ENGELLİĞİN OLUŞUM NEDENLERİ

ENGELLİĞİN OLUŞUM NEDENLERİ ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

1 – Doğum öncesi : • Kalıtım • Annenin yaşı • Annenin beslenmesi • Kullandığı ilaçlar • İçki, sigara, uyuşturucu gibi maddelerin kullanımı • Zehirlenmeler • Radyasyona maruz kalma • Psikolojik sorunlar • Annenin geçirdiği hastalıklar (ilk aylar) • Kazalar, travmalar • Anne-bebek arasındaki kan uyuşmazlığı • Kromozom anomalileri ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

2 – Doğum sırası : • Erken – geç doğum • Kordon dolanması • Güç ve riskli doğum • Vakum – forseps gibi aletlerin özellikle uzman olmayan kişilerce kullanılması • Doğum sırası kazalar ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

3 – Doğum sonrası : • Enfeksiyona maruz kalma • Ateşli hastalıklar (menenjit, beyin iltihabı) • Yanlış – geç müdahale • Kazalar – travmalar • Beslenme bozuklukları (yetersiz ve dengesiz beslenme) • Fiziksel istismar ve ihmal ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan bireyi tanımlar. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireyi tanımlar.

Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireyi ifade eder.

Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dahil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.

Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan (klinik)bireyi ifade eder.

Çizelge 1.2: Kavramsal, Sosyal ve Pratik Uyumsal Beceri Örnekleri Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 42’den uyarlandı. 10 ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Şekil 2.1: Zeka Geriliği Tanımının Genel Yapısı Luckasson ve diğerleri, 1992, s. 10’dan alındı. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

ZEKA SINIFLANDIRMA(MEB) ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ Çok ağır (0-19) Ağır (20-34) Orta (35-49) Hafif (50-69) Donuk (70-84) Normal (85-109) Parlak (110-129) Üstün (130 +)

ZİHİNSEL ENGELLİLİK DURUMLARI VE NEDEN OLAN ETMENLER 1 – Hidrosefali : Beyin zarı ile kafatası arasında serebrospinal denilen sıvının fazlaca birikmesi durumudur. Beyinin gelişimine bu sıvının olumsuz etkisiyle zeka geriliği görülür. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

2 – Mikrosefali : Kafatasının normalden küçük olma durumudur. Sebebi tam bilinmemekle birlikte kalıtsal yönünün olduğu söylenmektedir. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

3 – Fenilketanüri (PKU): Bir metabolizma bozukluğu sonucunda görülür. Vücutta biriken, dışarı atılamayan fenilasit beyinde birikir ve beyinin gelişmesini olumsuz etkiler. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

4 – Down sendromu (DS) : Kromozom anomalisidir. 23 çift kromozomun 46 olması yerine 47 olması durumunda ortaya çıkar. Belirgin fiziksel özellikleri : çekik gözlülük, kalın dudak, büyük dil, kısa parmaklar, kısa ve kalın boyun. Neşelidirler ve sosyal uyumları oldukça iyidir. Taklit becerileri oldukça gelişmiştir. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

5-CEREBRAL PALSY ( Beyin Felci-CP ) Beyin zedelenmesi yada beynin gelişiminde bir anormallik sonucunda doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında meydana gelen bir durumdur.Çocuğun gelişimsel dönemde geçirdiği bir çok hastalık beyin gelişimini olumsuz yöne etkileyerek cp’ ye neden olabilir . ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

CP-Özellikleri • Hareket ile ilgili bozukluklar ve kasılmalar • El-göz ayak koordinasyon bozukluğu • Aşırı kas zayıflığı • Denge bozukluğu • Nöbetler • Zihinsel problemler • Algı ve duyu bozukluğu • İşitme konuşma görme problemleri • Öğrenme güçlüğü • Dikkat dağınıklığı görülebilir ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

6-Otistik spektrum bozukluğu Otistik birey sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.(meb,2006) ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

ÖZELLİKLERİ 1. Sosyal etkileşimde yetersizlik. 2.Göz kontağında sınırlılık. 3.Ortak ilgide sınırlılık. 4.Başkalarının yaptığını ilgisizlik 5.Diğer çocuklarla etkileşimde isteksizlik 6.Yalnızlığa yönelme 7.Başkalarının duygularını anlamada yetersizlik. BEŞ ALT GRUBA AYRILIR : ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

1.OTİZM En temel alt gruptur. Üç yaştan önce başladığı kabul edilmektedir. • Sosyal etkileşimde önemli yetersizlik. • İletişim ve oyunda önemli yetersizlik • Çeşitli takıntılarla kendini gösterir. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

2.Asperger sendromu Sosyal etkileşimde yetersizlik ve çeşitli takıntılar ancak otizmden farklı olarak • Dil ve zihin gelişiminde gerilik yoktur • Sözcük dağarcığı ve dilbilgisi iyidir. • Görsel-algısal ve görsel-devinsel işlevlerde yetersizlik. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

3. Çocukluk Disintegratif Bozukluğu Sosyal rastlanan bir otistik spektrum bozukluğudur. Yaşamlarının en az ilk iki yılında normal gelişim gösterilir.Bozukluğun başlamasıyla daha önce kazanılan beceriler yitirilir. Çoğunun zihinsel becerileri ileri derecede zihin özürlü düzeyine geriler. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

4.Rett Sendromu En az beş ay normal gelişim gösteren çocuklarda görülür. Ve yalnızca kızlarda ortaya çıkan genetik bir otistik spektrum bozukluğudur. Sendromun başlamasıyla baş büyümesi yavaşlar el becerileri yitirilir, takıntılı el hareketleri başlar genetik temel belirlenmiş tek otistik spektrum bozukluğudur. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

5.Atipik Otizm Genellikle otizm için belirlenen üç alanlardan yalnızca birinde yetersizlik olma durumu.Hafif otistik belirtiler kuşkulu otizm durumudur. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Özellikler % 10’ unda üstün yetenekli % 80’ inde zeka geriliği Sorulara cevap vermeme Konuşma monoton Ayrıntıya dikkat Değişikliğe aşırı tepki Espiri mecazdan anlamazlar Ekolali konuşma ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

7-DEHB Yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini en az iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından önce ortaya çıkan, özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerine ihtiyacı olan bireye denir. Üç temel anlamda problem: • Dikkat süresi kısalığı • Kendini kontrol etmede güçlük çekme • Davranışlarda ya da düşüncelerde ataklık ve huzursuzluk ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

KARŞILAŞTIRMASI Hiperaktivite: Hareketlilik: Davranış uyumlu ve devamlı nitelikte. Hareketlilik belli bir amaca yönelik Ortam sınırlayıcı ve dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareket azalır. Hareketlilik ortama göre stresli durumlarda hareketlilik artar. Bir motor takılmış gibi sürekli hareket Yanındakiyle sürekli konuşma • Davranış keyfi ve amaçsız. • Tepkilerini kontrol altına almalılar ve kontrolsüz hareketlilik • Ortam sınırlayıcı dikkatini yoğunlaştırmak gerekiyorsa hareketlilik artar. • Aşırı hareketli çocuklar heyecan verici ortamlarda sakinleşir normal durumlarda hareketlilik artar. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

ATAKLIK ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ Yapacağı işin sonucunu düşünmeden hareket Aklına geleni hemen yapar. Sırasını bırakmada zorluk

(Dikkat Eksikliği Bozukluğu) Temel Özellikler Dikkatsizlik: Yönergeleri takip etmede güçlük Ders dinlerken başka bir yerde gibi Dikkati bir noktaya toplamada zorluk Dış uyaranlarla dikkatin kolay dağılması Unutkanlık Eşyalarını sık kaybetme Sık hayallere dalma ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

DEHB Eşlik Eden Davranış Özellikleri • Düzensizlik. • Sosyal becerilerde yetersizlik (istenmediğinde acı çeker, kurallara uyum sağlayarak oynayamaz. • Saldırgan davranışlar • Olumsuz bellik algısı: Başarısız olacağı kaygısıyla etkinliğe katılmama İşi uğraşmadan bırakma Kendini yetersiz hissetme. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Limitleri zorlamayı sever. Dalgınlık: • Zaman zaman uykuya dalma • Aynı anda iki işi yapmada sorun • Bir kulaktan girer diğerinden çıkar. • İpuçlarını yorumlamakta zorlanıyor. • Aynı konuda çok soru sorar. • Aklına geleni yapmadan duramaz. • Tutarsızlık Koordinasyon güçlüğü: • Yazısı kötü • Sık sık sakarlık yapar ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

DEHB NEDENLERİ • Beyin zedelenmesi • Genetik • Beyindeki yapısal ve işlevsel anormallik. • Biyokimyasal değişimler. • Merkezi sinir sisteminde ki yapısal-işlevsel bozukluk • Olumsuz yaşam şartları • Aşırı beklenti ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Görülme Sıklığı: % 3-5 Erkeklerde 2-3 kat daha fazla ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi • Öğrenci sayısı 30’u aşmamalı. • Kapı ve pencereden uzak öğretmene ve işbirliğine yatkın çocuklarla oturmalı. • Sınıf kuralları bir yerde asılmalı. • Önemli bilgilere dikkat dikkat çekmek için renkli kalem kullanma. • Sınıf öncesi özet yapılmalı. • Olumlu davranışlar üzerinde odaklanılmalı. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Kurallar basit, kısa olumlu şekilde belirtilmeli. • Uygulanabilecek kurallar belirlenmeli • Kurallar teker teker kazandırılmalı • Kurallara uyanlar ödüllendirilmeli. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

8.KONUŞMA BOZUKLUĞU Konuşma Bozukluğu: • Konuşmanın anlaşılır şekilde olmaması • Konuşmanın duyulmasında yetersizlik olması • Sesin bozuk ve tırmalayıcı olması • Ses ritminin bozuk olması • Dil yönünden kelime dağarcığı gramer yetersizliği • Konuşmanın bireyin yaşına fiziksel yapısına uygun olmaması ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Artikülasyon (Eklemleme) bozukluğu 1. Dilin seslerini doğru ve anlaşılır çıkaramaması birbirine ulayamamasıdır. Türleri: • Sesin düşmesi- atlanması (kap-apı, hava,ava, saat,sat) • Ses eklenmesi (saat, sahat, spor,sipor) • Sesin değiştirilmesi (yüzük-yüsük) • Sesin bozulması Nedenleri: Yapısal işlevsel bozukluk ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

2: Gecikmiş konuşma • Konuşmanın kısıtlı oluşu • Sözcük dağarcının yetersizliği • Cümle kurmada güçlük • Sözel dil kullanma yerine vücut dilini kullanma ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Nedenleri • Zeka geriliği • Sağlık durumu • İşitme kaybı • Konuşma organlarının koordinasyonu • Duygusal yapı ve aile çevresi ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Kekemelerin Gerilimleri • Durumsal gerilim kürsüde konuşma • Sözcük yada ses gerilimi ( bazı sesleri çıkarma surunu) • Otorite gerilimi • Belirsizlik gerilimi • Fiziksel gerilimi • Dıştan gelen gerilim • Hız gerilimi ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

2-4 yaş kekemeliğin gerilimi • Travmatik yaşantı-korku • Aile içi sorunlar • Kayıp ve ayrılık • Hatalı anne ve baba tutumu ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Kişilik Özellikleri • Anneye aşırı bağlılık (sorunlar karşısında) • Aşırı korku • Cezadan korkma • Aşırı sinirlilik içine kapanıklılık • Kıskançlık • Çevrecilik telaşlı yapı • Kelime korkusu • Afetler yaşayacağını düşünme ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

KEKEMELİK Tekrarlamalar, duraklamalar, uzatmalar,ve bunlara eşlik eden jest ve mimikler ile konuşmanın engellenmesidir. Erkeklerde 3-4 kat daha fazla görülmektedir. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Neden • Genetik. • Ateşli hastalık. • Doğum travmaları • Olumsuz tutumlar • Kardeş doğumu • Şok yaşama • Okula başlama okul sorunları • Obresif kişilikler. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Dönemleri Birincil dönem: 3-5 yaş farkında değil İkincil dönem: Devinim, vücut dilinin eklenmesiyle farkındalık ve kaçma oluşur. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

KEKEME ÖĞRENCİNİN ÖĞRETMENİNE ÖNERİLER • Çocuğun sınıfta sorumluluklarını yerine getirmesine fırsat verin • Çocuğu istemediği bir çalışmaya katılmaya zorlamayın • Çocuğun söylemekten korktuğu sözcüklerden kaçınmasını desteklemeyin söylemesi için zorlayın • Sözcükleri çocuğun kendisinin seçmesine izin verin. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Kekeleyen çocuğa sakinleş, rahatla konuşmadan önce bir düşün vb gibi önerilerde bulunmayın. • Çocuğun nasıl konuştuğuna değil ne söylediğine odaklanın. • Çocuğu kekeme diye damgalamayın. • Çocuğun konuşması üzerinde titizlik göstermeyin. Endişeden uzak olun çocuk bir şey söylemek istediğinde acele ve telaşa kapılmadan söyleyebileceği kadar zaman verin. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Çocuğu konuşmada acele etirmeyin. • Çocuğa dur, acele etme, yeniden başla, önce derin bir nefes al gibi uyarılarda bulunmayın. Çünkü bu uyarılar dikkatin konuşma üzerinde yoğunlaşmasına neden olur. • Çocuk konuşurken dudak hareketlerine değil gözüne bakın. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

Sınıfta hızlı konuşmaktan ve emir vermekten kaçının • Sıkı disiplinden kaçının • Çocukla samimi candan ilgilenin • Çocuktan çok fazla bir şey beklemeyin. • Sınıf içinde çocuğun güven ve mutluluk duymasını sağlayın. ENGELİN OLUŞUM NEDENLERİ

ENGELLİĞİN OLUŞUM NEDENLERİ