2.2 Menntun

1. 2.2 Menntun 2. hluti – Réttindiogskyldur

2. Menntun (bls. 75) • Öllum börnum á aldrinum 6-16 ára er skylt að sækja grunnskóla. • Ríkið og sveitarfélögin eru skyldug til að halda skóla fyrir öll börn og unglinga á þessum aldri. • Foreldrar bera ábyrgð á að börn þeirra gangi í skóla og hægt er að sekta þá sem senda börnin sín ekki í skóla.

3. Menntun (bls. 76) • Um allan heim fara milljónir barna á mis við skólagöngu, meðal annars vegna fátæktar eða annarra félagslegra vandamála. • Stór hluti jarðarbúa lítur á skólagöngu sem réttindi. Heldur þú að börn og unglingar hér á landi líti á skólagönguna sem réttindi eða kvöð? Af hverju?

4. Menntun (bls. 76-77) • Samkvæmt íslenskum lögum eiga allir rétt á framhaldsskólanámi. • Samkvæmt lögum stóð til að stytta framhaldsskólann úr 4 árum í 3 á árinu 2011. Þetta stóðst ekki og nú er búið að fresta gildistöku laganna til í það minnsta ársins 2015.

5. Menntun (bls. 77) • Langflestir grunnskólanemendur hefja nám í framhaldsskóla eða um 95% árgangsins (2010). • Margir nemendur ná ekki að ljúka stúdentsprófi á 4 árum. Af þeim sem eru tvítugir útskrifast um 60% með stúdentspróf, um 44% stráka og 77% stelpna.

6. Menntun (bls. 77) • Brottfall stráka úr framhaldsskóla (þeir sem hætta án þess að ljúka skóla) er mikið áhyggjuefni. • Stúlkur sigla hraðbyri fram úr piltum í námi á öllum skólastigum í 43 iðnríkjum heims (OECD).

7. Menntun (bls. 77) • Stelpur hafa verið að sækja í sig veðrið þar sem þær stóðu verr að vígi en strákar, t.d. í stærðfræði og fleiri raungreinum. • Strákarnir hafa ekki verið að bæta sig í þeim greinum sem þeir stóðu verr að vígi en stelpurnar, t.d. í lestri og öðrum lesfögum.

8. Menntun (bls. 77) • Rannsóknir sýna að strákum líður í fleiri tilfellum verr í skólanum en stelpum. Þeir eiga frekar í útistöðum við aðra og þjást frekar af námsleiða. • Af hverju heldur þú að strákum líði verr í skólanum en stelpum? Hvernig myndir þú vilja breyta skólanum þannig að strákum liði betur þar?

9. Nýsamfélagsgerð (bls. 77) • Kannanir gefa til kynna að: • Strákar fái ekki jafn mikinn stuðning og stelpur heima fyrir, t.d. við heimanám. • Foreldrar virðist almennt hafa minna eftirlit með strákum en stelpum. • Foreldrar þekki síður vini sona sinna en dætra.

10. Nýsamfélagsgerð (bls. 77) • Flestar konur eru útivinnandi nú á dögum. • Skilnuðum hefur fjölgað og einstæðir foreldrar með börn eru orðin algeng fjölskyldugerð. • Breytingar á fjölskyldugerð virðast koma verr við strákana en stelpurnar – oft er eins og þá skorti tilfinnanlega fyrirmyndir.

11. Menntun á 21. öld (bls. 78) • Á Íslandi velja langflestir grunnskóla-nemendur að hefja nám í framhaldsskóla. • Örlítið fleiri stelpur en strákar fara í framhaldsskóla að loknum grunnskóla.

12. Framhaldsmenntun (bls. 79) • Allir nemendur sem hafa lokið grunnskóla-prófi eiga rétt á að hefja nám í framhalds-skóla. • Framhaldsskólar setja inntökuskilyrði – þú verður að hafa náð tilteknum lágmarksárangri til að geta innritast á aðrar brautir en almenna braut.

13. Framhaldsmenntun (bls. 79) • Starfsnámsbrautir eru mjög fjölbreyttar en þeim má skipta í tvo flokka: • Nám sem leiðir til lögverndaðra starfsréttinda. Dæmi: Læknar, sjúkraliðar. • Nám sem veitir undirbúning til skilgreindra starfa án þess að um sé að ræða lögverndað starfsheiti. Dæmi: Skrifstofubraut undirbýr nemendur undir störf á skrifstofu.

14. Menntunogvinnumarkaður (bls. 79) • Þekking og menntun er mikilvæg – hún er ein af meginstoðum lýðræðis, almennrar velferðar og menningar. • Reyndu að finna rök með fullyrðingunni hér að ofan.

15. Menntunogvinnumarkaður (bls. 80) • Skólum ber að gæta jafnréttis nemenda til náms – það er að bjóða öllum nemendum nám og kennslu við hæfi. • Það er erfitt að uppfylla öll markmið um jafnrétti til náms þó þau séu bundin í lög. • Af hverju heldur þú að svo sé?

16. Menntunogvinnumarkaður (bls. 80) • Rannsóknir sýna að mörg atriði skipta máli um möguleika fólks til að afla sér menntunar, til dæmis: • Kyn • Efnahagur • Búseta • Bakrunnur fjölskyldunnar / menntun fjölskyldunnar

17. Vinnumarkaðurbreytist(bls. 80) • Iðnbylting hófst í Bretlandi um 1750 (það var fyrsta landið til að iðnvæðast). • Iðnbylting varð á Íslandi um 150 árum síðar eða í byrjun 20. aldar. • Í hverju fólst iðnbyltingin?

18. Iðnbyltingin (bls. 80) • Nýjar vélar fundnar upp. • Nýting áður ónýttra orkulinda s.s. olíu og rafmagns. • Verksmiðjur – fjöldaframleiðsla. • Þéttbýlismyndun – borgir. Fólk varð að flytja úr sveit í borg til að fá vinnu.

19. Iðnbyltingin (bls. 81) • Sambýli stórra fjölskyldna úti á landi breyttist í fámennar kjarnafjölskyldur sem bjuggu í þröngum blokkaríbúðum í þéttbýli. • Fólk þekkti fáa í borgum og einangraðist. • Vinnutími var allt í einu afmarkaður (ólíkt því sem var í sveitum) og fólk fékk frítíma.

20. Upplýsingabyltingin (bls. 81) • Stöðugt fleiri vinna við tölvur og við upp-lýsingatækni. • Upplýsingabylting leiðir til þess að við verðum að læra nýjar vinnuaðferðir og menntunarkröfur breytast. • Stöðugt fleiri vinna við tölvur heima hjá sér þannig að skilin milli vinnutíma og frítíma minnka eða hverfa.

21. Upplýsingabyltingin (bls. 82) • Hugtök eins og sýndarveruleikaskólastofa eða sýndarveruleikavinnustaður vísa til þess að hermilíkön af veruleikanum eru notuð á sífellt fleiri sviðum um allan heim.

22. Menntermáttur (bls. 82-83) • Mennt er máttur = Vitur maður er betri en sterkur og fróður maður betri en aflmikill. • Mennun hefur mikil áhrif á líf þitt og stöðu á vinnumarkaði – flestir líta á það sem sjálfsögð mannréttindi að hafa vinnu.

23. Menntermáttur (bls. 83) • Vinnan gefur þér: • Tekjur • Rétt á sumarleyfum og öðrum fríum • Rétt á orlofsgreiðslum • Lífeyrisrétt • Þátttökurétt í stéttarfélagi • Stjórnmálaleg áhrif

24. Menntermáttur (bls. 83) • Vinnan og hvernig okkur líður í vinnunni hefur áhrif á heilsufar okkar. • Er þjóðin að skiptast upp í tvennt, þá sem hafa menntun og þá sem hafa hana ekki? • Hvaða skoðun hefur þú á fullyrðingunni hér að ofan? Skiptir það einhverju máli hvort þjóðin sé að skiptast í tvennt eftir mennun? Af hverju / af hverju ekki?

25. Tilhverseruskólar? (bls. 83) • Svo lengi lærir sem lifir – það þýðir að þú ert alltaf að læra eitthvað nýtt, á hverjum degi, hvort heldur í skólanum eða utan hans. • Hvað hefur þú lært nýtt í dag?

26. Tilhverseruskólar? (bls. 83) • Menntun í bændasamfélaginu var óformleg (átti sér ekki stað í skóla) því börn lærðu það sem þau þurftu með því að umgangast foreldra sína og annað fullorðið fólk. • Í nútímasamfélagi eru stofnanir sem kallast skólar og þeim er ætlað að sjá nemendum fyrir formlegri menntun.

27. Þurfumviðvirkilegaskóla? (bls. 84) • Menntun (formleg) er algjör grundvallar-forsenda fyrir því að þjóðfélagið geti lifað af. • Til hvers er skóli? Væri hægt að sleppa honum alveg? Hver er þín skoðun á því? (Rökstyddu svar þitt.)

28. Þurfumviðvirkilegaskóla? (bls. 84) • Færni:Skólinn kennir það sem fólk þarf til að geta sinnt vinnu (lesa, skrifa, reikna). • Dulda námskráin (ekki formleg námskrá skóla) kennir þér að vinna með öðrum og umgangast alls konar fólk. • Geymslustaður og giftingamarkaður fyrir nemendur.

29. Summerhill-skólinn (bls. 84) • Lestu lýsinguna á Summerhill-skólanum á bls. 86. • Hugleiddu kosti og galla slíks skóla. • Er svona skóli raunverulegur kostur? • Myndir þú vilja ganga í svona skóla? Af hverju / af hverju ekki?

30. Kafla 2.2 erlokið • Hérlýkurglósumúrkafla 2.2 • Núáttubaraeftiraðsvaraspurningunum á bls. 88.