigen werden geïntegreerd in de verplichte ziekteverzekering (= €434 milj.)

26. Managed care? • Meer efficiëntie door grotere concurrentie tussen zorgverzekeraars en zorgverstrekkers via prijs/volume-afspraken? • Nederland: managed care  zeer sterke toename van administratiekosten.Veel variabelen moeten worden opgevolgd : • patiëntenstromen • prijszetting • gedrag van de andere contractspartijen • Juridische geschillen • marketinginspanningen

27. Managed care? • Deel efficiëntiewinsten gaat dus verloren aan extra overheadkosten • Nood aan een tariefzetting • In functie van gezondheidsdoelstellingen • Niet in functie van de doelstellingen van verzekeraars of zorgverstrekkers

28. Geestelijke gezondheidszorg • Feiten: • 7 zelfdodingen per dag • Jaarlijks hebben 11% van de Belgen een mentaal gezondheidsprobleem • Meer dan een kwart van de Belgen wordt in de loop van zijn leven geconfronteerd met een mentale stoornis • 32% van de psychiatrische patiënten stellen verzorging uit wegens financiële problemen

29. Geestelijke gezondheidszorg • Stress, burn-out, depressies, verslaving  belangrijke oorzaken ziekteverzuim tasten economische potentieel bedrijven en organisaties aan • Vertrekkend vanuit gezondheidsdoelstellingen is GGZ een absolute prioriteitPreventie en vroegdetectie zijn de ankerpunten.

30. Grenzen van het Belgisch paritair systeem • Geen gezondheidsbeleid • Wel: verdeling van budgettaire marges binnen technische commissies RIZIV • Meest gekende voorbeeld: medico-mut • Enkel artsen en ziekenfondsen aanwezig alhoewel belangrijk deel van die middelen moet aangewend worden voor de financiering van ziekenhuizen • Cf. medische beeldvorming of klinische biologie • Onmogelijk om inkomensongelijkheid tussen verschillende specialismen recht te trekken

31. Grenzen van het Belgisch paritair systeem • Beheersysteem, geen beleidssysteem! • Nood aan gezondheidsdoelstellingen die in consensus door alle partners worden gedragen!

32. Een nieuwe ziekenhuisfinanciering Vaststellingen: 1. Omzet van een ziekenhuis: BFM: +/- 38% vs. honoraria: +/- 40% 2. Ontoereikende overheidsfinanciering voor ziekenhuispersoneel vs. break-even ziekenhuissector 3. Solidariteit tussen artsen via ziekenhuis i.f.v. loonspanningen • Duale financiering • Budget van financiële middelen≈ werkingskosten van de ziekenhuizen Honorarium v/d artsen

33. Een nieuwe ziekenhuisfinanciering • Model Centrum voor Ziekenhuiswetenschappen (KULeuven) • Op grond van de variabiliteit en de voorspelbaarheid van de zorgvraag: drie zorggroepen • Voor elk van deze groepen wordt de financiering op een geëigende wijze bepaald • De financiering bevat de vergoeding voor alle ziekenhuiskosten (all-in benadering) • Materiaal, geneesmiddelen, verpleegkundig en verzorgend personeel, artsen, infrastructuur, … • Drie groepen: laag – medium - hoog variabele zorg

34. Een nieuwe ziekenhuisfinanciering • Laagvariabele zorgvraag (te ramen op 20% van de opnames) • Toegediende zorg is in hoge mate voorspelbaar • Standaardfinanciering: prijs is vooraf vastgelegd en onafhankelijk van het reële zorgproces voor de individuele patiënt  maximale factuurzekerheid voor patiënt, overheid en zorgverstrekkers • Risico van overschrijding van de standaardfinanciering wordt gedragen door het ziekenhuis en de zorgverstrekkers

35. Een nieuwe ziekenhuisfinanciering • Mediumvariabele zorgvraag (te ramen op 75% van de opnames) • Zorg varieert op een verantwoorde wijze binnen herkenbare en definieerbare grenzen • Voor iedere pathologiegroep en rekening houdend met de zorgzwaarte wordt prospectief een vork bepaald waarbinnen de reëel verstrekte zorg als verantwoord wordt beschouwd en als dusdanig gefinancierd • Het financiële risico wordt gedeeld tussen overheid, ziekenhuis en zorgverstrekkers

36. Een nieuwe ziekenhuisfinanciering • Hoogvariabele zorgvraag (te ramen op 5 % van de opnames) • De zorg is niet voorspelbaar en moet dus op maat van de individuele patiënt worden uitgetekend

37. Communautarisering van het gezondheidszorgbeleid • Goede en betaalbare gezondheidszorg vraagt een omschakeling van aanbodgericht naar vraaggestuurd • Door het formuleren en uitwerken van gezondheidsdoelstellingen met alle stakeholders • Uitgangspunten:zorgvraag van de patiënt of cliëntcontinuïteit van de zorgverlening • Is met de huidige bevoegdheidsverdeling tussen de federale en gemeenschapsoverheden onmogelijk

38. Communautarisering van het gezondheidszorgbeleid • BWHI stelt dat gezondheidszorg een persoonsgebonden aangelegenheid is • Bevoegdheid van de Gemeenschappen! • Solidariteit tussen alle Belgen via inkomstenstromen van de sociale zekerheid • Cf. Vlaanderen levert +/- 65% van de inkomsten en tekent voor 57% van de uitgaven • Kan niet afgewenteld worden op federale overheid

39. Communautarisering van het gezondheidszorgbeleid • Dotatie aan de verschillende Gemeenschappen op basis van verdeelsleutel i.f.v. bevolkingsaandeel • Eigen gezondheidsdoelstellingen  eigen beleid • Responsabilisering van de Gemeenschappen • Kostenefficiëntie • Overschrijding van het toegekende budget kan niet afgewenteld worden op federale overheid

40. Conclusie • De financieel en economische crisis creëert een momentum! • Een kwaliteitsvolle, betaalbare en niet-commerciële gezondheidszorg is mogelijk mits: • Formuleren van gezondheidsdoelstellingen • Verhoogde legitimiteit van het systeem • Verhoogde bereidheid tot betalen (solidariteit) • Betere performantie • Verhoogde aandacht voor zorgpersoneel (cf. schaarste) • Meer aandacht voor geestelijke gezondheid • Communautarisering

41. “In de ene helft van ons leven offeren we ons leven op om geld te verdienen, in de andere offeren we geld om weer gezond te worden” Voltaire